تهران در بین شهرهای آسیایی چه جایگاهی در فین‌تک دارد؟ / فاصله نجومی چین با بقیه آسیا
فین‌تک آسیا در سال ۲۰۱۶ از همه جای دنیا جلوتر بود. این جلوتر بودن به معنای این است که آسیایی‌ها بیشترین حجم از سرمایه‌گذاری را بر روی فین‌تک انجام داده‌اند. آسیا ۴۴ درصد سرمایه‌گذاری جهانی بر روی فین‌تک را انجام داده است؛ یعنی ۱۱.۷ میلیارد دلار. آمریکا بعد از آسیا در جایگاه دوم قرار دارد؛ با ۴۰ درصد سرمایه‌گذاری بر روی فین‌تک یعنی ۱۰.۷ میلیارد دلار. بیشترین حجم سرمایه‌ها را هم چینی‌ها جذب کرده‌اند؛ ۱۰ میلیارد دلار کانادا که در یک مورد یک استارت‌آپ فقط یک میلیارد دلار سرمایه جذب کرده است. این سرمایه‌گذاری افسارگسیخته چینی‌ها بر روی فین‌تک به این معناست که آن‌ها از همان آغاز می‌خواهند صرفه مقیاس داشته باشند و بتوانند کسب‌وکارهای مالی در ابعاد بزرگ بسازند.
بعد از چینی‌ها هندی‌ها قرار دارند؛ ۱ میلیارد دلار از این سرمایه‌ها را هندی‌ها جذب کردند. آن‌ها در مراحل اول سرمایه‌پذیری هستند و هنوز راه زیادی دارند. هندی‌ها در زمینه پرداخت‌های الکترونیکی پیشرفت چشم‌گیری نداشتند و مستقیم وارد پرداخت از طریق ابزارهای هوشمند مثل تلفن‌های همراه شده‌اند و در این زمینه پیشرفت‌های فوق‌العاده‌ای داشته‌اند. بقیه آسیا مثل هنگ‌کنگ و سنگاپور در حال تلاش هستند که جایگاهی برای خودشان پیدا کنند. با توجه به عددهایی که مطرح شد به نظرم حالا خیلی خوب میشود فهمید که جایگاه خاورمیانه یعنی جاهایی مثل دبی و ایران کجای سپهر فین‌تک آسیاست! کل سرمایه‌گذاری در جهان در سال ۲۰۱۶ بر روی فین‌تک ۲۷ میلیارد پوند بود؛ سال ۲۰۱۵ این عدد ۲۵.۶ بوده است.
در ایران ما در سال‌های گذشته نتوانستیم از کشورهای دیگر سرمایه جذب کنیم و آن چیزی که به‌عنوان سرمایه‌گذاری می‌شناسیم صرفاً برخی تلاش‌های شرکت‌هایی مثل توسن، فناپ و ارتباط فردا است. شرکت بزرگ دولتی خدمات هم خیلی سریع پا پس کشید و در این زمینه سرمایه‌گذاری نکرد. در حال حاضر سرمایه‌گذارهای خطرپذیر هم به‌صورت محدود پول‌هایشان را در فین‌تک ریخته‌اند. اگر توسن، فناپ و ارتباط فردا به دلیل این که به چاه‌های نفت متصل نیستند و برای همین نیاز دارند که به‌صورت پیوسته نوآوری کنند سراغ فین‌تک نمی‌آمدند، شاهد حرف‌های مدیران ارشد بانک‌های ایرانی بودیم که مدام تکرار می‌کردند «فین‌تک خوب است».
چین
چین بزرگ‌ترین اکوسیستم فین‌تک آسیا است. سرمایه‌ای که سال ۲۰۱۶ در این بازار ریخته شده ۱۰ میلیارد دلار است. این عدد سال ۲۰۱۵ حدود ۲.۹ میلیارد دلار بوده است. از این عدد هم سهم پرداخت ۴.۶ میلیارد دلار، سیستم‌های وام‌دهی ۴.۶ میلیارد دلار و بقیه بخش‌ها هم ۸۰۰ میلیون دلار بوده است. حجم تراکنش‌های موبایلی در چین از همه جای دنیا بیشتر است: ۵.۳۹ تریلیون دلار در سال ۲۰۱۶. آنت (Ant Financial) و علی‌پی تاکنون ۴.۵ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده‌اند و نه فقط بازارهای داخلی بلکه بازارهای خارج از چین را هم هدف گرفته‌اند. سیستم پرداخت علی‌پی ۴۵۰ میلیون کاربر دارد. علی‌پی در خودش کسب‌وکارهای دیگری هم دارد: Yu’e Bao، Sesame و MyBank. به عبارتی چینی‌ها با یک تیر چند هدف را می‌زنند.
با توجه به ساختار خاصی که در این سال‌ها در چین شکل گرفته، آن‌ها همه چیزهای خوب دنیا را ابتدا در کشور خودشان ساختند، بعد با سرمایه‌گذاری‌های افسارگسیخته آن‌ها را بزرگ کردند و بعد به فکر این افتاده‌اند این‌ها را به همان کسانی بفروشند که از آن‌ها الگو گرفته بودند. قبلاً درباره چین هم نوشته بودیم که اگر مدل ذهنی‌مان نسبت به چین را اصلاح نکنیم و بخواهیم با کلیشه‌های چند سال گذشته به چین نگاه کنیم دچاری خطای شناختی می‌شویم. چینی‌ها اگر زمانی از آمریکایی‌ها تقلید می‌کردند امروز به یکی از رؤیاهایشان بیشتر از گذشته نزدیک شدند.
این روزها خبرهایی شنیده میشود که چینی‌ها در حال راه انداختن سرویس‌های فین‌تک خود در آمریکا هستند. صادرات سخت است. صادرات به جایی مثل اروپا سخت‌تر است. صادرات به جایی مثل آمریکا تقریباً غیرممکن. فقط کسانی توانستند به آمریکا صادرات انجام دهند که می‌توانند غیرممکن را ممکن کنند. MyBank یک بانک دیجیتال است که سال ۲۰۱۵ کلید خورد و جالب است بدانید که چینی‌ها استقبال خوبی از بانک دیجیتال کرده‌اند.
کمپانی‌های بزرگ اینترنتی چین این روزها بر روی بانک دیجیتال سرمایه‌گذاری کرده‌اند و ما در ایران هنوز درگیر این هستیم که کاسپین چه زمانی به تعهداتش عمل می‌کند! باید و در Baixin Bank CITIC و تنسنت در WeBank سرمایه‌گذاری کرده‌اند. احتمالاً می‌دانید که تنسنت مالک بزرگ‌ترین شبکه‌های اجتماعی چین یعنی WeChat/Weixin که ۸۸۹ میلیون کاربر فعال ماهانه دارند. در دسامبر ۲۰۱۶ درگاه‌های پرداخت این کمپانی یعنی Weixin Pay و TenPay حدود ۶۰۰ میلیون تراکنش روزانه را پردازش کرده‌اند. Ant/ Alipay هم حجم بازار تراکنش در چین را آگراندیسمان کرده‌اند! در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۶ که Guanggun Jie یا فستیوال خرید در چین است، در هر ثانیه ۱۲۰ هزار تراکنش انجام شده است؛ ۱.۰۴ میلیارد تراکنش در یک روز. بیشترین حجم سرمایه‌گذاری سال ۲۰۱۶ بر روی لوفاکس (Lufax) که یک ابزار وام‌دهی نفربه‌نفر (P2P) است انجام شد: ۱.۲ میلیارد پوند.
JD Finance که یک بازار تجارت الکترونیکی است ۱.۱ میلیارد دلار سرمایه جذب کرد. MyCredit هم که یک ابزار مدیریت کارت اعتباری است ۳۹۴ میلیون دلار سرمایه گرفت. گفتم که چینی‌ها خودشان را به بازار چین محدود نکرده‌اند و به خارج از مرزهای چین فکر می‌کنند. آنت / علی‌پی حدود ۶۰۰ میلیون دلار بر روی PayTM در هند سرمایه‌گذاری کرده‌اند، بر روی ابزار پرداخت Ascend در تایلند سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ۲۰۰ میلیون دلار بر روی KaKao Pay در کره جنوبی و Mynt در فیلیپین که یک کیف پولی با ۳ میلیون کاربر است. آخرین سرمایه‌گذاری چینی‌ها هم بر روی MoneyGram آمریکایی است که احتمالاً ۱.۲ میلیارد پول بریزند در این کسب‌وکار بین‌المللی.
چینی‌ها چه از نظر حجم تراکنش‌ها و چه از نظر تعداد تراکنش‌ها شماره یک دنیا هستند و از آمریکا و اروپا هم جلوتر ایستاده‌اند. در رویداد پرداخت ایران بزرگ‌ترین شرکت پرداخت چین یعنی چاینا یونیون پی در ایران مدیران ارشد خودش را فرستاده بود. با لغو ناگهانی رویداد این مدیران وحشت‌زده ایران را ترک کردند و تلاش‌های برای تماس با آن‌ها از طرف بانک‌های ایرانی به بن‌بست خورده است. آن زمان هیچ کدام از نهادهای دولتی حاضر نشد هیچ حمایتی از این رویداد بکند. جالب است که این روزها همان نهادهای دولتی با دلال‌های اروپایی رویداد برگزار می‌کنند.
هند
در سال ۲۰۱۶ هندی‌ها ۱.۱ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده‌اند که سهم سیستم‌های وام ۴۶۳ میلیون دلار، پرداخت ۳۸۶ میلیون دلار و بانک‌ها ۱۸۹ میلیون دلار بوده است. از کسب‌وکارهای پرسروصدای هندی‌ها Citrus Pay با ۱۳۰ میلیون دلار، Equitas با ۱۰۰ میلیون دلار و MobiKwik با ۹۰ میلیون دلار جذب سرمایه هستند. دولت هند با حذف ناگهانی اسکناس‌های درشت زمینه رشد کسب‌وکارهای فین‌تک در هند را فراهم کرده است. شناخته‌شده‌ترین کسب‌وکار فین‌تک هند PayTM است که ۱ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده که می‌خواهد کسب‌وکاری معادل ویزا و مستر در هند یعنی RuCard راه بیندازد. زیرساخت‌های فنی هندی‌ها برای حمایت از فین‌تک بسیار قوی است. سیستم‌های تسویه بین بانکی کارآمد، پیشروترین سیستم احراز و تائید هویت جهان یعنی Aadhaar Card، بزرگ‌ترین انجمن‌های توسعه‌دهندگان نرم‌افزار دنیا و کمپانی‌های ICT در کلاس جهانی یعنی تاتا و اینفوسیس علت آن زیرساخت‌های فنی هستند. علاوه بر این‌ها هند سرمایه انسانی، کارآفرین‌ها، دولت، قوانین حاکمیتی و زیرساخت‌های بانکی و نرم‌افزاری موجود در هند این کشور را مستعد رشد در زمینه فین‌تک می‌کند.
بقیه آسیا
بنگلادش، تایلند، میانمار، کامبوج، لائوس، ویتنام، مالزی، اندونزی و فیلیپین هم تلاش‌های در فین‌تک کرده‌اند؛ جمعیت این کشورها روی هم ۷۰۰ میلیون نفر است و در مرحله‌های ابتدایی توسعه فین‌تک هستند. ژاپن، تایوان و کره جنوبی روی هم ۲۰۰ میلیون جمعیت دارند و این کشورها هم با وجود پیشرفته بودن نسبت به گروه قبلی در جایگاه بهتری در فین‌تک نیستند. در این منطقه ۲۱۷ میلیون دلار سرمایه جذب فین‌تک شده است. Freee در ژاپن ۲۹ میلیون دلار، Momo در ویتنام ۲۸ میلیون دلار، BitFlyer در ژاپن ۲۷ میلیون دلار و Viva Republica در کره جنوبی ۲۳ میلیون دلار سرمایه جذب کرده‌اند.
بعد از چین و هند، دو کشور سنگاپور و هنگ‌کنگ این شانس را دارند که هاب فین‌تک آسیا باشند. کل سرمایه‌ای که برای فین‌تک‌ها روانه این دو کشور شده ۸۰۰ میلیون دلار کانادا است. هر دو کشور از نظر رگولاتوری، قوانین و مقررات انعطاف‌پذیر هستند و زمینه‌های رشد فین‌تک در این کشورها مهیا است.
توضیح: آمارهای این گزارش از thefintechtimes برداشته شده است.