انتقال سرور «تلگرام» به ایران از شایعه تا واقعیت
مدیرعامل شرکت زیرساخت: دولت و در رأس آن شخص روحانی، حساسیت ویژه‌ای در خصوص حفظ حریم خصوصی دارند.
بار دیگر تلگرام خبرساز شد؛ خبری که حکایت از آن داشت که بزودی طبق توافق حاصله با مدیران تلگرام و نهادهای خاص در کشورمان سرورهای این پیام رسان محبوب به ایران انتقال خواهد یافت. خبری که در آن نشانه‌ای از نقل قول از سوی مسئولان در آن دیده نمی‌شد. حتی در اکانت رسمی توئیتر «پاول دورف» نیز خبری در این خصوص درج نشده است. از این‌رو روزنامه ایران برای بررسی صحت و سقم این مسأله با محمدجواد آذری جهرمی مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت تماس گرفت که این مقام مسئول در پاسخ به این سؤال که آیا انتقال سرور تلگرام به ایران صحت دارد، گفت: تنها بحث انتقال سرور یک سرویس خاص مانند تلگرام مطرح نیست بلکه قرار است زمینه انتقال سرویس‌های مهم به کشور ایجاد شود و اگر قرار باشد سرور یک سرویس خاص به داخل کشور منتقل شود آن را با شفافیت تمام اعلام خواهیم کرد.
در عین حال محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در حاشیه دوازدهمین کنگره پست آسیا و اقیانوسیه در پاسخ به سؤالی درباره پیگیری مصوبه شورای عالی فضای مجازی درباره الزام انتقال سرور شبکه‌های اجتماعی خارجی به ایران گفت: شورای عالی فضای مجازی مصوبه‌ای برای انتقال سرورها نداشته است اما این موضوع با مصوبات دیگری درباره اولویت و نحوه ارائه تسهیلات به شبکه‌های بومی و خارجی پیگیری شده که بر این اساس شبکه‌های خارجی دارای سرور در ایران و شبکه‌های بومی نسبت به شبکه‌های خارجی بدون سرور در ایران امتیاز می‌گیرند.
ضرورتی به نام حفظ حریم خصوصی
محمدجواد آذری جهرمی، مدیرعامل شرکت زیرساخت در پاسخ به سؤالی در خصوص شایعات مطرح شده در خصوص استقرار سرورهای تلگرام به «ایران» گفت: آنچه در شورای عالی فضای مجازی مورد بحث قرار گرفته، صدور مجوز به وزارت ارتباطات برای مذاکره با CDNهای بین‌المللی برای استقرار در ایران است.معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در ادامه افزود: نقض حریم خصوصی آفت این اقدامات است، چرا که باعث می شود تعامل با سرویس دهندگان خارجی بهم بریزد و در نهایت این تعامل ها به نتیجه نرسد. دولت مستقر و در رأس آن جناب رئیس جمهوری شخصاً حساسیت ویژه‌ای در خصوص حفظ حریم خصوصی دارند و طبیعتاً اگر ما به دنبال این موضوع برویم هیچ سرویس دهنده‌ای حاضر به همکاری با ما نخواهد بود. البته احترام به فرهنگ اسلامی ایرانی همواره مورد تأکید است.وی گفت پیگیری برای توافق توسط وزارت ارتباطات از امروز آغاز خواهد شد و به محض حصول نتیجه به طور شفاف اطلاع‌رسانی می‌کنیم و گمانه زنی‌های امروز با هدف رقابت مابین سرویس دهنده‌های فعلی است و ما خود را دخیل در این شایعات نمی‌کنیم. طبیعتاً این پیگیری‌ها صرفاً برای یک سرویس دهنده نیست و نقطه تمرکز آن بر سرویس‌های فیلتر شده در کشور است.
مصرف بالای پهنای باند داخلی
جعفر خورشاد مدیرعامل یکی از شبکه‌های اجتماعی داخلی نیز درباره تأثیر ورود سرورهای شبکه اجتماعی تلگرام به کشور به «ایران» گفت: به نظرم انتقال سرور در کل اتفاق بسیار خوبی است ولی در هر حال دارای معایب و محاسنی است. یکی از محاسن این انتقال در مصرف پهنای باند داخلی است. به عبارتی مصرف پهنای باند داخلی کشور بالا می‌رود و دیگر نیازی نیست که کاربران برای استفاده از شبکه اجتماعی خارجی مانند تلگرام از پهنای باند بین المللی استفاده کنند، از سوی دیگر هزینه اینترنت برای کاربران داخلی ارزان تر خواهد شد.
خورشاد یکی دیگر از محاسن انتقال را وجود رقیب قوی برای شبکه‌های اجتماعی داخلی دانست و افزود: با این انتقال شاید تعداد کاربران این شبکه خارجی بیشتر شود ولی کاربران را به سمت استفاده از شبکه‌های داخلی نیز جذب خواهد کرد بنابراین در این راستا شبکه‌های اجتماعی داخلی نیز سعی خواهند کرد توان خود را بالا برده و با ارتقای شبکه خود در جذب بیشتر کاربران بکوشند.وی درباره اثرات منفی ورود سرور شبکه اجتماعی خارجی مانند تلگرام به داخل کشور نیز گفت: اول باید دید که قرار است این شبکه اجتماعی با چه ضوابط و راهکارهایی در کشور کار کنند تا بتوان نظر دقیقی ارائه داد، چرا که هنوز درباره ضوابط چیزی نمی‌دانیم بنابراین بهتر است بعد از قطعی شدن و داشتن اطلاعات بیشتر در این زمینه اظهار نظر کرد.
بالا رفتن امکان هک در سرور
امید توکلی کارشناس ارشد امنیت نیز به «ایران» گفت: همان‌طور که پیش از این مدیرتلگرام گفته است انتقال یک سرور به کشور دیگری امکان هک را بالا می‌برد، چرا که در علم امنیت این موضوع پذیرفته شده است که دسترسی فیزیکی به داده‌های سمت سرور هر دارایی فناوری اطلاعات، باعث کم‌اثر شدن مکانیزم‌های امنیتی آن خواهد شد. به عبارتی وقتی دسترسی فیزیکی به اشخاصی غیر از افراد مجاز به یک سرور داده شود، امکان هک و نفوذ وجود دارد. به همین دلیل مفاهیم امنیت و حفاظت فیزیکی از دارایی‌های فناوری اطلاعات نظیر دسترسی امن مثلاً به روش‌های بیومتریک به محل دیتاسنتر خیلی مهم است. اگر مدیران سرور اصلی از وضعیت امنیت فیزیکی محل انتقال سرور و دسترسی‌های تعریف شده برای آن مطلع نباشند، نمی‌توانند تضمینی مبنی بر امنیت داده‌ها ارائه کنند.
توکلی افزود: وقتی شما سرویسی را به طور کامل در لایه‌های نرم‌افزارهای سطح سرور و کاربر، داده و زیرساخت ارتباطی، از یک تأمین‌کننده مانند تلگرام دریافت کنید او خود مسئول کل این اتفاق است. به طور مشخص تلگرام مسئولیت و ریسک میزبانی سرورهای خود در خارج از محدوده تحت کنترل خود را نمی‌پذیرد.
این کارشناس ارشد امنیت در ادامه گفت: البته من به عنوان کارشناس امنیت در کل با انتقال فیزیکی یک سرور مانند سرور شبکه‌های اجتماعی خارجی به داخل کشور موافق نیستم و در جاهای مختلفی این موضوع را مطرح کرده‌ام که این روش منطقی به نظر نمی‌رسد چرا که وقتی کشوری سرور یک سرویس خارجی را به داخل کشور خود منتقل می‌کند، لزوماً به این معنی نیست که ما به تمام داده‌های مورد تبادل در سرویس – نظیر سرویس تلگرام- تسلط کامل داریم. با درنظر داشتن موضوع مراکز داده مبتنی بر فناوری‌های cloud و پردازش‌های ابری، دیگر اصلاً اینکه سروری به صورت فیزیکی کجا باشد مطرح نیست پس با این شرایط اگر سروری در داخل کشور ما هاست شود یا در خارج کشور، محلی از اعراب ندارد.
این کارشناس امنیت با اشاره به اینکه سطح دسترسی و توافق‌های نهادهای نظارتی با ارائه دهنده سرویس تلگرام بسیار مهم است به «ایران» گفت: این مسأله از این جا نقش بسیار پررنگی دارد چرا که باید مشخص شود رگولاتوری تا چه حدی به داده‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام جهت برخورد با محتوای نامناسب دسترسی خواهد داشت.توکلی درباره اینکه گفته می شود بیش از 10 میلیون یورو برای استقرار سرورهای تلگرام باید هزینه شود به «ایران» گفت: اگر درخواست انتقال از سوی ایران صورت گرفته باشد باید این هزینه را کشور ما پرداخت کند. تا آنجایی که می‌دانم کشور ما به دنبال انتقال فیزیکی سرورهای شبکه اجتماعی تلگرام است و قاعدتاً ما باید پرداخت کنیم. اکنون ما به صورت رایگان از تلگرام در حال استفاده کردن هستیم. سرورهای تلگرام روی دیتاسنترهایی که تلگرام هزینه آنها را پرداخت می‌کند، هاست شده‌اند بنابراین تأمین سرورهای فیزیکی، هزینه انتقال و هزینه نگهداری آن برعهده کشوری است که این درخواست را دارد.
وی درباره اینکه با انتقال سرور تلگرام به کشور آیا در هزینه اینترنت کاربران تأثیری خواهد داشت به «ایران» گفت: از آنجایی که در صورت انجام این انتقال، تبادل داده روی شبکه ملی اطلاعات امکان‌پذیر خواهد شد پس اینترنت داخلی محسوب میشود و چون ترافیک داخلی است هزینه آن کمتر از ترافیک بین‌الملل است و از این‌رو برای کاربران بسیار مقرون به صرفه خواهد بود.این کارشناس امنیت در ادامه افزود: موضوع اساسی که گویا مسئولان از آن غفلت کرده‌‌اند این است که مهم‌ترین ارزش افزوده شبکه‌های اجتماعی رایگان مانند تلگرام، جریان داده و تحلیل‌هایی است که این شبکه‌ها در اختیار مدیران تلگرام و دیگر سرویس‌های مرتبط با آنها قرار می‌دهند و موضوع محل فیزیکی این سرور کاملاً فرعی است.
گفتنی است پیش از این نیز روسیه سرور شبکه اجتماعی تلگرام را به کشور خود منتقل کرده است. تلگرام بیش از 6 میلیون کاربر روس دارد و این کشور بارها درخواست کنترل برتلگرام را داشته است. هر چند ابتدا پاول دورف برای محافظت از کاربران خود هرگز به خواسته دولت روسیه تن نداد ولی سرانجام با این کشور در چارچوب قوانین جدید رگولاتوری روسیه برای ثبت کمپانی‌اش در رگولاتوری این کشور به توافق رسید و بعد از توافق حاصل شده به کاربران خود اطمینان داد که اطلاعات شخصی آنها محفوظ خواهد ماند. «پاول دورف» در توئیت خود نوشت: «ما مشکلی با تشریفات اداری نداریم، اما حتی یک بایت از اطلاعات خصوصی با هیچ دولتی به اشتراک گذاشته نخواهد شد و کاربران مطمئن باشند که هیچ گونه همکاری بابت قوانینی که مغایر با حریم خصوصی تلگرام بوده یا زندگی شخصی افراد را به خطر بیندازد انجام نخواهد شد.»
مدیر تلگرام همچنین در مصاحبه با فایننشیال تایمز نیز در خصوص انتقال سرور تلگرام به روسیه گفت: «ما نمی‌خواهیم به مقامات این شانس را بدهیم که به خاطر بهانه‌هایی پوچ مثل عدم ثبت‌نام، کمپانی ما را مسدود کنند. اگر آنها به دنبال مسدود کردن ما هستند، باید برای این کار دلیلی جدی داشته باشند.»