پسوند JPEG را همه ما کنار نام عکس‌های مختلف دیده‌ایم و همه با این فرمت آشنا هستیم. سال‌هاست که فایل‌های تصاویر را با این نام دیده‌ایم و درواقع این دو همیشه کنار هم بوده‌ و هستند. حالا کمپانی‌های متفاوت هریک به نوعی می‌خواهند از این فرمت عبور کنند و با عرضه جایگزین مناسب‌تر گوی رقابت را از JPEG بگیرند.
تحولی بزرگ در صنعت عکس
سال قبل اپل موفق شد حجم عکس‌ها را به طرز عجیبی کم کند. این شرکت این امکان را ایجاد کرد که عکس‌‌های ذخیره شده روی گوشی آی‌فون‌تان را دو برابر کنید. اما فقط این شرکت نیست که در این راه قدم برداشته است. اخیرا گوگل، موزیلا و چند کمپانی‌ دیگر در شرکتی به نام Alliance for Open Media عضو شده‌اند و روی تکنولوژی‌ای انقلابی در زمینه‌ عکس کار می‌کنند. البته این تکنولوژی هنوز در مرحله‌ آزمایش است. به گفته‌ تیم تری‌بری، مهندس ارشد بخش تحقیقات موزیلا که روی این پروژه کار می‌کند، عکس‌ها در این تکنولوژی جدید ۱۵ درصد از فرمت عکس‌های HEIC اپل حجم کمتری دارند، اما حجم کمتر فقط شروع ماجرا است. این پروژه که هنوز نامی برای آن انتخاب نشده است، در مراحل اولیه به سر می‌برد و مشخص نیست در آینده چه بر سر آن خواهد آمد. اما کمپانی‌هایی که روی این پروژه کار می‌کنند نام‌های بزرگی در این صنعت هستند. این شرکت‌ها روی قابلیت‌های پیشرفته‌ای کار می‌کنند که می‌تواند به جدی‌ترین رقیب JPEG در این بازار تبدیل شود و از این فرمت که از دهه ۱۹۹۰ روی کار آمده است، پیشی بگیرد.

کلی تامپسون که مدیر کل وب‌سایتی برای فروش و به اشتراک‌گذاری عکس با نام ۵۰۰px است، گفته است: به نظر مسخره می‌آید که ما هنوز از تکنولوژی فشرده‌سازی عکس مربوط به ۲۰سال قبل استفاده می‌کنیم. تجهیزاتی که امروزه برای گرفتن عکس و نمایش آن استفاده می‌کنیم فراتر از مرز‌های JPEG هستند. این موضوع انکارناپذیر است که به هر حال فناوری‌های مربوط به عکس‌ پیشرفت‌ زیادی خواهد کرد، ولی مشخص نیست کدام راه انتخاب خواهد شد و تا رسیدن به آن تکنولوژی چقدر طول خواهد کشید. موضوع واضح این است که عکس‌ها به چیزی بیشتر از تصاویر چاپ‌شده‌ای که بتوانید در یک آلبوم عکس قرارشان دهید تبدیل خواهند شد.

فرمت JPEG
نقطه‌ ضعف فایل‌ها با فرمت JPEG فقط سایز بالای آنها نیست، بلکه این فرمت در مقایسه با تکنولوژی جدید که در آینده نزدیک روی کار خواهد آمد مشکلات دیگری هم دارد؛ ایرادهایی از قبیل نداشتن طیف گسترده از رنگ‌های روشن و تیره و همچنین المان‌های گرافیکی مانند لوگو. مهم‌تر از همه، عکس‌های امروزی فراتر از محدوده‌ پیکسل‌های مستطیلی هستند، در حالی که JPEG بسیاری از تکنولوژی‌های جدید عکاسی مانند عکس‌های چندتایی، پاناروما، عکس‌های زنده و داده‌های سه‌بعدی را پوشش نمی‌دهد. در آزمایشی که پژوهشگران انجام دادند سه تصویر با فرمت‌های متفاوت گرفته شد که هر سه در قالب ۲۸ کیلوبایت فشرده شده‌اند. یکی از ‌این تصاویر در قالب JPEG، دیگری در قالب HEIC اپل و درنهایت تصویر سوم قالبی آزمایشی بر اساس تکنولوژی تازه‌ ویدئو‌ی AV۱ فشرده شده‌اند. نتیجه مقایسه این سه این بود که دو قالب دیگر در مقایسه با JPEG وضوح کیفیت بهتری داشتند.

فرمت ویژه اپل
قالب عکاسی اپل به نام HEIC سال گذشته به همراه نرم‌افزار‌ iOS برای آی‌فون و آی‌پد‌ و همچنین در سیستم‌عامل Mac OS برای کامپیوترهای اپل به بازار آمد. این قالب برگرفته از تکنولوژی فشرده‌سازی ویدئوی HEVC است؛ تکنولوژی‌ای که از سوی مجموعه‌ای از شرکت‌ها با نام MPEG معرفی و عرضه شد. MPEG سال‌ها روی کم‌کردن حجم فایل‌های ویدئو برای سهولت در ذخیره‌سازی و ارسال آنها از طریق شبکه‌ها کار کرده بود. HEIC از تکنولوژی فشرده‌سازی HEVC استفاده می‌کند. یک عکس با فرمت HEIC در مقایسه با JPEG حجم کمتری دارد در حالی‌که هردو کیفیت یکسانی دارند. این فرمت پاسخگوی بسیاری از نیاز‌های عکاسی این دوره است. برای مثال با ثبت داده‌های سه‌بعدی با آی‌فون‌‌های جدید، اپلیکیشن‌‌های عکس می‌توانند جلوه‌‌های ویژه‌ای خلق کنند؛ جلوه‌هایی که در زمینه‌ عکس سلفی شما ظاهر می‌شوند.

درآزمایش دیگری یک عکس از نزدیک بالن با سه فرمت متفاوت گرفته شد که هرسه ۶ برابر زوم شده بود. نتیجه این بود که مشکلات JPEG در تصویر به وضوح دیده می‌شد و عکسی که با تکنولوژی HEIC اپل گرفته شده بود، در مقایسه با عکسی که با تکنولوژی ویدئوی AV۱ بود وضوح و کیفیت پایین‌تری داشت. اپل در کنفرانس توسعه‌دهندگان در سال ۲۰۱۷ که چند ماه پیش برگزار شد از فرمت HEIC رونمایی و آن را به برنامه‌نویسان معرفی کرد. اما موضوع اینجاست که HEIC به‌صورت نامرئی باقی مانده و آن‌طور که باید از آن استفاده نمی‌شود. درواقع مشکل اینجاست که بیشتر نرم‌افزار‌ها و سخت‌افزار‌های کامپیوتری امروزی قابلیت نمایش عکس‌‌هایی با فرمت HEIC را ندارند و درنتیجه هنگامی که عکسی را در قالب HEIC می‌گیرید و می‌خواهید آن را از آلبوم عکس‌تان خارج کنید و برای مثال به ایمیل یا فیس‌بوک ببرید، اپل مجبور است آن را به قالب JPEG تبدیل ‌کند. برای استفاده از HEIC، سازندگان نرم‌افزار، پردازنده‌ها و موبایل‌ها باید چندین مجوز ثبت اختراع بگیرند. این ثبت اختراع‌ها علاوه بر اینکه پیچیده و گران هستند، به منزله‌ موفق‌نبودن HEIC روی وب خواهند بود؛ چراکه ماهیت ثبت اختراع با ماهیت باز وب در تناقض است.

فناوری نوپا
اصلی‌ترین رقیب HEIC، تکنولوژی AV۱ شرکت Alliance for Open Media است که نیاز به هیچ گونه ثبت اختراعی ندارد. نام‌های بزرگی در صنعت سازندگان موتورهای جست‌وجو‌گر مانند گوگل، مایکروسافت، موزیلا و حتی اپل در این مجموعه دیده‌ می‌شوند، البته حضور اپل هنوز به‌طور رسمی در این پروژه اعلام نشده است. در پخش ویدئو نیز کمپانی‌های نام‌آشنایی مانند نت‌فلیکس، آمازون، هولو، فیس‌بوک، بخش ویدئوکنفرانس اینتل و یوتیوب در این پروژه دیده می‌شوند. همچنین با حمایت طراحان تراشه‌ مانند اینتل، اینویدیا و آرم فرمت AV۱ به سخت‌افزار موردنیازش برای ساخت آسان ویدئو روی لپ‌تاپ‌ها و باتری موبایل دست پیدا خواهد کرد. با اینکه ویدئو یکی از اولویت‌‌های این شرکت‌هاست، هنوز مشخص نیست کدام‌یک از این شرکا بر گذار قالب عکس AV۱ از مرحله‌ آزمایش اصرار دارد. مت فراست، رهبر استراتژی کروم گفته است که اشتیاق زیادی برای این تکنولوژی وجود دارد. فراست گفته است: این چیزی نیست که فقط گوگل و موزیلا آن را بخواهند. درخواستی است که از چند عضو این شرکت به گوش رسیده است.

مهم‌ترین رقیب AV۱
تکنولوژی AV۱ دست‌کم باید این توانایی را داشته باشد که WebP را کنار بزند. WebP فرمت عکسی است که گوکل آن را برای بالابردن سرعت سایت‌هایی که عکس دارند معرفی کرده است. این قالب از JPEG یا قالب دیگری به نام PNG که برای نوشته‌ها و لوگو‌ها مناسب است، کم‌حجم‌تر است. WebP موفق شد ای‌بی، علی‌بابا، یاهو و وب‌سایت‌ها بزرگ دیگری را به استفاده از آن ترغیب کند، اما گوگل در متقاعد‌کردن جست‌وجو‌گرهای دیگر موفق نبوده است. و حالا که فرمت AV۱ ظهور کرده در حال حاضر از حمایت‌های بیشتری برخوردار شده‌ است. کلی تامپسون از وب‌سایت ۵۰۰px اما منتظر محصولی ارزان‌تر برای ذخیره و ارسال عکس روی شبکه‌‌هاست. او گفته است: ما مشتاقانه منتظریم که از این فرمت جدید استقبال گسترده‌شود، چراکه برای وب‌سایتی مانند ۵۰۰px که بر پایه تصاویر است ذخیره و هزینه‌ پهنای‌باند امری حیاتی به شمار می‌‌آید.

ویژگی‌های فرمت AV۱
کنارزدن JPEG شروع راه برای AV۱ است. در تصاویر متفاوتی که برای مقایسه فرمت‌های متفاوت با زوم‌های بالا گرفته شده است اشکالات JPEG به وضوح دیده می‌شود و کیفیت تکنولوژی HEIC اپل با اختلاف بهتر از JPEG است. با این حال هیچ‌یک به AV۱ نمی‌رسد. در عکس‌هایی که با این فرمت فشرده‌سازی عکس گرفته شده‌اند خطوط تمیزتر ولی محو شده‌ عکس‌ها به چشم می‌آید. از قابلیت‌های AV۱ می‌توان به این موارد اشاره کرد: المان‌‌‌های گرافیکی مانند لوگو، نوشته و نمودارها که JPEG در این زمینه عملکرد خوبی ندارد؛ فشرده‌سازی بدون از دست دادن پیکسل‌های اصلی؛ رنج گسترده‌تری از رنگ‌های تاریک و روشن که می‌تواند برای مثال به کمک نت‌فلیکس بیاید تا بتواند تصاویر آیکون فایل‌های ویدئوهایش را ضمن کم‌حجم بودن متناسب‌تر به نمایش بگذارد. همچنین ممکن است این فرمت از عکس‌های متحرک پشتیبانی کند؛ تصاویری که شامل چند فریم عکس هستند و در مقایسه با عکس‌های معمولی و ساکن طبیعی‌تر به نظر می‌رسند.

گوی رقابت
گیب فراست، مدیر اجرایی این پروژه و مدیر برنامه مایکروسافت‌ویندوز گفته‌ است: عکس‌‌ها به سمت متحرک‌بودن پیش می‌روند و درخواست برای فرمت AV۱ رو به افزایش است. به گفته‌ او شرکت‌های AOMedia در ساخت ویدئو نتایج خوبی در این صنعت گرفته‌اند و دقیقا همین موضوع به ساخت AV۱ برای ویدئو منجر شده است. اپل نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. این شرکت از جدید‌ترین جست‌وجو‌گرهایی است که به شرکت‌های AOMedia پیوسته است. این در حالی است که این شرکت تکنولوژی HEIC را به بازار عرضه کرده است.

احتمال جالبی که وجود دارد این است که HEIC یکی از شاخه‌ها‌ی تکنولوژی وسیع‌تری به نام HEIF است و این احتمال وجود دارد که فرمت AV۱ در کنار HEIC به قالب‌هایی بپیوندد که به جای تکنولوژی HEVC از AV۱ استفاده ‌کنند. البته اپل هنوز در این باره صحبتی نکرده است. در نهایت این نکته را نباید فراموش کنیم که JPEG با وجود نقص‌های زیادی که دارد، تا به امروز موفق بوده است و کنارزدن این فرمت می‌تواند به بزرگ‌ترین چالش تبدیل شود. هرچند اپل جایگزینی برای این فرمت ارائه کرده است و به‌طور کلی در این سال‌ها جایگزین‌هایی از سوی دیگر کمپانی‌ها عرضه شده با این حال به طرز عجیبی فرمت JPEG طرفداران ویژه خود را دارد و در این مدت قوی ظاهر شده است.