دستورالعمل تامین مالی جمعی کسب و کارهای نوپا که برای تصویب نهایی، به شورای عالی بورس ارسال شده است، منتشر شد.

در این دستورالعمل نحوه دریافت مجوز موسسات تامین مالی جمعی و همچنین تعریف پروژه ها با مجوز فرابورس شرح داده شده است.
در این دستورالعمل سه مدل تامین جمعی سرمایه به رسمیت شناخته شده است که شامل این موارد می شود: مدل مبتنی بر اهدا که برای پروژه های خیریه، اجتماعی، بشردوستانه و غیرانتفاعی کاربرد دارد؛ مدل مبتنی بر پادا، که در آن تامین کننده در قبال حمایت خود پاداشی را دریافت می کند. این پاداش ممکن است مادی یا معنوی بوده و ارزش آن با حمایت انجام  شده برابر باشد یا نباشد؛ مدل مبتنی بر مشارکت که در آن معمولاً بودجه موردنیاز توسعه یک کسب وکار نوپا یا درحال توسعه تامین  شده و تامین کننده منابع نقش مشارکت کننده پروژه را داشته و در سود و زیان پروژه شریک است.
براساس این دستورالعمل عامل یکی از نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار یا شخصی حقوقی است که پس از عقد قرارداد همکاری با نهادهای مالی دارای مجوز و اخذ مجوز فعالیت تامین مالی جمعی، با تایید کارگروه ارزیابی فرابورس، طبق مقررات این دستورالعمل برای تامین منابع موردنیاز پروژه های مختلف به صورت برخط اقدام می کند.
منظور از متقاضی هم کسی است که متقاضی تامین منابع مالی است که به عامل مراجعه می کند. تامین کننده هم منظور شخص حقیقی و حقوقی تامین کننده منابع  موردنیاز متقاضی است.
در این گزارش خلاصه ای از موارد مهم این دستورالعمل را می خوانید با این توضیح که این موارد قطعی نیست و باید به تصویب شورای عالی بورس برسد.

از کجا باید مجوز گرفت؟
براساس این دستورالعمل عامل موظف است برای انجام تامین مالی جمعی، برای اخذ موافقت اصولی از سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام کند.
البته شرکت های دارای سکو یا وبگاه تامین مالی جمعی یا اشخاص حقوقی که قصد عاملیت دارند، می توانند ضمن عقد قرارداد عاملیت با یکی از نهادهای مالی دارای موافقت اصولی تامین مالی جمعی از سازمان، به عنوان نمایندۀ نهاد مالی اقدام به تامین مالی جمعی کنند.
براساس این دستورالعمل معاونت نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار، ظرف مدت حداکثر 2 ماه پس از تصویب این دستورالعمل، ضوابط اعطای موافقت اصولی به نهادهای مالی جهت اجرای تامین مالی جمعی و معرفی آن ها به کارگروه ارزیابی شرکت فرابورس ایران را به هیات مدیرۀ سازمان ارایه خواهد کرد.
سکو های موجود تامین مالی جمعی حداکثر شش ماه پس از تصویب این دستورالعمل فرصت انعقاد قرارداد با یکی از نهادهای مالی موجود و اخذ موافقت اصولی از سازمان بورس و اوراق بهادار را دارند و پس از آن وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اقدام به مسدودسازی تمامی سکوهایی که در فهرست سکوهای اعلامی شرکت فرابورس نیستند خواهد کرد.
تکلیف سرمایه های غیرنقدی و سرمایه های خارجی چیست؟
فرابورس ایران موظف است ظرف مدت یک سال از ابلاغ این دستورالعمل، رویه ای برای تسهیل جمع آوری سرمایه های غیر نقدی در این شیوۀ تامین منابع تدوین کرده و به تایید سازمان برساند.
همچنین  حوزه جغرافیایی اجرای درخواست های متقاضیان در داخل کشور بوده، ولی جمع آوری وجوه موردنیاز پروژه ها از تامین کنندگان خارج از کشور نیز بلامانع است.

مراحل تامین مالی جمعی چیست؟
در مدل های مبتنی بر اهدا و پاداش براساس دستورالعمل به این صورت است:
1- ارزیابی اولیه متقاضی و پروژه توسط عامل به منظور مطابقت با شرایط ثبت نام مندرج در بخش شرایط و الزامات متقاضی؛
2- عقد قرارداد با متقاضی و دریافت مستندات و اطلاعات وی مطابق با مفاد این دستورالعمل ازسوی عامل؛
3- اعلام عمومی پروژه در وبگاه ازسوی عامل؛
4- آغاز تامین مالی جمعی.
همچنین مدل مبتنی بر مشارکت مختص متقاضیان حقوقی بوده و مراحل تامین مالی در این مدل به شرح زیر است:
1- ارزیابی اولیه متقاضی و پروژه ازسوی عامل به منظور مطابقت با شرایط ثبت نام مندرج در بخش شرایط و الزامات متقاضی؛
2- عقد قرارداد با متقاضی و دریافت مستندات و اطلاعات وی مطابق با مفاد این دستورالعمل ازسوی عامل؛
3- ارزیابی پروژه و صورت های مالی متقاضی ازسوی عامل یا ناظر فنی/مالی، حسب تشخیص عامل؛
4- ارایه مدل کسب وکار ازسوی متقاضی و تعهدنامه پایبندی به آن؛
5- اعلام عمومی پروژه در وبگاه ازسوی عامل؛
6- آماده سازی و انتشار فراخوان تامین در مدل مبتنی بر مشارکت توسط عامل
سقف تامین مالی چقدر است؟
براساس تامین کنندگان یک پروژه موفق، امکان انصراف از مشارکت را طی ۶ روز کاری خواهند داشت. امکان تمدید یک هفته ای برای پروژه جهت جبران وجوه انصرافی وجود دارد. البته به تامین کنندگان جدید امکان انصراف داده نخواهد شد و این موضوع باید توسط عامل به صراحت به اطلاع تامین کنندگان برسد. تامین کنندگان حقوقی در صورت انصراف، فقط می توانند تا سقف پنجاه درصد مشارکت خود را از پروژه خارج کنند.
امکان انتقال گواهی شراکت به غیر در سکوی عامل، توسط رویه ای که به تصویب فرابورس خواهد رسید، انجام می پذیرد.
در این مدل، متقاضی بنا به نوع قرارداد متعهد می شود که ظرف بازه زمانی مشخصی نسبت به بازخرید گواهی شراکت با سود علی الحساب یا عرضه عمومی سهام در بازار کوچک و متوسط فرابورس یا یکی از بازارهای رسمی بورس ها و انتقال قطعی سهام به تامین کنندگان اقدام کند. بازه زمانی موردنظر متقاضی می باید در هنگام تعریف پروژه به اطلاع تامین کنندگان برسد.
حداکثر مقدار قابل تامین از طریق تامین مالی جمعی برای هر پروژه 5 میلیارد ریال است. این مبلغ به طور سالانه ازسوی کارگروه ارزیابی بازنگری می شود.
حداکثر میزان سرمایه گذاری هر شخص حقیقی و حقوقی در هر مدل به تفکیک به طور سالانه ازسوی کارگروه ارزیابی تعیین می شود.
حداکثر مقدار پذیرش مجموع طرح های باز نزد عامل در هر زمان، نمی تواند بیشتر از 50 میلیارد ریال باشد. این مبلغ به طور سالانه ازسوی کارگروه ارزیابی بازنگری می شود.
تمامی ورود و خروج منابع مالی باید از طریق درگاه های پرداخت معتبر داخلی (شامل بانک ها و موسسات اعتباری غیر بانکی دارای مجوز از بانک مرکزی) انجام شود.
ارایه رسید حمایت یا گواهی شراکت ازسوی عامل به تأمین کننده الزامی است.
در مدل مشارکت، تأمین بیشتر از 100 درصد مبلغ منتشر شده در طرح کسب وکار امکان پذیر نیست.

رویه صدور مجوز فعالیت چیست
براساس ماده 14 این آیین نامه، عامل پس از اخذ موافقت اصولی از سازمان، درخواست خود را به همراه مستندات زیر به دبیرخانه کارگروه ارزیابی ارایه می دهد:
1- مدارک ثبتی شخصیت حقوقی متقاضی نزد اداره کل ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری؛
2- کاربرگ درخواست دریافت موافقت اصولی با تعیین مدل یا مدل های موردتقاضا؛
3- ارایه رزومه اعضای هیات مدیره و مدیرعامل در قالب کاربرگ های موردنظر؛
4- ارایه اطلاعات، مدل عملکرد و حوزه فعالیت در قالب مدل کسب وکار؛
5- قرارداد عاملیت با نهادهای مالی موجود (درصورتی که نهاد مالی مستقیماً اقدام به عاملیت نکند).
6- معرفی حسابرس معتمد نهاد مالی و مشاور حقوقی؛
7- ارایه اطلاعات حساب بانکی رسمی عامل؛
8- نمونه قراردادهای مربوط به مدل های مختلف؛
9- سایر مدارک به تشخیص کارگروه ارزیابی.
تبصره 9-  هر نهاد مالی می تواند حداکثر با 5 عامل به منظور انجام فعالیت تامین مالی جمعی قرارداد منعقد کند.
شرایط و الزامات عامل چیست؟
براساس این دستورالعمل تمامی فعالیت های تامین مالی جمعی باید به صورت برخط و از طریق سکوی رسمی عامل که به صورت کتبی به اطلاع و تایید فرابورس رسیده باشد، انجام شود.
تامین مالی جمعی برای یک پروژه مشخص نباید به صورت هم زمان ازسوی چند سکوی مختلف انجام شود. همچنین پیش از اجرای هر پروژه تامین مالی جمعی لازم است قراردادی رسمی بین عامل و متقاضی منعقد شود.
در مدل مشارکت، انعقاد قرارداد بین تامین کنندگان و یک نهاد مالی به نمایندگی جهت سهامداری در شرکت متقاضی امکان پذیر است. نمونه قرارداد بین تامین کنندگان و نهاد مالی حداکثر تا شش ماه پس از تصویب این دستورالعمل توسط سازمان بورس تهیه و اعلام می شود. این قرارداد حداقل شامل میزان و محل سهام واگذار شده به نهاد مالی جهت انجام امور نمایندگی، نحوه مدیریت سهام ازسوی نهاد مالی، حقوق سهامداران و نحوه حفاظت از آن ها از طریق روش هایی نظیر تشریح زمان بندی ارایه گزارش های مدیریتی و مالی دوره ای، نحوه اخذ آرای سهامداران در تصمیم گیری های کلیدی و … است.
عامل موظف است قبل از انعقاد قرارداد با متقاضی، حسن سابقه وی در پروژه های قبلی تامین مالی جمعی یا سایر زمینه های مرتبط را از طریق اطلاعات موجود در سامانه جامع تامین مالی جمعی مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد.
کارگروه بررسی کننده درخواست در فرابورس حق اعمال محدودیت یا ممنوعیت در تعریف پروژه خاص یا متقاضی خاص را دارد.
تامین مالی طرح های عامل مجاز است اما عامل موظف است رابطه خود را با طرح یا پروژه به سرمایه گذاران افشا کند. همچنین عامل موظف است اطلاعات لازم تعیین شده را درباره درخواست های منتشر شده، در وبگاه خود در معرض نمایش عموم قرار دهد.
به منظور احراز هویت متقاضیان، پرداخت وجوه جمع آوری شده به متقاضی باید منحصرا از طریق پرداخت به حساب بانکیِ با نام متقاضی یا نماینده قانونی وی صورت پذیرد.
عامل موظف است برای هریک از طرح ها حساب تفصیلی برای ارایه گزارش داشته باشد.
حساب بانکی رسمی عامل باید از نوع حساب واسط بین حساب های مبدأ (تأمین کنندگان) و حساب های مقصد (متقاضیان و عامل) باشد. عامل حق برداشت از این حساب یا واریز به حساب های دیگر ندارد.
عامل تنها می تواند دستور برگشت مبالغ واریزشده به حساب های مبدا را صادر کرده یا دستور واریز قطعی تمام یا بخشی از مبالغ جمع آوری شده را به حساب های مقصد صادر کند.
در مدل مبتنی بر اهدا، برای تامین مالی پروژه های مربوط به موسسات خیریه، عامل باید مجوز فعالیت موسسه خیریه و تاریخ اعتبار آن را بررسی کرده و اصالت و اعتبار مجوز مربوطه را هر دو سال یک بار از مرجع صدور آن استعلام کند. لازم به ذکر است که در اساسنامه موسسه خیریه «اجازه جلب و جذب مشارکت های مردمی» باید وجود داشته باشد.
درصورتی که مجوز فعالیت موسسه خیریه برای منطقه جغرافیایی خاصی صادر شده باشد، تامین وجوه از تامین کنندگان سایر مناطق نیز مجاز است.
عامل موظف است ضمن تهیه محتوای آموزشی در وبگاه خود برای تامین کنندگان جهت کمک به آن ها در درک مخاطراتی مانند امکان زیان یا عدم نقدشوندگی، ترتیبی اتخاذ کند تا سرمایه گذاری پیش از مشاهدۀ محتوای آموزشی امکان پذیر نباشد.عامل مجاز است برای کاهش خطرپذیری تامین مالی، منابع جمع آوری شده را به صورت مرحله ای و مطابق با برنامه ارایه شده به متقاضی پرداخت کند.
شرایط و الزامات متقاضی چیست؟
دستگاه های اجرایی، موسسات و نهادهای عمومی دولتی و غیردولتی (موضوع مواد 3 و 5 قانون خدمات کشوری) و همچنین نهادهای مالی و پولی کشور، مجاز به تامین منابع از طریق سکو های تامین مالی جمعی نیستند. اعطای مجوز عاملیت مطابق مقررات این دستورالعمل به اشخاص مذکور در این ماده بلامانع است.
شرایط ثبت نام متقاضی در مدل های مبتنی بر مشارکت به شرح زیر است:
1- دعاوی دارای اثر بااهمیت حقوقی/ کیفری له یا علیه اعضای هیات مدیره و مدیرعامل/رییس شرکت/موسسه متقاضی وجود نداشته باشد؛
2- اعضای هیات مدیره و مدیرعامل آن باید گواهی عدم سوءپیشینه ارایه دهند که از زمان صدور آن بیش از شش ماه نگذشته باشد.
3- شرکت های پذیرفته شده یا ثبت شده در بورس و بازار اول، دوم و پایه فرابورس نمی توانند از طریق تامین مالی جمعی اقدام به تامین مالی کنند.
ماده 43-  کارگروه ارزیابی، به منظور کاهش ریسک، می تواند معیارهای دیگری برای متقاضی وضع کند که در این دستورالعمل ذکر نشده است.
شرایط و الزامات تامین کننده کدام است؟
ماده 44-  کارگروه ارزیابی موظف است حداکثر میزان مشارکت تامین کنندگان حقیقی در پروژه ها را به صورت سالانه تعیین کرده و این میزان باید توسط عامل در هنگام ثبت نام و پیش از پرداخت وجوه به تامین کنندگان اعلام شود. اما محدودیتی برای میزان مشارکت اشخاص حقوقی وجود ندارد.
فرابورس موظف است تا شش ماه پس از تصویب این دستورالعمل، سامانه ای حاوی اطلاعات میزان مشارکت افراد حقیقی تهیه و امکان پاسخگویی به استعلام الکترونیکی سکوها را فراهم آورد.
تامین کنندگان در مدل مشارکت باید دارای کد بورسی باشند.
تامین کنندگان با آگاهی کامل از خطرپذیری پروژه ها و احتمال شکست، شرایط مالی تعریف شده ازسوی عامل را پذیرفته و در تامین وجوه مشارکت می کنند و این موضوع به صورت برخط و از طریق اعلام موافقت با شرایط اعلامی، توسط عامل انجام شده و در قبال آن رسید حمایت یا گواهی شراکت به تامین کننده ارایه می شود.
اختلالات بازار چگونه رفع می شود؟
تامین مالی جمعی پروژه هایی که طبق قوانین و مقررات ممنوع اعلام شده اند، غیرمجاز است و موجب تعلیق فعالیت عامل از طرف کارگروه خواهد شد. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پس از مهلت اعلامی در تبصرۀ 4 مادۀ 3، با پایش دائمی، برای مسدود کردن سکوهایی که در فهرست اعلامی شرکت فرابورس نیستند اقدام خواهد کرد. پس از اعلام عمومی تعلیق فعالیت از سوی فرابورس، هرگونه فعالیت عامل اعم از مالی، رسانه ای و تبلیغاتی پیگرد قانونی خواهد داشت.
در صورت تخلف عامل از انجام وظایف، معاونت نظارت بر نهادهای مالی به صورت مستقیم یا با معرفی شرکت فرابورس، بر اساس دستورالعمل تخلفات انضباطی نهادهای مالی با عامل برخورد خواهد کرد. معاونت نظارت بر نهادهای مالی ظرف مدت 1 ماه پس از تصویب این دستورالعمل، نسبت به تعیین ضمانت اجرایی این موضوع در دستورالعمل انضباطی اقدام خواهد کرد.
عامل موظف است در صورت مشاهده یا دریافت گزارش از هرگونه انحراف از برنامه کسب وکار در مدل مشارکت یا اهداف تعیین شده در سایر مدل ها یا دریافت شکایتی از یک طرح باز از طریق مجاری قانونی، فورا جمع آوری وجوه را به حالت تعلیق درآورده و ضمن اطلاع به فرابورس، ظرف مدت 10 روز کاری اقدامات زیر را انجام دهد:
1-  اعلام به ناظر فنی (حسب مورد) جهت بررسی دقیق؛
2- اعلام به مراجع ذی صلاح در صورت دریافت شکایت؛
3-  اعلام به فرابورس جهت دریافت تاییدیه راه اندازی مجدد جمع آوری وجوه، در صورت عدم احراز تخلف با اعلام ناظر فنی یا مراجع ذی صلاح.
در صورت درخواست عامل برای خروج از فعالیت موضوع دستورالعمل و نداشتن درخواست های در حال اجرا یا تسویه حساب نشده، فرابورس موظف است حداکثر در مدت 10 روز کاری به این درخواست رسیدگی کند.در صورت نداشتن درخواست در حال اجرا، عامل می تواند تسویه حساب پروژه هایی را که پیش ازاین شروع شده است، به شرط پذیرش مسوولیت، به عامل دیگری که مورد تایید فرابورس باشد، واگذار کرده و از فعالیت موضوع دستورالعمل خارج شود.