از چاپار تا اپراتورهای خصوصی پست در ایران
۱۷ مهرماه را روز جهانی پست نامگذاری کرده اند اما شاید دانستن اینکه این شیوه انتقال برای اولین بار توسط ایرانیان ابداع شده جالب باشد.
۹ اکتبر هر سال در بیش از ۱۹۰ کشور عضو اتحادیه پستی جهانی به عنوان روز جهانی پست گرامی داشته میشود اما ایرانیان نخستین ملتی بودند که از حدود ۳۰۰۰ سال پیش در زمان سلسله هخامنشی به تاسیس تشکیلات منظم پست با عنوان "چاپار" اقدام کردند.
ایرانیان این تشکیلات اداری را از روزگاران بسیار دور بنیانگذاری و سازماندهی کردند تا تمامی امور ارتباطی ایران زمین از آن طریق انجام شود. در واقع در ایران باستان، چاپارخانه‌ها مشهورترین و حساس‌ترین تشکیلات اداری هخامنشیان بودکه گروه چابک سواران آن با اسب های تند رو و طی مسافت های طولانی، ارتباط دایمی بین مرکز و ایالات را برقرار می کردند و در کوتاهترین زمان اخبار و گزارش های واصله از گوشه و کنار ممالک را به مرکز و از مرکز به دور ترین نقاط کشور می بردند.
پست در ایران تا پیش از سال ۱۲۵۸ به صورت یک اداره بوده و تمامی امور پستی توسط آن انجام می‌شد تا اینکه ناصرالدین شاه قاجار دستور تأسیس وزارت پست را صادر کرد.
ایران در سال ۱۲۶۴ دارای هفت خط اصلی و پنج خط فرعی پستی بوده است. با تأسیس اتحادیه پستی جهانی، ایران به عنوان یکی از نخستین کشورهای دنیا به عضویت این اتحادیه درآمد. در دوره امیرکبیر تحولات تازه‌ای در پست کشور رخ داد و پست نوین بنیانگذاری شد.
در این دوره سرویس‌های پستی منظم بین شهرها ایجاد، تعرفه‌های پستی تعیین و قوانین پستی نیز به تصویب رسید. در سال ۱۲۸۸ وزارت پست تشکیلاتی نو یافت و با اداره تلگراف ترکیب و وزارت پست و تلگراف نامیده شد. در اواخر سال ۱۳۰۸ با خرید سهام شرکت تلفن، وزارت پست و تلگراف و تلفن شکل گرفت. سپس در سال ۱۳۶۸ شرکت پست به عنوان یک شرکت مستقل دولتی تأسیس شد.
وزارت پست یکی از شش وزارت خانه ای بود که اولین بار در کشور برای اداره امور به وجود آمد که با اختراع تلگراف به وزارت پست و تلگراف و با ورود تلفن به ایران به وزارت پست و تلگراف و تلفن تغییر نام یافت و در سال ۱۳۸۲ با تغییر شرح وظایف این وزارت خانه نام آن به وزارت ارتباطات و فن آوری اطلاعات تغییر یافت.
در سال ۱۳۶۶ با تصویب مجلس شورای اسلامی پست از حالت یک اداره دولتی خارج و به یک شرکت دولتی که ۱۰۰درصد سهام آن متعلق به دولت است تبدیل شد. اما طی سال‌های گذشته این شرکت با فراز و نشیب‌های متعدد همراه بود به گونه‌ای که در مقطعی از زمان با بدهی‌های میلیاردی مواجه شد.
بدین ترتیب با ایجاد تغییراتی در تعرفه‌های پستی و بازنگری در ساختار و کارکرد این شرکت طی دو سال گذشته اینگونه عنوان شد که بدهی‌های این شرکت پرداخت شده است. حال بر اساس مصوبات مجلس قرار بر آن است که بخشی از این شرکت نیز به اپراتورهای خصوصی واگذار شود تا فعالیت‌در بخش‌های غیر حاکمیتی برون سپاری شده باشد.
در این میان ممکن است این تصور وجود داشته باشد که باگسترش شبکه تلفن ثابت و همراه و اینترنت و ماهواره نیاز به پست کمتر شود در حالی که با بررسی پست در دیگر کشورها متوجه میشویم که هرچه کشوری پیشرفته تر باشد استفاده از پست در آن بیشتر خواهد بود که البته این موضوع به داشتن خلاقیت و نوآوری در ارائه سرویس‌های پستی منوط میشود.
در حال حاضر بنا بر اذعان مسئولان مختلف، پست کشورمان فاصله زیادی با جوامع پیشرفته در زمینه ارائه خدمات پستی دارد اما امید می‌رود با ایجاد زیرساخت‌های مناسب در این بخش و روی کار آمدن بخش خصوصی شرایط در سال‌های آتی به گونه‌ای پیش رود که حداقل از این فاصله کاسته شده و مردم شاهد دسترسی به خدمات مناسب و متنوع پستی باشند.