چند روز پیش خبری در رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر اینکه گروهی از صاحبان آژانس‌های تاکسی تلفنی در یکی از استان‌ها به دفتر یکی از شعب تاکسی‌های اینترنتی حمله کرده و خساراتی را به آن زده‌اند؛ اتفاقی که شاید یادآور حملات کارگران کارخانه‌های صنعتی در قرن 18 و 19 میلادی به ادوات صنعتی خودکار باشد؛ جایی که کارگران احساس کردند که تکنولوژی به تدریج شغل‌شان را از آن‌ها می‌گیرد.

این واقعیتی انکارناپذیر است که فناوری و تکنولوژی همیشه منافع برخی گروه‌های شغلی در جامعه را به خطر می‌اندازد. برای مثال همین دولت الکترونیکی درصورت تحقق راستین می‌تواند درنهایت باعث برچیده شدن برخی مشاغل دفتری و کارمندی و در عوض باعث راحتی و سرعت بالای انجام امور مختلف برای ارباب رجوع شود.

با این حال فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی همیشه از بین برنده اشتغال در جوامع نبوده‌اند؛ فناوری‌های جدید همیشه درمقابل آن دسته از مشاغلی می‌ایستند که کمتر به تخصص یا کار فکری نیاز داشته و بیشتر یدی یا اصطلاحا روتین هستند. این موضوع به خودی خود می‌تواند باعث پیشبرد بهتر امور با هزینه‌های بسیار کمتر شود و درنهایت هم حرکت به سمت رشد و توسعه اقتصادی را تسهیل کند.

فناوری‌های اطلاعاتی در مقابل دلالان!

تکنولوژی همچنین منافع گروه‌های دلالی را هم به خطر می‌اندازد، به این صورت که در تقریبا همه کسب و کارهای سنتی از خرید و فروش میوه تا مسکن همیشه افرادی به عنوان هماهنگ‌کننده خریداران و فروشندگان حضور داشته‌اند که از قضا همیشه هم سودشان بیشتر از تولیدکنندگان بوده است؛ این گروه‌ها با ورود فناوری‌های جدید اینترنتی در حال به حاشیه رانده شدن هستند.

این مقدمات هنوز شاید نتواند اذهان را برای پذیرش اشتغال‌زا بودن تکنولوژی در سطح گسترده قانع کند؛ کار مهمی که فناوری‌های جدید اینترنتی می توانند از طریق آن ایجاد اشتغال کنند، حذف دلالان و ایجاد هماهنگی‌های بین طرف عرضه‌کننده و طرف تقاضاکننده است؛ به این صورت که به‌جای اینکه تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به بازار دلالان برای فروش محصول و تامین مایحتاج خود مراجعه کنند، به بازار اینترنت می‌روند!

این وضعیت علاوه بر اینکه می‌تواند بهترین خرید و فروش ممکن را برای هر دو طرف معامله فراهم کند، همچنین می‌تواند باعث تحریک بخشی راکد از فعالان اقتصادی شود، به این صورت که مثلا یک راننده کامیون به دلیل اینکه در پیدا کردن مشتری و بار ناکام می‌ماند، مجبور می‌شود سرمایه و انرژی خود را به مدت پنج ماه در سال به حالت تعلیق دربیاورد؛ یا چه بسا بعد از مدتی تصمیم به ترک شغل خود بگیرد.

برخی از موسسات اقتصادی_اینترنتی بزرگ امروزه تنها همین کار هماهنگی را انجام می‌دهند؛ کاری که می‌تواند باعث اشتغال‌زایی گسترده مخصوصا در حوزه حمل و نقل شود. همه ما می‌دانیم که امروزه هر شهروند ایرانی با داشتن یک خودروی سالم می‌تواند با عضویت در این موسسات تاکسی اینترنتی یک شغل معقول با حقوق مناسب برای خود دست و پا کند.

عین همین وضعیت می‌تواند در باره مقوله ترابری و حمل و نقل جاده‌ای هم اتفاق بیفتد؛ اینکه رانندگان کامیون‌های حمل بار از همه جا در یک شهرک در اطراف تهران یا چند شهر بزرگ دیگر کشور جمع شوند و آنجا بعضا چندین روز هم معطل شوند اساسا منطقی نیست؛ آن هم در وضعیتی که می‌دانیم حمل و نقل جاده‌ای یکی از اساسی‌ترین ارکان توسعه هر کشوری است.

به نظر می‌رسد راه‌اندازی و حمایت از برنامه‌هایی مشابه تاکسی‌های اینترنتی در حوزه حمل و نقل جاده‌ای می‌تواند علاوه بر ایجاد بسترهای لازم رشد اقتصادی همچنین باعث پایداری و افزایش مشاغل مرتبط با این حوزه شود.

محمدجواد آذری جهرمی – وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات – درباره مساله بودن یا نبودن ایجاد اشتغال برای دولت در طرح حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال گفته بود: سوددهی طرح‌های اقتصادی و اقتصاد دیجیتال با ایجاد اشتغال رابطه مستقیم دارد. در بحث کلان با از جنسی از اشتغال (سنتی) به جنس دیگر (نوین) تغییراتی داریم. ما نمی‌توانیم جامعه را عقب نگه داریم بلکه باید از امکانات هوشمند نسل جدید هم استفاده کنیم. اما باید با فکر به این مقوله وارد شویم تا همین افرادی که در مشاغل سنتی هستند را توانمند کنیم تا در اقتصاد دیجیتال هم نقش داشته باشند.

او اضافه کرده بود: اشتغال در فضای جدید را می‌توان با آموزش به بخش‌های مختلف تثبیت کرد. به این صورت که کسانی بیایند و در این عرصه فعالیت کنند که خودشان صاحب فن و کسب و کاری در حوزه سنتی هستند.

اشتغال‌زایی در بستر فضای مجازی از ایده تا عمل

اما رییس جمهوری در این باره، حوزه ارتباطات را به عنوان حوزه‌ای اشتغال‌زا توصیف کرد و وظیفه دولت در این راستا را ایجاد زیرساخت‌های لازم برای فعالیت در این حوزه دانست. اتفاقی که البته باید دید تا چه حد برای عملی شدن ظرفیت دارد.

از سوی دیگر وزیر ارتباطات دولت دوازدهم با بیان این‌که یکی از حوزه‌های موثر در ایجاد اشتغال حوزه فناوری اطلاعات گفته بود:دو برنامه برای اشتغال به‌صورت همزمان وجود دارد، توسعه اشتغالات زودبازده مبتنی بر خدمات که برای ایجاد خوداشتغالی است.

در همین راستا کیوان جعفری فشارکی – مدیرعامل یک کسب و کار نوپا – در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان این که ایران به دلیل قرار گرفتن در یک موقعیت استراتژیک حمل و نقلی می‌تواند محل مناسبی برای ترانزیت بین‌المللی و مخصوصا کشورهای گروه ۲۰ باشد، گفت: نبود ساماندهی منظم سیستم‌های حمل و نقل باری مانعی بسیار بزرگ در راه تحقق استعدادهای ترانزیتی ایران است، امری که در صورت تحقق می‌تواند زمینه اشتغالزایی بالایی را فراهم کند.

وی در زمینه شرکت‌های هوشمند حمل و نقل بار در ادامه با بیان این که شرکت‌های حمل و نقل به دلیل مشکلاتی که دارند، نمی‌توانند به تنهایی بارهای مشتریان را به آنها برسانند، اظهار کرد: واقعیت این است که این شرکت‌ها و خود رانندگان در پیدا کردن بار مشکل دارند، ضمن این که آنها برای پیدا کردن بار برگشت به مشکل برمی‌خورند؛ امر مورد توجه برای رانندگان این است که به مقصدی که بار حمل می‌کنند، شیفت برگشت آنها هم فراهم باشد.

به همین دلیل است که رانندگان بسیاری از مسیرها را برای حمل بار انتخاب نمی‌کنند، در صورتی که اگر یک سیستم هوشمند اپلیکشنی برروی موبایل آنها باشد، به راحتی می‌توانند بار برگشت خود را از شهرهای کوچک هم فراهم کنند. این قضیه علاوه بر این‌که سبب بهره‌وری در فعالیت حمل و نقلی کشور می‌شود، باعث اشتغالزایی هم خواهد شد.

گفتنی است پیش از این نیز ابوالحسن فیروزآبادی – دبیر شورای عالی فضای مجازی – با بیان اینکه رییس جمهوری نگاه ویژه‌ای به ایجاد اشتغال از طریق فضای مجازی دارد، گفته بود: اشتغال در فضای مجازی با سرمایه‌گذاری کمتری ایجاد می‌شود و به همین دلیل مرکز توجه دولت قرار گرفته است و مطالعات گسترده‌ای انجام گرفته تا در ساختار شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی هم به اقتصاد دیجیتال بطور ویژه پرداخته شود.