«اینفلوئنسر» ها از جذابیت های امروز رسانه های اجتماعی و ابزارهای جدید تبلیغاتی هستند. با فاصله ای از جوامع پیشرفته که کم هم نیست، جامعه ایرانی نیز به این مقطع رسیده: شغلی به نام اینفلوئنسری. تبلیغات اینفلوئنسری، شیوه جدیدی از تبلیغات است که آهسته آهسته در حال رواج پیدا کردن است. بنا بر گزارشاتی که منتشر شده آمارهای غیر رسمی نشان می دهد اینستاگرام حدود 28 میلیون کاربر در ایران دارد. کاربرانی که روزانه به طور متوسط حدود 13 دقیقه از وقت خود را در این شبکه اجتماعی سپری می کنند. این آمارها نشان می دهد حدود 80 درصد از کاربران ایرانی فعال، روزانه ۵ بار به اینستاگرام سر می زنند و به طور میانگین ۱۷ دقیقه از زمان خود را در این شبکه اجتماعی صرف بازدید از پست های به اشتراک گذاشته شده می کنند. با توجه به افزایش تعداد کاربران ایرانی که به واسطه محبوبیت و تخصص شان دارای اعتبار و نفوذ هستند و تغییراتی که در دنیای تبلیغات شاهدش هستیم، یکی از دغدغه های کسب و کارها و کاربران پر نفوذ، تبلیغات و کسب درآمد از آن است. در حال حاضر ابزارهای آنلاینی برای تهیه بانک اطلاعاتی اینفلوئنسرها وجود دارد که البته مورد استفاده اینفلوئنسرهای ایرانی قرار نمی گیرد. شرکت های بزرگ تبلیغات در سراسر دنیا نیز وارد این حوزه شده و با تمرکز بر معرفی این کاربران تلاش می کنند برای برندها راه جدیدی جهت بازاریابی و تبلیغات باز کنند.

پلتفرمی که «اولین» نبود
هفته گذشته، رامبد جوان، یکی از کمدین ها که البته وارد حوزه کارگردانی و مجری گری نیز شده و با داشتن 6.2 میلیون فالور در اینستاگرام یک اینفلوئنسر محسوب می شود، در باغ کتاب تهران مراسم رونمایی از «اولین پلتفرم اینفلوئنسر مارکتینگ» را برگزار کرد. بسیاری از این پلتفرم به عنوان «اولین» پلتفرم یا شبکه اجتماعی اینفلوئنسرها یاد کردند.
این در حالی است که پیش از رونمایی پر سر و صدای تگ استار که خود را اولین پلتفرم اینفلوئنسر مارکتینگ معرفی کرده است، شرکت های زیادی کار با اینفلوئنسرها را آغاز کردند. از جمله این شرکت ها، شرکت تبلیغاتی چنکا است. این شرکت دستاورد مرکز فناوری های پیشرفته دانشگاه صنعتی شریف است که با استفاده از فناوری‏های داده‏ محور در زمینه اینفلوئنسر مارکتینگ فعالیت می کند. چنکا نیز مانند تگ استار برای اجرای کمپین های تبلیغاتی در موضوعات مختلف جامعه هدفمندی را متناسب با موضوع انتخاب کرده و از این طریق تبلیغات اثربخش را برای کسب و کارها انجام می دهد. اسنپ فود، علی بابا، فیلیمو نیز از جمله مشتریان این شرکت هستند.
ادسنسور نیز شرکت دیگری است که در همین زمینه فعالیت می کند. این شرکت ادعا کرده طی یک سال بیش از ۱۰۰ تبلیغ اینفلوئنسر مارکتینگ با بیش از ۲۵۰ چهره در یک سال گذشته داشته است. از جمله نکاتی که برای جذب اینفلوئنسر به عنوان معیار مورد توجه این شرکت است می توان به میزان اثربخشی و تولید محتوای تخصصی پرداخت.

نقدهای تند
برخی فارغ از اولین یا چندمین پلتفرم بودن تگ استار، ورود رامبد جوان به حوزه تبلیغات را مورد انتقاد قرار دادند. اما بیشترین انتقادات به انتخاب مهمانانی بود که به عنوان اینفلوئنسر روی فرش قرمز آمدند و نیز انتقاد به معیار تگ استار برای اینفلوئنسر شناختن کاربران (2 هزار فالور برای توییتری ها و 10 هزار فالور برای اینستاگرامی ها). نقدی هم درباره عنوان این گردهمایی بود که تنها شامل بخشی از اینفلودنسرها می شد نه همه اینفلوئنسرهای ایران. از آنجا که تعداد انتقادات زیاد بود به خلاصه دو نقد از توییتر و اینستاگرام اشاره می کنیم*:
«محمد مهدی کارگر که مدیر شبکه های اجتماعی شهرداری تهران در توییتر خود mkargar@ اینطور نوشته است: چند روز پیش، #رامبد_جوان تعدادی لعبتک دلقک بی مایه را به اسم #سلبریتی و #اینفلوئنسر در فرهنگی ترین مکان تهران دور هم جمع کرد تا از پلتفرم اینفلوئنسر مارکتینگ #تگ_استار رونمایی کند! چقدر زشت و چقدر تأسّف انگیز که مشاهیر و الگوهای ما در جامعه این سفله گان و بی مایه گان هستند! … این ضدّ فرهنگ #تگ _استار در فرهنگی ترین نقطه ی تهران، یعنی باغ کتاب برگزار شده! آقای شهرداری تهران (TehranMunicipal@)، آقای باغ کتاب (baghe_ketab@)، رفیق عزیز سیدمجید حسینی (seyedmajid58@) چشم شما روشن! خبر داشتید از این برنامه اصلاً؟! …ما هم می ریم یه میمون می خریم، یه صفحه اینستاگرام براش درست می کنیم، از ادا و اطوارش عکس و فیلم می گیریم، منتشر می کنیم، فالوئر که گرفتیم نامردید اگر میمون ما رو در پلتفرم اینفلوئنسر مارکتینگ #تگ_استار شرکت ندید آقای #رامبد_جوان و شرکت کذا! تأسف خوردن البته دردی رو دوا نمی کنه از جامعه ای که سر رشته رو گم کرده. از جامعه ای که خودش سر خودش کلاه می ذاره. از جامعه ای که خودش دوست داره کلاغ رو جای قناری بهش بندازن. جامعه ای که تشنه است، کمبود داره، عقده ای شده. دلقک و ملیجک ارج و قربش بیشتره تا دانشمند و هنرمند واقعی… هنرمند واقعی رو پیدا کنیم! مؤثر واقعی رو پیدا کنیم! خیلی بده مؤثرین جامعه ای از امیرکبیر، عارف، شریعتی، شجریان و سپهری برسه به مسترتیستر و کچلیک و مسی ایرانی. برای #رامبد_جوان متأسّفم و من بعد جور دیگه ای بهش نگاه می کنم…».
رامبد جوان و تگ استار در اینستاگرام نیز از تیغ انتقادات در امان نماندند:
آذر خرم که به عنوان فیلم ساز، بازیگر و مفهوم پرداز یکی از اینفلوئنسرهای اینستاگرام محسوب می شود که بیش از 252 هزار دنبال کننده دارد (azar.khorram1@) در واکنش به مراسمی تحت عنوان «اولین گردهمایی اینفلوئنسرهای ایرانی» برگزار شد و خودش هم حضور داشت، در اینستاگرامش نوشت: «سلام آقای جوان، درفضای مجازی (به خاطردسترسی همگانی) هرکسی میتونه یه شبه به صدهزارفالوئربرسه!…کافیه هزینه یکی دیگه رو بده یا اصرارداشته باشه با فیلم های دونفرش مردمو متقاعد کنه که اول اونا بودن بعد لیلی و مجنون! یا هر روز به جای یکی دیگه زندگی کنه وبه خودش بگه «بَدل» سوال اینه که معیار شما، برای انتخاب این صد نفر اثرگذار در اینستاگرام چی بوده؟!….اگر حقیقتا می دونستید، چه افرادی رو با چه محتوای پیجی دعوت کردید که جای تاسف داره، اگر هم نمیدونستید و همینطوری دِیمی انتخاب کردید که بیشترجای تاسف داره! کاش به جای اینکه ارزش روبه لایک و بازدید بدید از خودتون می پرسیدید کی داره دانش، آگاهی یا فرهنگ وهنر رو رواج میده؟…به مدد عوام، این روزها خیلی از «بی فایده ها» معروف شدن! و حالا به جایی رسیدیم که حتی هنرمندامون با همین بی فایده ها سلفی میگیرن! …لطفا بعد از اینکه منو خود برتر بین، بی ادب، مغرور و «مگه فکر کرده کیه» خطاب کردید، در بی طرفی به عمق مطلبم توجه کنید. کلمات قدرتمندند، لطفا با نسبت دادن الفاظی مثل بهترین، ستاره و…، درکاربرانِ آویزان اینستاگرام تَوهم فوق العاده بودن ایجاد نکنید!…بااحترام آذرخرّم»
شکی نیست که تعداد دنبال کننده های یک کاربر نشان دهنده میزان دیده شدنش است. اما فراموش نکنیم که اثرگذاری نیاز به شاخص هایی غیر از تعداد دنبال کننده ها دارد. شاخص هایی مانند میزان مهارت و توانایی تولید محتوایی مناسب، تفکر و فرهنگ در شاخه ای که در آن فعالیت می کند.

تناقض آقای مدیر
حالا رامبد جوان با این گردهمایی و تگ استار در مرکز انتقادات برخی کاربران رسانه های اجتماعی و خبرنگاران قرار گرفته است. هر چند در نشست خبری در کنار او، آرمان حسینی مدیرعامل تگ استار و سینا فرحی قایم مقام و رییس هیات مدیره این شرکت قرار داشتند اما از شیوه پاسخگویی به سوالات مشخص بود دو نفر دیگر تحت تاثیر رامبد جوان بودند. سند این ادعا شیوه پاسخگویی به یکی از سوالات خبرنگاران بود. هنگامی که خبرنگاری به صورت آنلاین درباره اینکه آیا این شرکت فکری برای مشکلات حقوقی که احتمال دارد برای برندها و اینفلوئنسرها پیش بیاید کرده؟ رامبد جوان تنها به یک «بله کردیم» اکتفا کرد و هنگامی که خبرنگاران حاضر در جمع را منتظر ارایه توضیح دید، شنیده شد که خطاب به مدیرعامل و قایم مقام و رییس هیات مدیره  تگ استار گفت: «لازم نکرده توضیح بدهید». این در حالی است که مدیرعامل این شرکت، روز پیش از برگزاری این مراسم در مصاحبه با همین خبرنگار بر لزوم بکارگیری مشاوران حقوقی برای بستن قرارداد از سوی فعالان حوزه رسانه های اجتماعی تاکید داشت و معتقد بود «در حال حاضر حدود 20 درصد از فعالان رسانه های اجتماعی و استارت آپ ها از مشاوران حقوقی استفاده می کنند. توصیه می شود تا جایی که می شود در بکارگیری مشاوران حقوقی و مالی خست به خرج ندهند چون این مساله به اندازه مسایل فنی و بازاریابی دارای اهمیت است. توجه به مسایل حقوقی و شفاف سازی در این بخش از ایجاد هزینه و خسارت در آینده پیشگیری خواهد کرد».

انتخاب بد
عامل اصلی که نارضایتی و انتقادات تند درباره تگ استار و شیوه برگزاری اولین گردهمایی اینفلوئنسرهای ایران را به وجود آورد، «انتخاب» و تعریف اینفلوئنسر بود؛ انتخاب جمعی که بخش کوچکی از جامعه اینفلوئنسرهای ایران بودند و نه همه آنها. البته اگر بتوان پذیرفت که این افراد تاثیرگذار هستند و نه فقط سرگرم کننده و پربیننده. این رفتار تنها باعث نارضایتی و انتقادات کاربران و فعالان این حوزه نشده. بلکه برخی از حامیان این برنامه هم از انتخاب چهره ها در این گردهمایی ناراضی بودند.
خبرگزاری مهر هفته گذشته با راشا شیدماهر، مدیر ارشد بازاریابی اسنپ که یکی از حامیان اصلی اولین گردهمایی اینفلوئنسرهای ایران بود صحبت کرد. وی به خبرگزاری مهر گفت: «قرار بر این بود که اینفلوئنسرهای واقعی گرد هم جمع شوند. اما در نهایت شاهد دورهمی اینفلوئنسرنماها بودیم. اگر از قبل مشخص بود که قرار است چه افرادی در این گردهمایی شرکت کنند به هیچ وجه حامی این رویداد نمی شدیم. تعداد زیادی از کسانی که امروز چهره های تاثیرگذار خطاب می شوند بدون صفحاتشان در شبکه های اجتماعی هیچ هویتی از خود ندارند و علت تاثیرگذار خواندنشان به هیچ عنوان مشخص نیست. بخش عمده ای از این افراد در نتیجه توجه بیش از حد کسب وکارهای مختلف بزرگ شدند و امروز در مسیری قرار گرفتند که می توانند روی مخاطبان شبکه های اجتماعی تاثیر کاذب بگذارند. ما در ایران الگوهای باارزشی همچون جهان پهلوان تختی و ریزعلی خواجوی را داشتیم. چرا باید فضایی به وجود آید که افرادی پوچ و بی هویت به درجه تاثیرگذاری بر مردم نائل شوند و افرادی که زحمت می کشند و نان حلال درمی آورند و کارآفرین هستند به حاشیه رانده شوند. ترویج زندگی به سبک اینفلوئنسرهایی که در اینستاگرام باب شده است آن هم در جامعه ای که اغلب مردم درگیر مشکلات معیشتی هستند کار درستی نیست». گفتنی است علی رغم اینکه اسنپ از حامیان گردهمایی اینفلوئنسرهای ایرانی بود و لوگوی آن زیر پوسترها دیده می شد،  هیچ نماینده ای به مراسم رونمایی از تگ استار و گردهمایی نفرستاد.