ایران بیستمین کشور بهره‌بردار اینترنت اشیا
نسل پنجم شبکه‌های ارتباطی، مبتنی بر فناوری تکامل‌یافته‌تری در مقایسه با نسل چهارم شبکه‌های ارتباطی است. در حقیقت نسل پنجم تحول بنیادی در شبکه‌های ارتباطی به شمار می‌آید، به گونه‌ای که تحولات مرتبط با اینترنت اشیا (Internet of Things IoT) موضوع اصلی مطرح در این حوزه خواهد بود و به‌این‌ترتیب با محقق‌شدن این هدف همه اشیا در بستر اینترنت با هم در ارتباط خواهند بود. سامانه‌های ارتباطی سنتی نمی‌توانند پاسخ‌گوی این تحولات باشند و باید از زیرساخت‌های جدید ارتباطی و فناوری‌های مختلف به‌عنوان زیرساخت‌های نسل آینده شبکه‌های ارتباطی استفاده شود.
اقتصاد اینترنت اشیا
براساس تحلیل‌های اقتصادی مختلف پیش‌بینی میشود IoT سهم زیادی در رشد اقتصادی در دهه آینده داشته باشد. درحالحاضر ارزش مالی بازار اینترنت اشیا حدود دو تریلیون دلار برآورد میشود که این میزان تا ۱۰ سال آینده به چهار تا ۱۱ تریلیون دلار افزایش خواهد یافت. هم‌اکنون بیش از یک میلیارد دستگاه و ماشین‌آلات متصل درحال استفاده هستند و شبکه‌ها و داده‌های حاصل از این ارتباطات شبکه‌ای، محدوده وسیعی از کاربردها، برنامه‌ها و فرصت‌های اقتصادی را دربر خواهد گرفت. پیش‌بینی میشود تأثیر مالی ناشی از اینترنت اشیا در اقتصاد جهانی تا سال ۲۰۱۵ ممکن است به ۳,۹ تا ۱۱ تریلیون دلار برسد.
همچنین براساس آمار ارائه‌شده به وسیله شرکت ورایزون، تعداد اتصالات ماشین‌به‌ماشین به‌سرعت درحال رشد است و در سال ۲۰۱۴، شاهد ارتقای درآمد ۴۵درصدی در کسبوکار اینترنت اشیا در این شرکت بودیم که با فعال‌سازی اینترنت ۴G و LTE، این میزان افزایش درآمد به ۱۳۵ درصد رسید. این شرکت درحال حاضر بیش از ۱۵ میلیون اتصالات اینترنت اشیای فعال را برای طیف گسترده‌ای از صنایع مدیریت می‌کند.
تعداد اشیای متصل در سراسر جهان در سال ۲۰۱۲ در حدود ۸,۷ میلیارد برآورد شده است و پیش‌بینی میشود این مقدار تا سال ۲۰۱۰ به ۵۰ میلیارد افزایش یابد. این امر نشان‌دهنده وجود بازار مناسب برای شرکت‌ها، فروشندگان و تهیه‌کنندگانی است که در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات فعالیت می‌کنند و آثار اقتصادی ناشی از آن به تحول زندگی روزانه افراد بسیاری در سراسر جهان منجر خواهد شد. شرکت سیسکو معتقد است اینترنت اشیا تأثیر اقتصادی بیش از ۱۴ تریلیون دلار تا سال ۲۰۲۲ ایجاد خواهد کرد.
همچنین شرکت جنرال‌الکتریک، درباره اینترنت اشیا می‌گوید فناوری‌های این حوزه تا ۲۰ سال آینده می‌توانند در حدود ۱۵ هزار میلیارد دلار به اقتصاد جهانی بیفزایند. همچنین پیش‌بینی میشود تا پایان این دهه، به ازای هر فرد ده‌ها دستگاه متصل وجود خواهد داشت و رشد سالانه کسب‌وکارها نیز در حدود ۲- درصد برآورد شده است. همچنین تا سال ۲۰۱۵، سوددهی سازمان‌هایی که از اینترنت اشیا استفاده می‌کنند، حداقل ۱۰ درصد بیشتر از سایر رقبایشان خواهد شد.
اینترنت اشیا در ایران
اینترنت اشیا در ایران می‌تواند کاربردهای زیادی داشته باشد، اما دولت باید بداند به چه قابلیت‌هایی در کشور نیاز دارد و آنها را به‌دقت تعریف کند تا زمینه‌های توسعه ایجاد شود. استفاده از این فناوری برای کارآفرینان و محققان خلاق ایرانی فرصتی گران‌بها به شمار می‌رود که می‌تواند به بهبود فضای کسبوکار و اشتغال‌زایی در کشور کمک شایانی کند. براساس گزارش تحقیقی که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی انجام داده، مرکز تحقیقات مخابرات ایران درهمین‌راستا پروژه‌هایی را به منظور پیاده‌سازی فناوری اینترنت اشیا در ایران انجام داده است. یکی از این پروژه‌ها با عنوان «تدوین کسبوکار اینترنت اشیا در کشور» انجام شده است. در این پروژه براساس تجربیات علمی و عملیاتی کشورهای مختلف در حوزه‌های حاکمیت، کسبوکار، کاربردها و فناوری‌ها، مطالعات اولیه‌ای صورت گرفته است.
شورای راهبردی اینترنت اشیا در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در راستای ایجاد زیرساخت‌های قانونی و تعیین استانداردها و پروتکل‌های این حوزه راه‌اندازی شده است. درصورتی که زیرساخت‌های خاص این فناوری پیشرفته در کشور با کمک مجامع بین‌المللی ایجاد شود، فضایی بسیار گسترده برای کسبوکار فراهم خواهد شد. با اینکه ایجاد زیرساخت در این حوزه، وظیفه دولت است، اما کارهای زیربنایی در این حوزه باید به نحو مطلوب انجام شود تا زمینه ورود فعالانه افراد نوآور، بخش خصوصی و شرکت‌ها به حوزه توسعه خدمات بر مبنای IoT فراهم شود.
اینترنت اشیا و جایگاه آن در ایران
درحالحاضر ایران بیستمین کشوری است که از این فناوری پیشرفته و مدرن استفاده کرده و با استفاده از این فناوری همه اشیا از طریق شبکه‌های اینترانت و اینترنت به هم متصل شده و قابلیت فرمان‌پذیری اشیا از طریق شبکه‌های مخابراتی فراهم شده است. این فناوری پس از بومی‌سازی وارد ایران و اکنون به محصولی ایرانی تبدیل شده است. اینترنت اشیا در کشورهای پیشرفته دارای استاندارد جهانی است و سعی شده در این بسته نرم‌افزاری نیز این استانداردها رعایت شود. سیستم اینترنت اشیا در دانشگاه علم و صنعت راه‌اندازی شده که شهر هوشمند، از جمله اهداف نهایی این سامانه است که در آن ارائه امکاناتی نظیر روشن و خاموش‌کردن لامپ‌های معابر شهر و کنترل ترافیک را به صورت هوشمند، شاهد خواهیم بود.
پروژه‌های ایرانی
سامانه اطلاعات سلامت (HIS)، سامانه پرونده الکترونیک سلامت (طرح سپاس)، شبکه ملی سلامت (شمس)، سامانه هوشمند حمل‌ونقل و ترافیک، حفاظت از محیط زیست و رفع بحران آلودگی هوا و دستبند الکترونیکی برای زندانیان، از جمله پروژه‌هایی است که در راستای اینترنت اشیا در ایران راه‌اندازی شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.
حفظ امنیت، بزرگ‌ترین چالش ایران
در دنیای کسبوکار مدرن، دسترسی به اطلاعات بیشتر و بهتر به منزله کنترل بهتر آینده است. دراختیارداشتن اطلاعات درباره تولید محصولات و خدمات منجر به تسهیل زندگی بشر میشود. اینترنت اشیا نیز براساس همین هدف یعنی دریافت، ثبت و ارسال اطلاعات برای استفاده، تحلیل و بهبود محصولات و خدمات و درنهایت استفاده کاربران، مطرح شده و توسعه یافته است. اینترنت اشیا می‌تواند توانایی انسان‌ها را در مدیریت و پردازش اطلاعات افزایش دهد. این فناوری برای ایجاد تحول در صنایع، سبک زندگی و کسبوکار انسان‌ها از ظرفیت‌های بسیاری برخوردار است.
در دنیای مبتنی بر اینترنت اشیا دسترسی‌نداشتن به داده‌ها بی‌معناست و چنین بستری در نهایت به افزایش کارایی نیروهای کار منجر خواهد شد. از سوی دیگر، امکان برقراری ارتباط با مصرف‌کنندان کالا و خدمات به منظور ارائه راهکارهای بهتر بر مبنای نیازهای آنها به بهینه‌سازی هزینه‌های زنجیره تولید و عرضه کالا و خدمات منجر میشود. براساس اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس، لازم است نگرانی‌های مطرح شده درباره امنیت و حریم شخصی را نیز همواره در نظر داشت. با افزایش تعداد ابزارها و وسایل متصل به اینترنت، امکان حمله به آنها افزایش خواهد یافت و در چنین شرایطی ایجاد تعادل نسبی میان تأمین امنیت و استفاده از ابزارها و امکانات اینترنت اشیا به یک ضرورت تبدیل خواهد شد.
راهکارهای پیشنهادی برای سیاست‌گذاران
اینترنت اشیا امکان تولید خلاقانه‌تر محصولات، ارائه خدمات به صورت مؤثرتر و استفاده بهینه از منابع کمیاب را فراهم می‌کند و لازم است سیاست‌گذاران، آرمان‌ها و چشم‌اندازهای روشنی را برای توسعه IoT و بهره‌گیری از خدمات آن تصویر کنند. پیش‌بینی میشود تحصیل این چشم‌اندازها زمینه‌ساز دستیابی به منافع اقتصادی و اجتماعی بی‌شمار و درخور توجه در ۱۰ سال آینده باشد. بنابراین دولت باید نقش راهبر را در ارائه چشم‌اندازها ایفا کرده و با مرتفع‌کردن موانع موجود، به توسعه IoT تسریع بخشد. برای این منظور لازم است دولت در حوزه‌هایی مانند استانداردسازی، وضع قوانین و مقررات، پرورش مهارت‌ها و هدایت پژوهش‌ها، فرهنگ‌سازی، اعتمادسازی و تأمین امنیت وارد شود.