ریشه های ضعف درآمدزایی حوزه فناوری در ایران
نیم نگاهبرای درآمدزایی از بخش ICT بخصوص IT باید نگاه سیاستگذاران، مدیران ارشد و کارگزاران نظام به حوزه فناوری اطلاعات عوض شود، چرا که پیش از این نگاه این قشر به فناوری اطلاعات نگاه لوکسی بود و درآمدزایی از طریق حوزه های نفت، پتروشیمی، فولاد، کشاورزی و دیگر صنایع را مهم میدانستنددرآمدزایی کشور ما بیشتر از حوزه CT است تا IT . به عبارتی تقریباً 70 تا 80 درصد درآمد کشور از بخش حوزه مخابرات یا همان CT است. در حال حاضر در دنیا کاملاً برعکس است و 75 درصد درآمد کشورها از بخش فناوری اطلاعات (IT) و تنها 25 درصد آن از راه مخابرات(CT) بدست می‌آید و این نشان می‌دهد که دنیا به سمت درآمدزایی از حوزه فناوری اطلاعات رفته است ولی ما در بخش مخابرات مانده‌ایم
«چندی پیش علی جنتی وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد: اکنون درآمد ایران از حوزه ICT ، 70هزار میلیارد تومان است، در حالی که باید 135 هزار میلیارد تومان باشد بنابراین کشور در بحث درآمدزایی از حوزه ICT از کشورهای دیگر 65 هزار میلیارد تومان عقب است. سهم ICT در اقتصاد دنیا بیش از 3500 میلیارد یورو است و پیش‌بینی میشود در سال 2020 به 5 هزار میلیارد یورو برسد و ایران از این قافله درآمدزایی بسیار عقب افتاده است.» اما به چه دلایلی ایران از قافله درآمدزایی از حوزه ICT عقب افتاده است؟ چرا کشوری مانند استونی با بیش از یک میلیون و نیم جمعیت از طریق فناوری اطلاعات سالی 2 درصد به تولید ناخالص ملی خود اضافه می‌کند ولی ایران در این زمینه موفق نبوده است؟ چه موانعی سد راه رسیدن به درآمدزایی کشور از طریق حوزه فناوری اطلاعات است. کارشناسان حوزه IT به این سؤالات پاسخ دادند.
جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی
«صابر فیضی» مدیرعامل اسبق شرکت مخابرات به «ایران» گفت: به‌دلیل سیاستگذاری‌های مدیران قبلی و به‌دلیل محدودیت‌هایی که در سال‌های گذشته برای حوزه ICT ایجاد شده بود در بخش درآمدزایی از حوزه فناوری اطلاعات نسبتاً عقب مانده‌ایم چرا که در گذشته به درآمدزایی از طریق فناوری اطلاعات بها داده نشده بود بنابراین در این حوزه سرمایه‌گذاری کافی صورت نگرفته است. فیضی افزود: البته دور از انصاف است که بگوییم برای درآمدزایی ازICT هیچ کاری انجام نشده است چرا که در حال حاضر اوضاع تغییر کرده و از این حوزه حمایت‌های ویژه‌ای صورت می‌گیرد و در کشور بحث فناوری اطلاعات بسرعت در حال رشد است و امیدوارم که بهتر از این شود.
مدیر عامل اسبق مخابرات گفت: یکی از موانع رشد درآمدزایی از طریق فناوری اطلاعات به این مسأله برمی‌گردد که در حال حاضر سرمایه‌گذاران از آینده این حوزه اطمینان ندارند و نمی‌دانند که آیا سرمایه‌گذاری در فناوری پایداری لازم را دارد یا خیر.
این کارشناس حوزه فناوری افزود: اگر دولت خواهان درآمدزایی است و می‌خواهد عقب ماندگی 65 هزار میلیارد تومانی را جبران کند، باید در این حوزه سرمایه‌گذاری‌های کلانی صورت بگیرد، چرا که نمی‌توان با سرمایه گذاری‌هایی با مبالغی چون 60میلیارد تومان و… کارهای بزرگی انجام داد و انتظار سودآوری و درآمدزایی کلان داشت. البته در این میان نباید تنها به جذب سرمایه‌گذاری داخلی اکتفا کند از آنجایی که این حوزه وابسته به ارتباطات جهانی است باید سرمایه گذاری‌های خارجی نیز جذب شود تا بتوان عقب ماندگی‌ها را جبران کرد.
حسین اسلامی قائم مقام یکی از هلدینگ‌های IT نیز به «ایران» گفت: برای درآمدزایی از بخش ICT بخصوص IT باید نگاه سیاستگذاران، مدیران ارشد و کارگزاران نظام به حوزه فناوری اطلاعات عوض شود، چرا که پیش از این نگاه این قشر به فناوری اطلاعات نگاه لوکسی بود و درآمدزایی از طریق حوزه‌های نفت، پتروشیمی، فولاد، کشاورزی و دیگر صنایع را مهم می‌دانستند. بحث اصلی این است که هنوز مدیران ارشد به این قطعیت نرسیده‌اند که فناوری اطلاعات باید در کنار سایر صنایع قرار بگیرد و یکی از راه‌های درآمدزایی است.
اسلامی افزود: بسیاری از مدیران فکر می‌کنند، فناوری اطلاعات تخریبگر است و باعث از بین رفتن کسب و کارهای سنتی میشود بنابراین این ترس مانع از کار بیشتر روی این حوزه شده است. اینکه ممکن است که شغل‌های جدیدی که در حوزه فناوری اطلاعات شکل می‌گیرد به کسب و کارهای سنتی آسیب بزند، صحیح است ولی حتی اگر کسب و کارهای سنتی را از بین ببرد ولی از طریق حوزه فناوری اطلاعات کارآفرینی به وجود آمده و شغل‌های دیگری ایجاد میشود و افراد مشغول کارهای دانش بنیان می‌شوند بنابراین اگر این آگاهی‌رسانی صورت بگیرد و مدیران ارشد به این درک برسند که با وجود از بین رفتن کسب و کارهای سنتی، شغل‌های دیگری به وجود می‌آید، ده‌ها برابر درآمدزایی خواهیم داشت.
هدفی به نام سیاستگذاری کلان
سهیل تقوی کارشناس فناوری اطلاعات با بیان اینکه در بحث درآمدزایی بیشتر مزیت‌های اقتصادی مطرح است و در گذشته نیز بیشتر درآمدهای نفتی، پتروشیمی و… مزیت اقتصادی محسوب می‌شدند، به «ایران» گفت: در حال حاضر در تحلیل‌های اقتصادی حوزه‌ای که به آن پرداخته میشود و از آن به‌عنوان دارنده مزیت‌های اقتصادی یاد میشود، بحث فناوری اطلاعات است.تقوی افزود: یکی از مزیت‌های اقتصادی حوزه فناوری اطلاعات بحث نیروی انسانی آن است. کشور، فارغ‌التحصیلان زیادی در رشته‌های مختلف IT، برق، رایانه و… دارد بنابراین پتانسیل خوبی برای درآمدزایی از راه IT در کشور وجود دارد.
تقوی با بیان اینکه در حوزه ICT باید درآمدزایی بخش IT را از بخش CT جدا کنیم، گفت: اکنون درآمدزایی کشور ما بیشتر از حوزه CT است تا IT. به عبارتی تقریباً 70 تا 80 درصد درآمد کشور از بخش حوزه مخابرات یا همان CT است. در حال حاضر در دنیا کاملاً برعکس است و 75 درصد درآمد کشورها از بخش فناوری اطلاعات (IT) و تنها 25 درصد آن از راه مخابرات(CT) به‌دست می‌آید و این نشان می‌دهد که دنیا به سمت درآمدزایی از حوزه فناوری اطلاعات (خدمات، محتوا، بازی‌ها، سرگرمی‌ها، اپ‌ها، آموزش و…) رفته است ولی ما در بخش مخابرات مانده‌ایم بنابراین اگر دولت خواهان درآمدزایی است باید به بخش IT بیش از CT توجه کرده و در فناوری اطلاعات نیز بیشتر به ارائه خدمات توجه کند.
این کارشناس فناوری اطلاعات گفت: درست است که صنایعی مانند نفت و پتروشیمی و دیگر صنایع در بحث اقتصادی حرف اول را می‌زنند ولی همه این صنایع به حوزه فناوری اطلاعات بخصوص نرم افزارها نیاز مبرم دارند تا بهروه‌وری را بالا ببرند. از سوی دیگر در کشور فناوری اطلاعات بازی آنلاین، سینمای دیجیتال و در کل صنایع فرهنگی مورد غفلت واقع شده است و اگر این بخش‌ها را فعال کنیم، ده‌ها برابر درآمدزایی خواهیم داشت.
تقوی به بحث سیاستگذاری کلان نیز اشاره کرد و افزود: اگر کشوری مانند کره جنوبی 10 درصد تولید ناخالص ملی خود را از ICT تأمین می‌کند یا کشور هند توانسته با برون‌سپاری به بخش خصوصی و ارتباط با کشورهای صاحب فناوری با هزینه اندک به تولید ثروت برسد به‌دلیل سیاستگذاری‌های کلانی که انجام داده است.
توجه جدی به صنعت هزاره جدید
مهدی حسینی مقدم دیگر کارشناس حوزه فناوری اطلاعات نیز به «ایران» گفت: فاوا و صنایع وابسته را باید صنعت هزاره جدید نامید. نگاهی به نام شرکت‌های پرسود دنیا که تقریباً شامل شرکت‌های فعال در این حوزه است، نشان می‌دهد که این کشورها به صنعت هزاره جدید به صورت جدی پرداخته‌اند.
این کارشناس فناوری اطلاعات افزود: برای رسیدن به هدف درآمدزایی علاوه بر سرمایه‌گذاری گسترده باید از بخش خصوصی حمایت شود. باید به تقویت دستگاه‌های نظارتی در جهت حمایت از حقوق مصرف‌کننده اقدام کرد.
حسینی مقدم با بیان اینکه اگر کشور ما با‌وجود پتانسیل‌های بالا از این قافله درآمدزایی عقب مانده است ،گفت: وجود مشکلات این عقب ماندگی را رقم زده است و یکی از این مشکلات رشد ناکافی زیرساخت‌های فناوری اطلاعات است. البته نباید رشدی که در سال‌های اخیر شکل گرفته است، انکار کرد اما با وجود زیرساخت‌های فراهم شده هنوز دسترسی ارزان و قابل اطمینان به شبکه‌های مخابراتی و فناوری اطلاعات برای بسیاری میسر نشده است.
حسینی مقدم مشکل دوم را نیروی کار زیاد ولی غیرمتخصص دانست و گفت: باید نیروهای متخصص تربیت کرد و از سوی دیگر باید مانع از مهاجرت افراد متخصص در حوزه فناوری اطلاعات شد.این کارشناس به مشکل سومی نیز اشاره کرد و افزود: نقص قوانین حقوق نشر برای تولید‌کنندگان نرم افزاری و برخورد ناکافی در جهت برخورد با انتشار غیرقانونی نرم‌افزار و سورس کد مانع جدی برای درآمدزایی است بنابراین باید از مالکیت معنوی به صورت جدی حمایت شود و مراجع ذیصلاح با خاطیان برخورد کنند تا فعالان بتوانند با امنیت خاطر وارد این عرصه شوند.حسینی مقدم افزود: نبود ارتباط سیستم بانکی کشور به سیستم‌های بین بانکی نظیر ویزا و مسترکارت از دیگر مشکلات است، چرا که عرضه نرم‌افزارهای حوزه موبایل را غیرممکن می‌سازد و عملاً درآمدزایی بین‌المللی برای نیروی کار داخل غیرممکن یا بسیار مشکل می‌کند.