جهش ارتباطات جهان؛ از متن تا تصویر
در حالی که ارتباطات برای مدت‌های زیادی شکل متنی و پس از آن صوتی داشت، امروز پیشرفت سریع فناوری برقراری ارتباط میان افراد را به سمت تماس‌های تصویری کشانده و به نوعی فاصله زیاد میان آنها را از بین برده است.
اکنون دیگر ارتباطات به تلفن و اینترنت هم محدود نمی‌شود و اگرچه این مسیر بیش از ۱۵۰ سال پیش با تلگراف آغاز شد، اما با فناوری‌هایی مانند نسل پنجم اینترنت که صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات را دگرگون خواهد کرد، گره خورده و از آنجایی که سرعت رشد فناوری بسیار بالاست، در آینده شاهد تحولات بیشتری نیز خواهیم بود.
صنعت ارتباطات حدودا ۱۵۰ سال پیش با تلگراف آغاز شد و پس از آن تلفن بود که برای مدت زمان زیادی وظیفه برقراری ارتباط بین افراد را بر عهده داشت. اما عمر گوشی همراه به کمتر از ۳ دهه می‌رسد و موبایل‌های امروزی با سیستم‌های عامل هوشمند، حتی عمری کمتر از ۱۰ سال دارند. با وجود این در همین سال‌ها هم فناوری‌های جدید، ارتباطات را به نحوی دگرگون کردند که پیام‌ها از حالت متنی و صوتی به تصویری تبدیل شده است.
در این میان اتحادیه بین‌المللی مخابرات یا ITU سازمانی است که در سال ۱۸۶۵ پس از اختراع تلگراف توسط ۲۰ کشور اروپایی تحت به عنوان اتحادیه بین‌المللی تلگراف تاسیس شد و سپس به اتحادیه بین‌المللی ارتباطات راه دور (مخابرات) تغییر نام یافت. این سازمان وظیفه قانون‌گذاری و مدیریت فضای فرکانسی، تدوین استانداردهای تبادل داده و اطلاعات و همچنین کمک به رشد و توسعه ارتباطات در سراسر جهان را بر عهده دارد.
داده‌های بزرگ برای تأثیری بزرگ
روز جهانی ارتباطات، هفدهم ماه می یا ۲۷ اردیبهشت ماه است و اتحادیه جهانی مخابرات، شعار اختصاصی امسال برای این روز را «داده‌های بزرگ برای تأثیری بزرگ» نامیده و دلایل انتخاب این شعار را این‌گونه عنوان کرد: با داده‌های بزرگ می‌توان فرصت‌های تبدیل مقادیر بی‌سابقه داده را به اطلاعات مورد نیاز برای حرکت به سوی پیشرفت و توسعه را آزمود و آنها را عملی کرد.
هولین ژائو -دبیر کل اتحادیه جهانی مخابرات- به مناسبت روز جهانی مخابرات و جامعه اطلاعاتی سال۲۰۱۷ در پیامی با اشاره به شعار امسال گفت: برداشت حاصل از این تحلیل درباره داده‌ها، به مسوولان ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، این امکان را می‌دهد که تصمیم‌گیری‌هایی مبتنی بر شواهد انجام دهند و از این گذشته، این امر به اجرایی کردن اهداف هفده‌گانه توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰ نیز کمک می‌کند. با شناخت بهتر این شعار، فرصتی فراهم میشود که در صورت رشد تصاعدی حجم داده‌ها و ارتباطات، نگاهی دقیق‌تر به اهمیت حاکمیت و مقررات و پیامدهای این امر برای حریم خصوصی و امنیت داشته باشیم.
نیمی از مردم جهان هنوز به اینترنت متصل نیستند
با وجود این، در حالی که ارتباطات از نوع اینترنتی روزبه‌روز در حال گسترش است، به نظر می‌رسد هنوز هم کشورهای زیادی هستند که به این جامعه جهانی متصل نشده‌اند. آمار منتشر شده از سوی اتحادیه بین‌المللی مخابرات در سال ۲۰۱۶ گویای آن است که کشورهای درحال توسعه با ۲.۵ میلیارد کاربر، دارای بیشترین کاربران اینترنت هستند، درحالی که کشورهای توسعه‌یافته یک میلیارد کاربر اینترنت دارند.
ضریب نفوذ کاربران اینترنت در کشورهای توسعه یافته ۸۱ درصد، در کشورهای در حال توسعه ۴۰ درصد و در کشورهای کمتر توسعه‌یافته ۱۵ درصد بوده و بدین ترتیب هنوز ۳.۹ میلیارد نفر که بیش از نیمی از جمعیت جهان هستند، از اینترنت استفاده نمی‌کنند.
ارقام مربوط به دسترسی خانوار، شکاف دیجیتالی را نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال، ۸۴ درصد خانوارها در اروپا به اینترنت متصل هستند در حالی که ۱۵.۴ درصد خانوارها در آفریقا به اینترنت متصل هستند. در ایران هم طبق آمارهای رسمی ارائه شده تا پایان شهریور ماه سال گذشته، بالغ بر ۲۳ میلیون نفر به عنوان مشترک پهن‌باند موبایل بوده و بیش از هشت میلیون نفر کاربر اینترنت پهن‌باند ثابت به شمار می‌رفتند. این آمار و ارقام هم حکایت از حرکت پیام‌ها از متن به صوت و تصویر دارد و امروز هم کاربران موبایل با استفاده از پیام‌رسان‌های جدید، شیوه دیگری از ارتباطات را رقم می‌زنند.
اما با اجرایی شدن فاز دوم شبکه ملی اطلاعات در ایران، متوسط سرعت دسترسی پهن‌باند ثابت چهار مگابیت بر ثانیه و متوسط سرعت دسترسی پهن‌باند همراه به سه مگابیت بر ثانیه رسید. طبق این آمار، ضریب نفوذ دسترسی پهن‌باند ثابت خانگی به ۶۰ درصد رسیده و ضریب نفوذ دسترسی پهن‌باند سیار به ۳۵ درصد رسیده است و سرانه ترافیک ۲۷ کیلوبیت بر ثانیه اعلام شده است. همچنین نسبت ترافیک داخلی ۵۰ درصد عنوان شده است.
طبق گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نظام پایش شاخص‌های ICT، زیرمجموعه سازمان فناوری اطلاعات، از شاخص‌های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در پایان سال ۹۵، ۶۱.۳۹ درصد خانوار ایرانی که شامل بیش از ۱۴ میلیون خانواده میشود، دارای رایانه هستند. همچنین ۶۲.۲۱ درصد خانوار ایرانی به اینترنت دسترسی دارند و اینترنت در خانه بیش از ۱۵ میلیون ایرانی وجود دارد. در حال حاضر ۵۳.۲۳ درصد ایرانی‌ها از اینترنت استفاده می‌کنند و شمار کاربران اینترنت بالای شش سال در کشور، نزدیک به ۳۹ میلیون نفر است.
ضریب نفوذ بیش از ۱۰۰ درصدی تلفن همراه در ایران
همچنین طبق آخرین آمارهای ارائه شده تا پایان آذرماه سال ۹۵، در ایران حدودا ۱۵۲ میلیون سیمکارت واگذار شده که از میان این حدود ۸۰ میلیون شماره در حالت فعال قرار دارند. با توجه به این آمار، در حالی که نیمی از سیم‌کارت‌ها در حالت غیرفعال و خاموش قرار دارند، ضریب نفوذ تلفن همراه به ۱۰۱.۱۶ درصد می‌رسد. با چنین آماری شاید بتوان این‌طور تعبیر کرد که تمامی افرادی که از هوش کافی برای استفاده از موبایل برخوردار باشند، حداقل یک گوشی دارند.
با توجه به بررسی‌های تفکیکی شماره‌های واگذار شده از سوی اپراتورهای مختلف، اپراتور اول یا شرکت ارتباطات سیار بیش از ۱۸ میلیون خط دائمی و بیش از ۴۷ میلیون سیمکارت اعتباری واگذار کرده است که مجموعا به بیش از ۶۵ میلیون شماره می‌رسد. با توجه به اینکه حدود ۱۵ میلیون از سیم‌کارت‌های دائمی و ۳۱ میلیون از سیم‌کارت‌های اعتباری در حالت فعال قرار دارند، مجموعا بیش از ۴۷ میلیون مشترک فعال برای اپراتور اول ثبت شده و ضریب نفوذ همراه اول را به ۵۹.۲۳ درصد رسانده است.
اپراتور دوم تا پایان آذرماه سال ۹۵ بیش از ۷۹۱ هزار خط دائمی و حدود ۷۸ میلیون خط اعتباری واگذار کرده است که در مجموع ایرانسل بیش از ۷۸ میلیون شماره دائمی و اعتباری وارد بازار کرده است. تعداد خط‌های دائمی فعال ایرانسل بیش از ۳۱۴ هزار شماره و تعداد مشترکان اعتباری بیش از ۳۱ میلیون است که ضریب نفوذ ۳۹.۴۵ درصد را برای این اپراتور ثبت کرده است.
اپراتور سوم نیز بیش از ۱۶۲ هزار خط دائمی و بیش از شش میلیون خط اعتباری دارد که مجموع تعداد سیم‌کارت‌های واگذار شده این اپراتور را به نزدیک هفت میلیون شماره می‌رساند. تعداد مشترکان فعال دائمی رایتل بیش از ۴۷ هزار و تعداد مشترکان فعال اعتباری نزدیک به یک میلیون و ۸۰۰ هزار است و بیش از ۱۶۰ هزار مشترک فعال دیتا دارد. بدین ترتیب مجموع مشترکان فعال رایتل نزدیک به دو یک میلیون نفر میشود و ضریب نفوذ شماره‌های این اپراتور را به ۲.۴۸ درصد رسانده است.
بنا بر گزارش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، اپراتور اول ارتباطی در مجموع بیش از ۱۳ میلیون مشترک اینترنت ۳G و ۴G دارد. مجموع مشترکان اینترنت ۳G و ۴G اپراتور دوم نیز بالغ بر ۱۲ میلیون است که البته در حوزه ۴G، تعداد مشترکان اپراتور دوم از اپراتور اول پیشی گرفته است. همچنین اپراتور سوم نزدیک به دو میلیون مشترک اینترنت دارد.
آمارهای ۹ ماهه سال گذشته گویای این نکته است که در زمینه اینترنت، تعداد مشترکان پهن‌باند سیار بیش از ۲۷ میلیون نفر بوده و تعداد مشترکان پهن‌باند ثابت به بیش از ۹ میلیون کاربر رسیده است. علاوه بر این در کشور بیش از ۱۲۱ هزار تلفن همگانی نیز در حال فعالیت هستند و بالغ بر ۴۹ هزار روستا هم دارای تلفن خانگی هستند.
سرعت‌های گیگابیتی اینترنت
در هفته‌های اخیر هم در کشور بالاخره فناوری فیبر نوری جایگزین کابل مسی راه‌اندازی شد که امکان ارائه اینترنت پرسرعت تا یک گیگابیت را هم فراهم می‌کند و از جمله امکانات آن، اینترنت پرسرعت برای دانلود فیلم و نرم‌افزار، تلفن تصویری، مشاهده برنامه‌های زنده تلویزیونی با کیفیت HD و ۴K، بانکداری الکترونیک، بازی و خرید آنلاین، آموزش و پزشکی از راه دور و اینترنت اشیا است.
در حال حاضر هم ارتباطات از نسل سوم و چهارم عبور کرده است و این روزها مدام به مزایای سرعت نسل پنجم ارتباطات ۵G اشاره میشود که هدفی برابر یک گیگابیت در هر ثانیه دارد. با وجود این انتظار نمی‌رود راه‌اندازی تجاری این فناوری تا قبل از سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ اتفاق بیفتد و استقرار آن نیز حداقل شش سال طول خواهد کشید.