چرخ اشتغال با فناوری اطلاعات می چرخد/ نقش استارتاپها در تولید بومی
کسب وکارهای نوپای فضای مجازی، درسالی که سال «اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال» نام گرفته است می توانند با ارائه ایده های جدید در بازار کار، سهم موثری در اکوسیستم کارآفرینی و اشتغال ایجاد کنند.
کسب و کارهای نوپای امروزی که با عنوان استارتاپها شناخته می شوند در هر کشوری گام موثر در جهت توسعه اقتصادی محسوب می شوند و در صورتی که بتوانند از چالشهای حقوقی و قانونی عبور کنند، سهم موثری در اکوسیستم کارآفرینی و ایجاد اشتغال خواهند داشت.
کارشناسان معتقدند که ایران در آغاز راه رشد اقتصادی شتابان براساس سیاست‌های ابلاغی برنامه ششم توسعه قراردارد و استارتاپهای بومی می توانند یکی از مهمترین عوامل و تقویت‌کننده‌های این رشد شتابان باشند.
استارتاپها و کسب و کارهای اینترنتی در ایران از سال ۹۵ توانستند با محبوبیتی که بین مردم کسب کردند جای خود را درجامعه بازکنند. البته به دلیل عدم شناخت سازمانها، نهادها و اصناف مختلف با این مدل کسب و کار، مشکلاتی نیز بر سر راه این استارتاپها به وجود آمد اما با برنامه ریزی دولت، شورای عالی فضای مجازی و سایر نهادهای مرتبط برای سیاستگذاری و قانونگذاری این کسب وکارها، فعالیت استارتاپها شکل موجه تری به خود گرفت.
آخرین آمارهای ارائه شده از سوی وزارت ارتباطات حاکی از آن است که در یک سال اخیر بالغ بر ۱۲۲۷ استارتاپ در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد شد و ۲۵۰۰ واحد کسب و کار مرتبط با این فعالیتها شکل گرفت.
حال در سالی که سال «اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال» نامگذاری شده می توان در ادامه اقدامات صورت گرفته و با استفاده از ظرفیتهای موجود در کشور و بهبود مستمر فضای کسب و کارهای نوپا و آنلاین، شاهد تحقق این شعار و رشد اقتصادی شتابان و پایدار و اشتغال زا در کشور بود؛ البته این امر محقق نخواهد شد مگر آنکه تمرکز ملی روی حمایت از استارتاپهای بومی و جوانان کارآفرین کشور، بیشتر شود.
هر استارتاپ ۷ شغل مستقیم ایجاد می کند
پژوهشهای میدانی انجام شده توسط مرکز توانمندسازی و تسهیل‌گری کسب‌وکارهای نوپای فناوری اطلاعات وابسته به وزارت ارتباطات براهمیت نقش استارتاپها و کسب‌وکارهای نوپا در توسعه اشتغال‌زایی صحه می گذارد. به نحوی که ارزیابی ها نشان داده که در یک کسب‌وکار در حال توسعه به طور متوسط ۷ نفر متخصص مشغول به کار شده اند و تعداد قابل‌توجهی نیز بطور غیرمستقیم در جریان فعالیت آن حضور دارند.
برمبنای این ارزیابی یکی از مهمترین ویژگی های کسب‌وکارهای نوپا، تاثیری است که بر اشتغال دارند. این کسب‌وکارها از طریق نوآوری و چابکی به پویایی اقتصاد کمک می‌کنند و شکل‌گیری آنها غالبا مبتنی بر خلق دانش و فناوری است.
نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که کسب‌وکارهای نوپا در شهرستان‌ها نیز با تکیه بر ظرفیتهای بومی، ایجاد شده اند و علاوه بر موضوع ارزش‌آفرینی و تاثیری که بر اقتصاد منطقه خود دارند، می‌توانند در کاهش ناهنجاری‌ها نیز موثر باشند.
مطابق با پژوهش انجام شده اگرچه تاثیر فعالیت این کسب وکارها در توسعه اقتصادی کشورمان مسجل است اما در این زمینه در مقایسه با زیست‌بوم‌های توسعه یافته‌ای مانند آلمان یا کره‌جنوبی، چند سال فاصله مشاهده می شود و چشم‌انداز دقیقی از آینده در این زمینه وجود ندارد. به نحوی که برای مثال در کشوری مانند هندوستان ۸۰ هزار شغل توسط کسب‌وکارهای نوپای حوزه فناوری اطلاعات در سال ۲۰۱۶ ایجاد شده است و برآورد میشود بین ۱ تا ۱.۵ درصد از GDP ایالات متحده مربوط به کسب‌وکارهای نوپا باشد.
کسب و کارهای نوپا مهاجرت معکوس را رقم زدند
این درحالی است که طبق اعلام بنیاد ملی نخبگان، استارتاپها تاثیر بسزایی در روند برگشت و مهاجرت معکوس نخبگان کشور داشته اند. برای مثال آمار بنیاد ملی نخبگان حاکی از آن است که سالی بالغ بر ۱۰۰ نفر از نخبگان به کشور بازمی گردند و در قالب شرکتهای استارتاپ و کسب وکارهای نوپا مشغول به فعالیت هستند.
درهمین حال بررسی صورت گرفته از چندین استارتاپ راه اندازی شده در کشور در مراکزی از جمله مرکز نوآوری شریف، پارک فناوری پردیس و دانشگاه تهران، نشان از سود بالای این شرکتها دارد و مهمتر آنکه این استارتاپها توانسته اند تعداد زیادی از نخبگان را جذب و اشتغال ایجاد کنند.
به نحوی که سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز با اشاره به فراهم شدن محیط کسب و کار برای فعالیت شرکتهای نوپا و دانش بنیان در کشور گفته است: از هزاران استارتاپ ایرانی ۴ استارتاپ مرتبط با فناوری اطلاعات وجود دارند که فروش آنها از ۴ هزار میلیارد تومان گذشته است؛ این استارتاپ ها در۳ یا ۴ سال گذشته وجود نداشته اند اما در همین چند ساله توانسته اند چنین رشدی داشته باشند.
جایگاه ایران در جدول جهانی کارآفرینی نوپا
مطابق با گزارش دیده بان جهانی کارآفرینی (GEM ) و موسسه کارآفرینی و توسعه جهانی GEDI که در سال گذشته منتشر شده و مربوط به پایان سال ۲۰۱۶ میلادی است، برآوردها نشان می دهد که ایران از حیث کارآفرینی نوپا و استارتاپ در رتبه ۲۳ جهان قرار دارد و وضعیتی مشابه کشورهای چین و استرالیا را ایجاد کرده است.
این بررسی ها حاکی از آن است که در بحث کارآفرینی نوپا، کشور سنگال، لبنان و برزیل در رده های پایین قرار دارند و ایران در سطح متوسط این جدول رده بندی دیده می شود. البته در این بررسی ها مشخص شده که وضع ایران در شاخص خروج از کسب و کار نوپا مناسب نیست. این شاخص مربوط به تعطیلی کسب وکاری است که فرد قبلا آن را ایجاد یا مدیریت کرده است.
در این شاخص وضعیت ایران در حد کشورهایی مانند سنگال و لنبان است و از این حیث، اوضاع برزیل بهتر از ایران ارزیابی شده است.
ایجاد بانک اطلاعاتی کسب وکارهای نوپا
در این راستا درسالی که گذشت با هدف توانمندسازی و تسهیل‌گری کسب‌وکارهای نوپای فاوا بانک اطلاعاتی این کسب و کارها توسط وزارت ارتباطات ایجاد و در مرحله اول ۹۳۰ کسب و کار شناسایی و بیش از ۵۵۰ ایده استارتاپی به ثبت رسید.
شهلا اصولی رئیس مرکز توانمندسازی و تسهیل‌گری کسب‌وکارهای نوپای فاوا در سازمان فناوری اطلاعات ایران در گفتگو با مهر اجرای طرح بانک اطلاعاتی استارتاپها را با هدف فراهم کردن بستری برای استفاده نهادها و بخش های مختلف از وضعیت بازیگران زیست‌بوم کسب‌وکارهای نوپا عنوان کرد.
به گفته وی با ایجاد این بانک اطلاعاتی بستر ارتباطی برای سرمایه‌گذاران و شتاب‌دهنده‌ها فراهم شده است تا بتوانند عملکرد بهتری در جذب کسب‌وکارهای مورد نظر خود داشته باشند و براین اساس حدود ۷۹ سرمایه‌گذار از طریق سایت این مرکز، برای سرمایه‌گذاری در ایده های استارتاپی، اعلام آمادگی کرده‌اند.
اصولی با بیان اینکه بیشترین کسب‌وکارهای آنلاین حول سه محور تجارت الکترونیک، محتوا و آموزش شکل گرفته‌اند که طبعا هریک از آنها دارای زیرمجموعه‌های متنوعی هستند، اضافه کرد: در رتبه‌های بعدی می‌توان به فناوری‌های مالی، توسعه بازار و موضوعات اجتماعی اشاره کرد.
استانها به مراکز توانمندسازی و تسهیل‌گری استارتاپها مجهز شدند
درهمین حال رئیس مرکز توانمندسازی و تسهیل‌گری کسب‌وکارهای نوپای فاوا از راه اندازی واحدهای استانی این مرکز در راستای رشد و توسعه استارتاپها در استانهای مختلف خبر داد.
وی با بیان اینکه هم اکنون ارتباط خوبی با مراکز رشد و پارکهای علم و فناوری در نقاط مختلف کشور ایجاد شده است خاطرنشان کرد: بخش عمده‌ای از فعالیتهای مرتبط با توانمندسازی کسب و کارهای نوپا از طریق این مراکز و پارکهای علم و فناوری انجام میشود.
اصولی اضافه کرد: درسال ۹۵ برخی از مراکز استانی ما کار خود را آغاز کردند و ما توانستیم با ظرفیتی که در ادارات کل ارتباطات و فناوری‌اطلاعات استانها وجود دارد، نقش فعال‌تری در شهرستان‌ها داشته باشیم. این مراکز به سرعت توسعه پیدا می‌کنند و می توان گفت بالغ بر ۲۰ استان دارای واحد استانی مرکز توانمندسازی و تسهیل‌گری کسب‌وکارهای نوپا خواهند بود.
شبکه ملی اطلاعات، تولید و اشتغال را رقم زد
محمدجواد آذری جهرمی معاون وزیر ارتباطات در گفتگو با مهر، به نقش شبکه ملی اطلاعات در تحقق شعار امسال اشاره می کند و می گوید: کسب و کارهای اینترنتی می توانند منبع عظیم اشتغال باشند و رونق کسب وکار در این بخش را با ارائه خدمات بر بستر شبکه ملی اطلاعات به وجود آورند.
وی ادامه می دهد: ازسال گذشته و پس از راه اندازی شبکه ملی اطلاعات، با کاهش قیمت پهنای باند سعی کردیم سرویس های بومی بر بستر این شبکه شکل گیرد تا شاهد ایجاد اشتغال برای جوانان باشیم. به نحوی که با رشد ترافیک حاصل از سرویس های این حوزه از جمله خدمات ویدیویی و اشتغال ایجاد شده در این بخش، درآمد بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات از ۲۰ هزار میلیارد تومان به ۲۵ هزار میلیارد تومان افزایش یافت.
مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت به وجود پتانسیل بالای نیروی انسانی در این حوزه اشاره می کند و می گوید: استعداد و ظرفیت نیروی متخصص در این بخش زیاد است اما تاکنون موقعیت برای استفاده از این توان، کم بوده، به همین دلیل ما به دنبال ایجاد فضا و ظرفیت سازی برای رونق کسب و کارها در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات هستیم.
وی می افزاید: برای مثال شاهد تولید بیش از ۱۰۰ هزار اپلیکیشن اندرویدی در کشور هستیم و ۲۲ هزار گروه توسعه دهنده اپلیکیشن و ۱۰۰ هزار شغل، طبق گزارش مرکز آمار، در این بخش ایجاد شده است.
به گفته آذری جهرمی، مصرف خدمات بومی داخل کشور، باعث ایجاد کسب و کارهای داخلی و نوپا می شود و موجب تحقق شعار «اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال» خواهد شد. به همین دلیل ما به عنوان محرک ایجاد این فضا، این موضوع را جدی ترین دستورالعمل برای سال جاری در نظر گرفته ایم.
فناوری اطلاعات و ارتباطات در انتظار ۱۳۰ هزار شغل
دراین راستا محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز از برنامه ریزی برای ایجاد ۱۳۰ هزار شغل در سال جاری و افزایش ۳۰ درصدی ایجاد اشتغال در این بخش، خبر داده است.
وی با بیان اینکه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان خلق ثروت و ایجاد اشتغال پایدار برای فارغ التحصیلان، راهگشا است، افزود: با توجه به نامگذاری سال ۹۶ به نام سال اقتصاد مقاومتی ، تولید و اشتغال، افزایش ۳۰ درصدی اشتغال در حوزه ICT به عنوان یکی از اولویتهای این وزارتخانه درنظر گرفته شده است.
وزیر ارتباطات با بیان اینکه طرح توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار ( تکاپو ) در تمام استانهای کشور به تدریج اجرایی می شود، تاکید کرد: در حوزه اشتغال باید به سمت گسترش خدمات در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات حرکت کنیم و به همین منظور سال گذشته نیز طرح تکاپو را در سه استان به عنوان پایلوت اجرا کردیم و امسال نیز این طرح در تمام استان های کشور به اجرا گذاشته می شود.
واعظی تولید محتوا، توسعه زیرساخت ، آموزش و پژوهش و کسب وکارهای نوپا را از جمله محورهای مورد توجه در این طرح برشمرد و گفت: با توجه به آمار ۱۶ درصدی فارغ التحصیلان در ۶ رشته مرتبط با حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، اجرای این طرح می تواند به رونق کسب وکارهای نوپا در استانها کمک کند.
چرخ اشتغال با فناوری اطلاعات می چرخد
مرتضی براری، معاون دولت و امور استانهای وزیر ارتباطات نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، به برنامه های مدنظر برای تحقق شعار امسال اشاره می کند و می گوید: با اجرای شبکه ملی اطلاعات و بالغ بر ۲۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری زیرساختی در این حوزه، فضا برای توسعه کسب و کارهای این بخش فراهم شده است و دانشگاهها و شرکتهای بخش خصوصی و مراکز علمی می توانند از این بستر استفاده کنند.
وی با تاکید براینکه هم اکنون فضا برای تولید محتوای بومی به عنوان یکی از اهداف اصلی تحقق اقتصاد مقاومتی در کشور فراهم شده است، می افزاید: پیش بینی می کنیم که شاهد رشد چشمگیر حجم بازار فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور در برنامه ششم توسعه باشیم که این بازار باید توسط جوانان ایرانی ایجاد شود.
معاون وزیر ارتباطات با اشاره به اجرای ۱۵۰۰ رویداد کارآفرینی در حوزه ICT در یکسال گذشته در کل کشور، خاطرنشان می کند: هم اکنون اکثر دانشگاهها و استانداران با این فضا آشنا شده اند و این موضوع که فناوری اطلاعات محور توسعه اشتغال و کسب و کارهای جدید است بر همه مسلم شده است.
براری می گوید: در سال جاری برای تحقق شعار «اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال» قصد داریم بازار شرکتهای بزرگ کشور را به کسب و کارهای نوپای استانی گره بزنیم. به این معنی که شرکتهایی که دارای مشترکان چند میلیونی هستند باید به شکل گیری استارتاپها کمک کنند. این فضا با اجرای طرح تکاپو (توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار) با همکاری وزارت کار در حال ایجاد است. از سوی دیگر، تولید محتوای آنلاین بومی را سرعت می بخشیم تا در نهایت شاهد رشد اقتصاد محتوا و خدمات در این بخش باشیم.
به گفته وی، برنامه ریزی انجام شده بر این منوال است که هر استان متناسب با ظرفیت خود باید در ایجاد اقتصاد محتوا و تولید محتوای بومی، سهیم باشد که در این زمینه روی جمعیت دانشگاهی و نخبگان استانها حساب شده است.
معاون وزیر ارتباطات خاطرنشان می کند: تولید و اشتغال در این حوزه محقق نخواهد شد مگر آنکه فضا برای تولید محتوا و توسعه کسب و کارهای نوپا فراهم شود. این فضا با ایجاد مراکز شتابدهنده استارتاپها در دانشگاهها و با هدف راه اندازی کسب و کار از سوی فارغ التحصیلان دانشگاهی و صاحبان ایده، در حال شکل گیری است.
با وجود تاکیدات صورت گرفته برای تحقق اقتصاد مقاومتی، رفع چالشهای کسب و کارهای نوپای حوزه فناوری اطلاعات می تواند چرخ اشتغال در این بخش را به گردش دربیاورد. این مهم محقق نخواهد شد مگر با برنامه ریزی منسجم و ایجاد فضایی برای ساماندهی فعالیت این کسب وکارها؛ دراین صورت شکی نیست که در کنار رونق فعالیتهای فضای مجازی، شاهد ایجاد اشتغال برای فارغ التحصیلان دانشگاهی و نیز توسعه فضای کسب و کار در کشور خواهیم بود.