مدیرعامل آپارات: انحصار صدا و سیما، سلطه بر آینده محتوای ویدیویی و سینمایی کشور است
اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس به دنبال تصویب طرحی هستند که مسئولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر در فضای مجازی و نظارت بر آن را انحصاراً در اختیار صدا و سیما قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد تلاش چند ساله صدا و سیما برای یافتن انحصار در حوزه صوت و تصویر در فضای مجازی همچنان ادامه دارد و به شکل جدی‌تری پیگیری میشود.
به عقیده دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، طبق مصوبه این کمیسیون، مسئولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات رادیویی و تلویزیونی فراگیر و نظارت بر آن بر عهده صداوسیما است. «سیده فاطمه ذوالقدر» خبر داده است که این طرح چند بخش دارد که روز گذشته، یکی از بخش‌های آن مبنی بر انحصار صدا و سیما بر پخش فراگیر برنامه‌های رادیویی یا تلویزیونی در داخل و خارج از کشور تصویب شده است.
اما بخش دیگری از این طرح امروز در صحن مجلس به رای گذاشته میشود، مربوط به ماده ۲ این طرح میشود که به شکل مستقیم فضای مجازی را هدف قرار داده است. در واقع این طرح به معنای آن است که تمام تولید کنندگان محتوای ویدیویی و صوتی ملزم هستند تا از صدا و سیما مجوز بگیرند و جزییات بیشتری هم فعلاً از آن منتشر نشده است.
«محمدجواد شکوری مقدم»، مدیرعامل آپارات و فیلیمو اشاره می‌کند که هدف صدا و سیما برای دریافت چنین انحصاری، داشتن قدرت بیشتر و توانایی قانون‌گذاری در این زمینه است؛ به شکلی که در سال‌های اخیر همواره تلاش داشته تا به این جایگاه دست پیدا کند اما موفق نبوده:
«ذات این موضوع اشکال دارد، چراکه آینده محتوا، متعلق به ویدیو است. صدا و سیما با داشتن این انحصار، آینده محتوای اینترنتی را در اختیار خواهد گرفت. ویدیو آینده وب است و من که چندین سال است در این زمینه فعالیت دارم هنوز تعریف دقیقی از عبارت «صوت و تصویر فراگیر» دریافت نکرده‌ام.»
شکوری مقدم، مدیرعامل وب‌سایت آپارات که ۳۵ میلیون کاربر دارد و پس از گوگل، پربازدیدترین سایت ایرانی است، اعتقاد دارد که در صورت شکل‌گیری این انحصار، جریان محتوایی کشور دچار یک‌سویه‌نگری خواهد شد و این موضوع خسارات زیادی به بار خواهد آورد:
«واقعیتی که وجود دارد این است که نوع تفکر صدا و سیما، بسته‌تر از وزارت ارشاد است. در حال حاضر وزارت ارشاد مجوز محتوای ویدویی را می‌دهد و به همین دلیل است که ما اکنون سریالی مثل شهرزاد داریم که از تلویزیون پخش نمی‌شود و یا سینمایی داریم که بیشتر فیلم‌هایش در صدا و سیما جایگاهی ندارند. حال اگر این انحصار در اختیار صدا و سیما قرار بگیرد، دیگر محتوایی با این طیف تولید نخواهد شد چراکه صدا و سیما مسئولیت ساخت سریالی مانند شهرزاد را برعهده نمی‌گیرد. اگر صاحب سینما هستیم و سریال‌های مطابق سلیقه مردم ساخته میشود، به این علت است که جریان‌های فکری مختلف در حال کار هستند ولی صدا و سیما جریان فکری مختلف ندارد.»
از سوی دیگر امروز نحوه تولید محتوا با سال‌های گذشته بسیار متفاوت است و این تفاوت از تغییر و پیشرفت‌های تکنولوژی سرچشمه می‌گیرد. در نتیجه روندی که در سال‌های اخیر آغاز شده و حالا سرعت گرفته، با شکل‌گیری یک انحصار به مشکلات بزرگی برخورد خواهد کرد. شکوری مقدم نیز عنوان می‌کند صدا و سیما علاقه دارد تا سرچشمه تولید محتوای کشور باشد اما دنیای تولید محتوا تغییر کرده و تولید محتوای ویدویی هر روز ساده‌تر میشود؛ گروه‌های چند نفره، و حتی یک نوجوان با یک موبایل می‌توانند فیلم کوتاه بسازد و محتوای ویدیویی تولید کنند:
«دنیای تولید محتوای ویدیوی قبلاً در جهان در اختیار چند شرکت بزرگ بود اما امروز تولید محتوا در اختیار تیم‌های بسیار کوچکی است و فضا تغییر کرده. به همین شکل است که جریان محتوا‌سازی آرام آرام از دست یک گروه و یا یک حاکمیت خاص خارج میشود و این یک واقعیت است. این جریان به مردم نزدیک میشود چراکه مردم هستند که خودشان محتوا را تولید می‌کنند؛ این ذات تکنولوژی است که باعث رقم خوردن این اتفاق میشود.»
توییت انتقادی شکوری مقدم در رابطه با انحصار احتمالی صدا و سیما.
در حال حاضر، وب‌سایت آپارات دارای مجوز نشر دیجیتال و وب‌سایت فیلیمو نیز دارای مجوز VOD است که هر دو از وزارت ارشاد دریافت شده‌اند. اما در صورتی که انحصاری که از آن صحبت به میان آمد از طریق نمایندگان مردم در اختیار صدا و سیما قرار بگیرد چه اتفاقی برای پلتفرم‌های اشتراک آنلاین ویدیو و VODها رخ خواهد داد؟
شکوری مقدم در پاسخ به همین پرسش می‌گوید: «وقتی در این رابطه صحبت می‌کنیم در واقع می‌گوییم که باید یک سوم وزارت ارشاد غیرفعال شود. این تصمیم کوچکی نیست. اما در هر صورت حتی اگر چنین اتفاقی رخ دهد، حاکمیت باید فکری به حال موضوع بکند و فکر می‌کنم برای همسو کردن خودش با تکنولوژی تلاش کند. نه نگران هستم و نه نا امید، ما هر روز مثل دیروز مسیر خودمان را می‌رویم.»
انحصاری که اکنون صدا و سیما به دنبال آن است باعث شد تا وزیر ارتباطات نیز بامداد امروز در همین رابطه توییت کند و انتقادی صریح به آن داشته باشد. همانگونه که شکوری مقدم هم می‌گوید تا کنون تعریف دقیقی از عبارت «صوت و تصویر فراگیر» ارائه نشده، وزیر ارتباطات نیز به همین موضوع انتقاد کرده و در حساب کاربری توییتر خود نوشته: «ضمن احترام به نظر جمعی از نمایندگان محترم کمیسیون فرهنگی مجلس، تصویب قانون اختیارات صوت و تصویر فراگیر برای صدا و سیما بدون ذکر تعریف دقیقی از مصادیق صوت و تصویر فراگیر، مانع بزرگی در تحقق لایه‌های خدمات و محتوای شبکه ملی اطلاعات خواهد بود.»
آذری جهرمی، در ابتدای سال ۹۶، زمانی که معاون وزیر ارتباطات بود نیز تولید محتوای بومی در بستر شبکه ملی اطلاعات دفاع کرده و گفته بود: «باید از تولیدکنندگان محتوا در مقابل هجمه‌هایی که از دستگاه‌های مختلف وارد میشود حمایت‌های قضایی انجام شود و همچنین در حوزه بیمه و مالیات تولیدکنندگان محتوا نیز لازم است فکر شود تا شاهد افزایش تولید محتوای بومی در کشور باشیم.»
این در حالی است که صدا و سیما از دو سال پیش تا کنون تلاش زیادی داشته تا وظیفه قانون‌گذاری در حوزه صوت و تصویر در فضای مجازی را بر عهده بگیرد. همین مسئله باعث شد تا در مهر ماه سال ۹۵، با شکایت صدا و سیما از آپارات، اپلیکیشن‌های این مجموعه از کافه‌بازار حذف شوند. صدا و سیما حتی از مدت‌ها پیش یک سایت را تحت عنوان «سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی» تاسیس کرده است و حالا باید دید تلاش تازه‌اش چه نتیجه‌ای خواهد داشت و در نهایت چه اتفاقی برای آینده محتوای ویدیوی در اینترنت خواهد افتاد.