مسیریابی حمایت از اپلیکیشن‌های ایرانی
لیدا ایاز – دنیای اقتصاد : مسیریابی آسان در پایتخت‌های جهان یکی از مهم‌ترین خواسته‌ها برای همه است؛ از مسافران گرفته تا مردمی که در همان شهرها زندگی می‌کنند اما هیچ‌گاه از ترافیک درامان نیستند و در عین حال راه‌های آسان دور زدن ترافیک را هم به خوبی نمی‌شناسند. بهترین راهنما نقشه‌هایی است که به‌صورت آنلاین می‌توانند پیشنهادهایی برای پیدا کردن بهترین مسیر بدهند.
یکی از همین نقشه‌های آنلاین waze بود که به دستور مقامات قضایی به زودی باید نرم‌افزار آن از روی مانیتور موبایل رانندگان آنلاین حذف شود. نرم‌افزاری که گفته میشود با گزارش‌هایی که از کاربران خود دریافت می‌کند، مسیرهای مناسبی از نظر مسافت و نبود ترافیک به مسافران پیشنهاد می‌دهد. اما صدور این دستور قضایی به تاکسی‌های اینترنتی باعث شد تا آنها نیز در اطلاعیه‌ای از رانندگان خود بخواهند که از این پس از اپلیکیشن مسیریاب Waze استفاده نکنند. براین اساس تاکسی‌یاب‌های اینترنتی از رانندگان خود خواسته‌اند که برای جلوگیری از غیرفعال شدن اپلیکیشن‌شان، درصورت داشتن مسیریاب Waze روی گوشی خود، تا قبل از ۳۰ آبان ماه این مسیریاب را حذف کنند. در این اطلاعیه استفاده از سایر مسیریاب‌های جایگزین و بومی پیشنهاد شده است.
مطابق با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تولید محتوای آنلاین در کشور تا پایان برنامه ششم توسعه باید ۱۰ برابر شود اما بررسی‌ها نشان می‌دهد هم‌اکنون بالغ بر ۲۰ اپلیکیشن بومی مرتبط با نقشه و مسیریابی در بازارهای اندرویدی و آی‌او‌اس (iOS) وجود دارد اما بسیار کمتر از نرم افزارهای خارجی تولید شده در زمینه نقشه‌یابی محبوب کاربران هستند. از جمله نرم‌افزارهای داخلی که به‌عنوان جایگزین پیشنهاد شده برای waze مطرح شده، «دال» نام دارد که تجربه استفاده از آن از سوی برخی کاربران ایرانی تاکنون نشان داده که نقاط ضعف فنی این نرم‌افزار افراد را از استفاده از آن نا‌امید می‌کند. نکاتی همچون قطع اتصال آن با کاربر در حین استفاده در مسیر، نبودن اطلاعات دقیق از خیابان‌ها و کوچه‌ها در آدرس‌های درخواست شده و همچنین نبود اطلاعاتی از خیابان‌هایی که یک‌طرفه یا ورودممنوع هستند.
محسن طالب، یک برنامه‌نویس و طراح وب نیز معتقد است که تاکنون نرم‌افزاری با کیفیت و دقت waze در ایران طراحی و ساخته نشده است. او در این باره به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «به‌طور قطع می‌توانم بگویم در حال حاضر به جای waze نرم‌افزار جایگزین داخلی وجود ندارد؛ چه به‌صورت اپلیکیشن و چه وب‌سایت‌هایی که با این قابلیت ساخته شده‌اند. هرچند تلاش‌هایی از طرف برخی شهرداری‌ها در شهرهایی مثل تهران، اصفهان و مشهد انجام و سعی شد به‌صورت دیداری از روی دوربین‌های کنترل ترافیک که در خیابان‌ها وجود دارد و به واسطه اپراتورها و نیروی انسانی میزان ترافیک در خیابان‌ها را پیش‌بینی کرد اما همان‌طور که می‌دانید دوربین‌ها از یک نقطه تا مسافتی محدود را ثبت می‌کنند؛ به‌طور مثال مسافت یک کیلومتر بعد از هر دوربین قابل مشاهده است و طبیعتا فاصله بین دوربین بعدی در نقطه کور قرار می‌گیرد. همچنین همه این اطلاعات باید به واسطه نیروی انسانی دریافت و پردازش شود که ممکن است با خطای انسانی همراه باشد.»
به گفته او این کار امروزه در همه جای جهان به وسیله نرم‌افزارهای جمع‌سپاری اطلاعات ترافیکی از سوی گوگل و waze انجام میشود. طالب می‌گوید که نرم‌افزار waze سال‌ها پیش به مبلغ ۲ میلیارد دلار از سوی گوگل خریداری شده و حالا دیگر تحت مدیریت این شرکت آمریکایی کار می‌کند. بنابراین اگر قرار است بحث امنیتی بودن آن مطرح باشد باید مقامات قضایی نرم‌افزارها و دیگر شبکه‌های مرتبط با گوگل همچون گوگل مپز یا نرم‌افزارهایی همچون جی‌میل و سرچ انجین‌های گوگل را نیز فیلتر کنند.
چرا نرم‌افزارهای ایرانی مهجورند؟
نمی‌توان کتمان کرد که در حال حاضر در کشور سرویس‌های ایرانی که از نظر فنی خوب و قابل رقابت با نمونه‌های خارجی باشند، کم نیستند اما از سوی دیگر شرکت‌هایی وجود دارند که سال‌ها در حال تولید نرم‌افزار هستند و از وام وجوه اداره شده و دیگر تسهیلات دولتی نیز استفاده می‌کنند که عموما با کمترین استقبال از سوی کاربران مواجه می‌شوند. چنین شرایطی این سوال را برای همگان مطرح می‌سازد که آیا بهترین راه حمایت از شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های ایرانی حذف رقیب خارجی است؟ به نظر می‌رسد جواب منفی است چراکه حتی خود استارت‌آپ‌های ایرانی معتقد به رشد در فضای رقابتی (و نه انحصاری) هستند.
محسن طالب در این‌باره معتقد است که فیلتر کردن چنین نرم‌افزارهایی تنها باعث میشود هزینه‌ای روی دست مردم گذاشته شود و مجبور به خرید وی‌پی‌ان شوند. به عقیده این برنامه‌نویس و طراح وب، ساخت نرم‌افزارهایی نظیر رقبای خارجی باید با حمایت همه‌جانبه و زیرساخت‌های بسیار مدرن همراه باشد هرچند که ساخت آنها با وجود چنین زمینه‌هایی نیز به سادگی امکان‌پذیر نیست. او مثال می‌زند: «تمامی کارهای تخصصی در کشور ما با نبود زیرساخت مواجه است. مثلا چرا ما تاکنون موفق نشده‌ایم در داخل کشور هواپیما بسازیم. با اینکه از توان مهندسی قوی و تکنولوژی پیشرفته‌ای هم برخورداریم هنوز موتور ماشین را هم در کارخانه‌های داخلی روی خودرو‌ها مونتاژ می‌کنیم. یکی از مشکلات ما این است که توانایی و روحیه کار جمعی نداریم و از سوی دیگر بودجه‌ها از دست نهادها و ارگان‌ها با ممیزی‌هایی فراوان به دست کسانی می‌رسد که نمی‌توانند قابلیت خود را به خوبی نشان دهند. مثلا خود من با دوستانم در یک شرکت طراحی نرم‌افزار تلاش‌هایی انجام داده‌ایم اما هنوز هیچ تضمینی برای اینکه کارهایی که انجام می‌دهیم در آینده موفق میشود یا نه، وجود ندارد.»
بازاری با حضور رقیب
آنچه کارشناسان به آن اشاره دارند این است که دولت و حاکمیت به جای حذف رقبای خارجی باید به فکر تقویت شرکت‌های محلی و بومی باشند. هرچند نحوه این حمایت نیز مهم است چراکه اگر قرار باشد مدل حمایتی به سبک و سیاق گذشته همچون ارائه وام و تسهیلاتی در انواع مختلف باشد، تجربه شکست و غیرکاربردی بودن آنها تکرار میشود. از طرف دیگر هنوز در ایران مدلی برای حضور مستقیم شرکت‌های خارجی در حوزه تکنولوژی وجود ندارد و به همین علت اغلب شرکت‌های خارجی در قالب شرکت‌های ایرانی مشغول به کار می‌شوند. به‌طور مثال یک شرکت تاکسی اینترنتی روسی که اخیرا وارد بازار ایران شده، مدعی است که یک شرکت ایرانی است بدون اینکه حتی یک شرکت ایرانی ثبت شده داشته باشند. به همین دلیل نقش دولت در اینکه چطور بودجه‌ها را مدیریت کند و آن را به دست افراد مناسب برساند، مهم است. نمونه‌های موفق استارت‌آپ‌ها در کشور ثابت کرده است که مدل‌های جدید سرمایه‌گذاری و فراهم کردن بسترهای نوین و مدیریت نو می‌تواند شرکت‌ها را برای عرض اندام در سطح منطقه و حتی جهان آماده کند. بنابراین نقش دولت در این بازی بیش از هر چیز دیگری مهم است؛ دولت باید در جایگاهی بایستد که نقش متعادل‌کننده و رقابتی را در بازار ایفا کند، چراکه هر نوع دخالت در این بازار نظیر بستن، محدود یا فیلتر کردن کسب‌وکارها به خودی خود مانع از رشد آنها میشود.