اقتصاد کشورهای نفتخیز، فناورانه میشود
بحران‌ها و حوادث مختلف، نوسان قیمت نفت و نیز تجدیدناپذیر بودن انرژی‌ها و سوخت‌های فسیلی، تلنگری به کشورهای دارای اقتصاد متکی بر نفت زده تا به فکر راهکارهایی تازه برای داشتن یک اقتصاد پایدار و توسعه آن باشند و در این میان، همه این کشورها به یک نتیجه قطعی یعنی لزوم سرمایه‌گذاری بیشتر در صنعت آی سی تی و تکنولوژی رسیده‌اند. این موضوع درباره خاورمیانه نیز مصداق دارد و مؤسسه پژوهشی گارتنر خبر از گرایش دولت‌های این منطقه به حوزه آی تی دارد هرچند نوسان‌های بهای نفت می‌تواند بر توانایی دولت‌های مناطق نفتخیز در سرمایه‌گذاری آنها در حوزه فناوری تأثیرگذار باشد و گاه این روند تغییر را از حد انتظار کندتر کند
سرمایه گذاری5/11 میلیارد دلاری در آی تی
با وجودی که از دیرباز و به طور سنتی، صنعت نفت در بیشتر کشورهای خاورمیانه بسیار مورد توجه قرار داشته است ولی تحقیقات جدید گارتنر خبر از تغییری اساسی در این کشورها و گرایش به سمت هزینه کردن در حوزه آی تی می‌دهد به طوری که طبق گزارش تحلیلگران این مؤسسه پژوهشی، پیش‌بینی میشود در سال‌جاری دولت‌های حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا(منطقه MENA) حدود 5/11 میلیارد دلار در بخش آی تی هزینه کنند.
«موتسوزی سو» یکی از پژوهشگران ارشد مؤسسه تحقیقاتی گارتنر دراین باره به زد دی نت می‌گوید: به طور کلی میزان هزینه در حوزه آی تی و توسعه آن، در جهان رو به افزایش است و دولت‌های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا نیز بخوبی به این موضوع واقفند و دریافته‌اند که سرمایه‌گذاری در حوزه آی تی بیشتر از صنایع نفتی جواب می‌دهد. به همین دلیل با وجودی که در گذرگاه تاریخ، بیشتر نگاه‌ها به صنعت نفت خیره شده بود ولی حالا در تخصیص بودجه و نیز استراتژی این دولت‌ها تغییراتی ایجاد شده است تا در بخش آی تی، توسعه بیشتری داشته باشند.
تحلیلگر مؤسسه گارتنر می‌افزاید: این تغییر استراتژی، برای دولت‌های منطقه MENA به معنای سرمایه‌گذاری در زمینه اجرای طرح‌هایی ازجمله ایجاد شهرهای هوشمند است و با پذیرش اینترنت اشیا در این منطقه نیز سرمایه‌های زیادی به سوی آن سوق داده میشود که این هزینه‌ها در 3 بخش محلی، ایالتی و ملی انجام می‌گیرد. از بخش‌های مختلف آی تی که مورد علاقه و توجه دولت‌های خاورمیانه و شمال آفریقا قرار دارد، می‌توان به تلکام(ارتباطات)، نرم افزار، سیستم‌های دیتاسنتر، وسایل دیجیتال و سایر سرویس‌های آی تی اشاره کرد. وی با اشاره به هزینه 5/11 میلیارد دلاری این منطقه در حوزه آی تی می‌افزاید: این رقم نشان از افزایش 04/2 درصدی هزینه در این بخش نسبت به سال 2015میلادی دارد که خود می‌تواند در توسعه صنعت آی تی در این کشورها تأثیرگذار باشد.
کارشناسان و تحلیلگران مؤسسه پژوهشی گارتنر با اشاره به اینکه تاکنون بیشترین جهش هزینه منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در تلکام(ارتباطات) بوده است، پیش‌بینی می‌کنند میزان سرمایه‌گذاری در این منطقه که شامل سرویس‌های ثابت و تلفن همراه است در سال 2016 به حدود 7/4 میلیارد دلار می‌رسد. البته در منطقه‌ای با ضریب نفوذ بالای تلفن همراه و علاقه و تلاش دولت‌ها برای توسعه این بازارها، شاید چندان عجیب و دور از ذهن نباشد که تلفن همراه و فناوری‌های نوین مرتبط با آن، بیشترین هزینه و سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص دهد.همچنین گارتنر گزارش می‌دهد که دولت‌های منطقه MENA، در سال‌جاری تنها برای سرویس‌های مختلف شبکه تلفن همراه در منطقه حدود 1/3میلیارد دلار اختصاص خواهند داد.
موفقیت شمال آفریقا
«موتسوزی سو» پژوهشگر ارشد گارتنر در بخش دیگری از این گزارش می‌گوید: با اینکه در منطقه MENA تمرکز فراوانی بر هزینه تلکام و ارتباطات دیده میشود ولی می‌توان گفت که کشورهای حوزه شمال آفریقا هزینه در زمینه ارتباطات و تلفن همراه، گوی سبقت را از سایرین ربوده و قرار است تا پایان سال 2016 (سال‌جاری)حدود 3 میلیارد دلار در این بخش هزینه کنند. وی ادامه می‌دهد: طی سال‌های گذشته، کمپانی‌های فناوری در شمال آفریقا رشدی چشمگیر داشته‌اند که دلایل این امر را می‌توان تغییر عادات و رفتار کاربران و مصرف کنندگان، پذیرش سریع فناوری و تکنولوژی، گسترش دگرگونی‌ها و نیز تغییرات دیجیتال دانست.
هریک از این موارد خود می‌توانند دلیلی باشند برای اینکه شمال آفریقا در زمینه هزینه کردن در بخش آی تی به پیشتاز منطقه تبدیل شود.اما از نگاه تحلیلگران مؤسسه پژوهشی گارتنر درمقابل، ترکیه که اکنون در میانه آشفتگی و نابسامانی‌های سیاسی و اقتصادی قرار دارد پایین‌ترین توجه را در منطقه به حوزه آی تی دارد و کمترین میزان سرمایه گذاری برای توسعه این حوزه انجام میشود.
عربستان بزرگترین سرمایه‌گذار مستقل تلفن همراه
فارغ از بازار جمعی شمال آفریقا، اگر بخواهیم از بالاترین میزان سرمایه‌گذاری مستقل و هزینه کردن در حوزه آی تی یاد کنیم باید نگاهی به عربستان سعودی داشته باشیم. برای کشورهایی مانند عربستان سعودی و سایر ملیت‌های منطقه MENA که اقتصاد آنها به درآمدهای نفتی وابستگی شدید دارد نوسان و تغییرات در بهای نفت می‌تواند تأثیری مستقیم بر میزان هزینه کرد آنها در حوزه آی تی داشته باشد و اتکای بیش از حد به صنعت نفت یکی از بزرگترین چالش‌ها در این منطقه محسوب میشود.
به عنوان مثال در سال گذشته، درآمد عربستان سعودی از فروش نفت حدود 23 درصد کاهش یافت که این موضوع در اقتصاد این کشور بسیار تأثیرگذار بود چرا که 73درصد کل درآمد این کشور از صنعت نفت حاصل میشود. در نتیجه، این کشور اعلام کسری بودجه حدود 100میلیارد دلاری کرد و مطمئناً این کمبود، تأثیری اجتناب‌ناپذیر بر بخشی از قدرت این کشور در منطقه دارد به همین دلیل عربستان سعودی به دنبال برنامه‌ریزی برای محدودتر کردن وابستگی به صنعت نفت است.
«موتسوزی سو» ادامه می‌دهد: می‌توان گفت عربستان سعودی که دارای سریع‌ترین رشد بازار منطقه در حوزه تلفن همراه است بزرگترین سرمایه‌گذار مستقل در منطقه در حوزه آی تی محسوب میشود طوری که قصد دارد تا سال 2020 حدود یک میلیارد دلار تنها در بازار تلفن همراه هزینه کند.
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش هم می‌گوید: در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، تمرکز رشد در سرمایه‌گذاری به سوی نرم افزار در تغییر است که در این زمینه، اپلیکیشن‌ها و نرم افزارهای عمومی و تخصصی را زیر پوشش قرار می‌دهد. میزان هزینه برای نرم افزار در سال‌جاری میلادی روندی رو به رشد داشته و در سال 2016 با 8/9 درصد افزایش نسبت به سال 2015 به حدود2/1میلیارد دلار خواهد رسید.
البته برای توسعه نرم افزارهای تخصصی در این منطقه، حدود 5/5 میلیون دلار هزینه خواهد شد که این رقم 4/11 درصد رشد را در 2016 نسبت به سال 2015 نشان می‌دهد و پیش‌بینی میشود میزان سرمایه‌گذاری در نرم افزارهای تخصصی در این منطقه همچنان در سال‌های آینده رو به فزونی باشد.این نرم افزارهای تخصصی برای دولت در مواردی همچون درآمد، مالیات و مدیریت نقش دارد و همان‌طور که آژانس‌های دولتی در منطقه به دنبال بالا رفتن قدرت الکترونیکی خود هستند، مفاهیم شهر هوشمند را بخوبی پذیرا می‌شوند.
به هرحال توجه دولت‌های این مناطق نفتخیز به فناوری و آی تی روز به روز در حال افزایش است و با پذیرش این اصل که دیگر با اقتصاد متکی به نفت نمی‌توان کشوری موفق و مطرح بود، تلاش می‌کنند تا دارای اقتصادی چندبعدی شوند و در این میان فناوری در کانون توجه قرار دارد..