چرا صداوسیما تبلیغات خدمات ارزش افزوده را به صورت انحصاری به شرکت توسکا داد؟
پری‌ناز قاسمی – راه پرداخت : صداوسیما در انتشار نامه‌ای به شرکت‌های PSP کشور اعلام کرد «از این پس کلیه برنامه‌ها و طرح‌های مشارکتی در حوزه خدمات ارزش افزوده (VAS) و کلیه سرویس‌های پیرامون آن، باید به شرکت توسکا ارجاع شود و پس از دریافت مجوز همکاری و نامه تأییدیه آن، نسبت به مشارکت فیمابین اقدام کنند.» این مسئله، اعتراض شرکت‌های PSP را برانگیخت، چرا که نمونه بارز انحصارگرایی بود و با ورود شرکت توسکا به بازار ارائه خدمات، تعرفه‌های صداوسیما نیز افزایش یافت. از سویی گفته میشود توسکا منتسب به شرکتی است که در فضای کسب‌وکار در مقابل PSPها قرار دارد و برخی این احتمال را می‌دهند که شرکت توسکا از موقعیت انحصاری ایجاد شده در راستای تحت فشار قرار دادن شرکت‌های PSP در راستای کوتاه آمدن از خواسته‌های خود در مقابل آن شرکت سوم استفاده می‌کند. به عبارت دیگر، با ورود انحصاری شرکت توسکا به میدان، عملا یک دلال به میان آمده که باعث افزایش چشمگیر هزینه‌ها شده و تضعیف ارتباط بین صداوسیما با شرکت‌های PSP به میشود. اما چه نهادی مسئولیت رسیدگی به این مسئله را به عهده دارد؟ صداوسیما چه اختیاراتی به توسکا واگذار کرده و از همه مهم‌تر این انحصار چه تأثیری روی صنعت پرداخت می‌گذارد؟ در این گزارش تلاش شده شرایط از نقطه‌نظر شرکت‌های PSP کشور بررسی شود و تلاش ما برای گفت‌وگو با مدیران توسکا ادامه دارد.
خدمات ارزش افزوده (VAS) چیست؟
خدمات ارزش افزوده (Value Added Service) بخشی از خدمات صنعت مخابرات محسوب میشود که شامل سرویس‌های فرعی است و تعرفه آنها از سرویس‌های استاندارد دیگر بیشتر است. تا پیش از این خدماتی مانند پیامک و سرویس چندرسانه‌ای (MMS) جزو خدمات ارزش افزوده به حساب می‌آمد اما با گسترش و توسعه این خدمات، پیش‌بینی میشود این دو دیگر جزو خدمات ارزش افزوده نباشند. شرکت‌های قانونی تولید فیلم و موسیقی و شبکه‌های تلویزیونی مانند صداوسیما تولیدکنندگان محتوای این خدمات هستند. این خدمات در عین اینکه برای مصرف‌کنندگان تلفن‌های همراه سودآور هستند، برای اپراتورهای تلفن همراه نیز درآمدزایی فراوانی به همراه دارند. برای هرکس نیز حداقل یک بار پیش آمده پیامکی دریافت کند، مبنی براینکه اگر می‌خواهد از خدمات خاصی مانند دریافت آهنگ پیشواز، خرید بلیت کنسرت یا دانلود یک اپلیکشن خاص استفاده کند، عدد مشخصی مانند یک یا ۹ را به شماره تلفن مشخص شده‌ای ارسال کند. از این سرویس در بسیاری از برنامه‌های نظرسنجی صداوسیما خصوصاً در برنامه‌های زنده استفاده میشود.
نامه صداوسیما به شرکت‌های PSP درباره چه بود؟
سازمان صداوسیما با انتشار نامه‌ای به کلیه موسسات و شرکت‌های طرف مشارکت خود حضور شرکت توسکا را اعلام کرد: «من بعد کلیه برنامه‌ها و طرح‌های مشارکتی در حوزه خدمات ارزش افزوده VAS و کلیه سرویس‌های پیرامون آن، باید به شرکت توسکا ارجاع و پس از دریافت مجوز همکاری و نامه تائیدیه آن شرکت نسبت به مشارکت فیمابین اقدام شود. بدیهی است کلیه قراردادها و مصوبات قبلی از تاریخ ۲۶ مهر ماه ۹۶ کان لم یکن تلقی میشود.» به عقیده بسیاری، این موضوع رنگ و بوی انحصار دارد و نهادهای مسئول از جمله شورای رقابت باید به این مسئله رسیدگی کنند.
PSPها چه گفتند و چه کردند؟
رضا احمدی، مدیر روابط عمومی شرکت کارت اعتباری ایران‌کیش در گفت‌وگوی خود با راه پرداخت می‌گوید: «مدت‌ها پیش از آنکه این خبر بپیچد و شرکت واسطه‌ای وجود داشته باشد، در یکی از بندهای قرارداد ما آمده بود هر زمان مشخص شود این قرارداد مشمول ارزش افزوده است، شکل آن تغییر پیدا می‌کند. این بند به این معنی است که ورود توسکا به عنوان واسطه قراردادها با صداوسیما از پیش تعیین شده بود و طرفین دیگر قرارداد از این مسئله خبر داشتند.»
به گفته احمدی، شرکت ایران‌کیش به این سازمان اعلام کرده است مبلغ اضافی بیشتر از آنچه تعیین شده است، پرداخت نمی‌کند و تنها به همان چیزی که از قبل براساس آن توافق آنجام گرفته بود، پایبند است. اما تفاوتی که در این میان وجود دارد، مزایایی است که توسکا در این میان به دست می‌آورد. احمدی می‌گوید: «توسکا از تخفیف‌ها و گروه‌بندی‌ها و معادلاتی که صداوسیما برای زیرمجموعه‌های خود دارد، استفاده می‌کند. درحالی که اگر قرار است مزایا و تخفیف‌هایی داده شود به خود طرفین قرارداد تعلق بگیرد و چرا شرکت واسطی باید در این میان قرار داشته باشد. منطق این مسئله را ما متوجه نمی‌شویم.»
مدیر روابط عمومی ایران‌کیش در ادامه می‌گوید: «این مسئله که شرکت واسطه‌ای بیاید و به‌جای سازمانی که ما تا گذشته به صورت مستقیم با آن همکاری داشتیم با ما طرف معامله قرار بگیرد، قطعا به ضرر ماست. تبلیغات VAS در تلویزیون بازگشت اقتصادی مستقیم برای ما ندارد و قرارداد تجاری نیست، بلکه در حوزه برندینگ فعالیت می‌کند. صداوسیما خود یک سازمان و مشتری انحصاری است که برای خود نیز یک شرکت انحصاری به وجود آورده و به ما اعلام کرده تنها با این شرکت تعامل کنید که انحصار را دو چندان می‌کند.»
شرکت‌های PSP متحد شوند
در شرکت پرداخت الکترونیک سامان وضعیت به گونه‌ای دیگر بود. محمد اروجلو، رئیس روابط عمومی این شرکت می‌گوید: «پس از ورود شرکت توسکا به عنوان شرکت واسط، مدیران در سپ به این نتیجه رسیدند که بهتر است فعلاً همکاری دیگری با صداوسیما نداشته باشند و حجم سفارش‌های تبلیغات را بسیار پایین بیاورند. چراکه تعرفه خدمات و تبلیغات افزایش زیادی پیدا کرده بود.»
سپ تا پیش از این در برنامه‌های مشارکتی و بازرگانی صداوسیما شرکت می‌کرد و در حال حاضر همکاری خود را با این برنامه‌ها قطع کرده است. اما با افزایش دو تا سه برابری قیمت تعرفه‌ها به این نتیجه رسیدند که بهتر است دیگر در این رسانه فعالیتی نداشته باشند. اکنون نیز از آنجایی که بخشی از هزینه‌ها پرداخت شده تنها تا زمانی که این هزینه‌ها به صفر برسد، همکاری ادامه دارد و پس از ان این شرکت باید تصمیم بگیرد در قبال انحصار سازمان صداوسیما چه رویکردی در پیش بگیرد. سپ تاکنون با شرکت توسکا پای میز مذاکره ننشسته است و طرف معامله خود را سازمان صداوسیما می‌داند، اما در عین حال تلاش دارد همه‌چیز را با گفت‌وگو حل کند.»
به عقیده اروجلو، قرارداد بین پرداخت الکترونیک سامان و صداوسیما دو طرف داشت، اما صداوسیما به تنهایی این تصمیم را گرفت که شرکتی را انتخاب کند که به جای خود تصمیم بگیرد. اروجلو می‌گوید: «کار درست و اخلاقی برای صداوسیما این بود که اگر قصد انجام چنین کاری داشت، بهتر بود از همان ابتدا ما را در این مسئله شریک بداند و مطلع کند. نه اینکه یک شبه دست شرکت‌ها را در پوست گردو قرار دهد.»
او راه درست با این مسئله را اتحاد شرکت‌ها می‌داند و توضیح می‌دهد: «شرکت‌های PSP بهتر است همگی به اتفاق علاوه بر اینکه این تبلیغات را همگی تحریم کنند، به مراجع لازم نیز شکایت کنند. در بیانات مقام معظم رهبری همیشه صحبت از حمایت از بخش خصوصی است. نهادهای دولتی نیز به دنبال همین مسئله بهتر است بخش خصوصی را تنها نگذارند.»
رئیس روابط عمومی پرداخت الکترونیک سامان پیشنهاد می‌دهد: «به نظر من بهتر است شرکت‌های PSP اتحادیه‌ای شکل دهند، مراجع قضایی و قانونی مختلف را در جریان شرایط قرار دهند و رسانه‌ها را باخبر کنند. تغییر ایجاد شده به هیچ عنوان عادلانه و منصفانه نیست و سازمان صداوسیما باید پیش از این، طرفین قرارداد را در جریان برنامه‌های خود قرار می‌داد. طبیعتا انحصار باعث چنین مسائلی شده است.»
به ورود شورای رقابت نیاز داریم
کمی بعد از گفت‌وگوهای زیاد در این زمینه، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران به این مسئله واکنش نشان داد و گفت: «این موضوع هنوز به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ارجاع داده نشده ولی تا آنجایی که من اطلاع دارم صداوسیما این پروژه را به یک پیمانکار واگذار کرده که می‌تواند هر نهادی حتی یک اپراتور تلفن همراه باشد. گفته میشود واگذاری خدمات ارزش افزوده VAS به شرکتی که زیر مجموعه اپراتورهمراه اول است ضدرقابتی تلقی میشود و شورای رقابت یا صداوسیما در این مسئله به طور طبیعی باید ورود کند.»
حمید جعفری مدیر روابط عمومی شرکت آسان پرداخت (آپ) در ادامه اظهارات وزیر درباره این مسئله می‌گوید: «پیشنهاد وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که خواستار ورود شورای رقابت به موضوع واگذاری انحصاری تبلیغات ارزش افزوده به شرکت توسکا، می‌تواند به رفع نگرانی‌های شرکت‌های PSP در زمینه تبلیغات در صداوسیما کمک شایانی کند و امیدواریم مورد توجه قرار بگیرد.»
او در ادامه توضیح می‌دهد: «به‌هرحال واگذاری انحصاری تبلیغات خدمات ارزش افزوده (VAS) به شرکت واسطه‌ای که خود ارائه‌دهنده این خدمات است، عملی ضدرقابتی محسوب می شود و طبیعی است شورای رقابت یا صداوسیما باید به این مسئله ورود پیدا کنند.»
به گفته او تعرفه تبلیغات صداوسیما برای برنامه‌های مختلف بین ۳۰۰ تا هزار درصد افزایش پیدا کرده است و با وجودی که طبق ابلاغیه سازمان صداوسیما همکاری از طریق توسکا است، رویکرد آسان پرداخت یافتن راهکاری تعاملی برای ادامه همکاری با این سازمان است.
یاسر علیزاده، مدیر روابط عمومی تاپ نیز در گفت‌وگو با راه پرداخت گفت: «شرکت تاپ در حال حاضر با با سازمان صداوسیما قراردادی نداشته، اما در ادامه پیگیری و اعتراض‌های موجود، باید دید تاپ چه راهکاری در پیش می‌گیرد. ما فعلا تصمیمی برای شروع فاز دوم برنامه‌های خود در این سازمان دردست نداریم اما امیدوار هستیم مذاکرات با توسکا و سازمان صداوسیما به نتایج مطلوبی برسد.»
در حال حاضر اکثر شرکت‌های PSP و حتی شورای رقابت در تلاش هستند با انجام مذاکره‌های متعدد بتوانند وضعیت را از حالت انحصار خارج کنند، اما تا زمانی که صداها به یک آوای مشخص و هم‌صدا تبدیل نشود و همه شانه‌به‌شانه هم روبه‌روی رخدادهای انحصاری نایستند، خبر خوبی نخواهیم شنید.