ظرفیت میلیارد دلاری بازار ICT برای تحقق بخش اقتصاد دیجیتالی
عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات با تخمین اینکه حجم تولید داخلی ما حدود ۴۵۰ میلیارد دلار است معتقد است که می‌توانیم بگوییم ۱۵ درصد این رقم که چیزی حدود ۶۰ میلیارد دلار است، ظرفیت بازار ما برای تحقق بخش اقتصاد دیجیتالی است؛ پتانسیلی که متاسفانه رقم ناچیزی از آن مورد استفاده قرار گرفته است.
در ماه‌های گذشته واژه اقتصاد بیش از هر زمان دیگری در ایران در کنار فناوری اطلاعات قرار گرفته است. علت آن هم شاید تلاش دولت برای باز کردن درگاهی جدید برای رهایی از مشکلات اقتصادی و بوروکراسی دست و پاگیر و مستعد فساد اقتصادی است. در صدر این مشکلات اقتصادی مساله بیکاری قرار دارد که در دولت‌های مختلف برای آن برنامه‌ریزی درستی انجام نشد و حالا بار کجش به منزل دولت تدبیر و امید رسیده است؛ به نظر می‌رسد دولت دوازدهم برای حل این معضل برروی اقتصاد مبتنی بر فناوری اطلاعات یا همان اقتصاد دیجیتالی حساب ویژه‌ای باز کرده است.
تصمیمات و صحبت‌های مطرح شده در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی به ریاست آقای روحانی نشان داد که چرخش دولت به سمت اشتغالزایی در فضای مجازی و تحقق اقتصاد دیجیتال جدی است؛ به طوریکه در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی، چارچوب و مبانی اولویت‌های مطرح برای توسعه فضای مجازی در سال ۱۳۹۷ مورد بحث و بررسی اعضا قرار گرفت و بر اقتصاد فضای مجازی با رویکرد ایجاد اشتغال، به عنوان اولویت اصلی توسعه فضای مجازی تاکید شد.
در همین رابطه امیر ناظری- عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات- در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به شاخص‌های سه‌گانه فناوری اطلاعات در سطح جهانی در این باره اظهار کرد: علاوه بر فعالیت‌های مربوط به حوزه ICT، ما حوزه اقتصاد دیجیتال را داریم که برای بازسازی مجدد ساختار اقتصاد از آن استفاده میشود. مانند هر آنچه که در حوزه حمل و نقلی اتفاق افتاد و ما علی رغم اینکه یک حمل و نقل سنتی داشتیم اما با استفاده از فناوری اطلاعات، حمل و نقل دیجیتال را نیز راه‌اندازی کردیم که به سکوی جدیدی برای بازارهای اقتصادی مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال تبدیل شد.
وی به اقتصاد دیجیتال شده به عنوان حوزه ای دیگر از شاخص‌های سه گانه فناوری اطلاعات اشاره کرد و گفت: اقتصاد دیجیتالی شده مبتنی بر این است که ما چقدر از امکانات حوزه ICT برای افزایش بهره‌وری می‌توانیم استفاده کنیم. در سطح مرکزی در سطح جهانی میزان بهره‌وری از این فضا دو تا پنج درصد است اما در ایران برآورد ما بین دو تا سه درصد است.
او با بیان اینکه مساله اصلی در ارتباط با شاخص‌های سه گانه فناوری اطلاعات مساله اقتصاد دیجیتال است، اظهار کرد: چشم‌انداز بین‌المللی برای این حوزه در سطح جهانی حدود ۲۵ و سطح میانی ۱۵ درصد است. در ایران این حوزه به دلیل عدم نبود محاسبات آماری عدد دقیقی در دست نداریم، اما می‌توانیم تخمین بزنیم که در این حوزه ما ۱۵ تا ۲۰ درصد از اقتصادمان دیجیتالی شده یا حداقل به همین اندازه پتانسیل دارد.
ناظری همچنین با اشاره به ظرفیت اشتغالزایی بازار ارتباطات و فناوری اطلاعات در حوزه اقتصاد دیجیتال بیان کرد: ICT فقط ایجاد اشتغال نمی‌کند بلکه اشتغالزدایی هم دارد، به طوری که حتی در کشورهای توسعه یافته هم بسیاری از مشاغل از بین رفته است. با این حال اما واقعیت این است که اشتغالزایی این حوزه بسیار بیشتر از اشتغالزدایی آن است. آن چیزی که باعث میشود ما بگوییم حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌تواند ایجاد شغل کند، این است که ما به طور کلی در کشور ما سهم حوزه خدمات از کل اقتصاد بسیار پایین است و از طرفی در دوران جدید خدمات نیز بر پایه ICT اتفاق می‌افتد.
عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات در پایان اضافه کرد: در حالی که بخش خدمات تنها ۵۵ درصد از اقتصاد ما را اشغال کرده، در سطح جهانی اما به طور متوسط ۶۶ درصد از اقتصاد را بخش خدمات تشکیل می‌دهد که این نشان دهنده کوچک‌تر بودن بخش خدماتی در کشور ما نسبت به متوسط جهانی است. بنابراین ما باید به سمت خدماتی برویم که هنوز در اقتصاد ما نتوانسته است وارد شود. امری که با استفاده از ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌توان آن را جبران کرد.
اقتصاد دیجیتالی مفهوم نسبتا جدیدی است که با گسترش فناوری اطلاعات و بکارگیری آن در جوامع در حال تکامل است. اقتصاد دیجیتالی که در مواردی اقتصاد اینترنتی، اقتصاد نوینی یا اقتصاد شبکه‌ای هم نامیده میشود، اقتصادی است که بر پایه فناوری‌های دیجیتال شامل شبکه‌های ارتباط دیجیتالی (اینترنت و دیگر شبکه‌های ارزشی افزوده) رایانه‌ها، نرم افزار و دیگر فناوری‌های اطلاعاتی مرتبط استوار است.
رضا باقری اصل – معاون دولت الکترونیکی سازمان فناوری اطلاعات – در گفت‌وگو با ایسنا درباره نقش کسب‌وکارهای اینترنتی در رونق اقتصاد دیجیتال بیان کرد: بحث دیجیتال که یکی از زیربناهای اصلی توسعه اقتصاد دیجیتالی است، بخش عمده‌ای از آن توسط فعالیت‌های بخش خصوصی شکل می‌گیرد، در واقع اما بازیگران اصلی رونق این حوزه جوانان تحصیلکرده‌ای هستند که در این حوزه‌ها کسب دانش کرده و فعالیت خود را آغاز کرده اند.
او با بیان این که ما تحقق اقتصاد دیجیتال را بدون حضور جوانان تحصیلکرده شاهد نخواهیم بود، اضافه کرد: تمام کشورهای پیشرو در زمینه اقتصاد دیجیتال، توسعه خود را بر توسعه مهارت‌های دیجیتالی و مدیریت دیجیتالی بنا کرده‌اند. در ایران نیز به واسطه علاقه‌مندی جوانان به این حوزه‌ها و همینطور شاید فاصله زیادی که در دیگر صنایع با کشورهای توسعه یافته داریم، فارغ‌التحصیلان زیادی را در حوزه‌های مربوط به ICT داشته‌ایم.
اما مقوله اقتصاد دیجیتالی از آن دست مباحث جدیدی است که ظاهرا دولت دوازدهم برای توسعه کارآفرینی و ایجاد اشتغال حساب ویژه برروی این حوزه باز کرده است. در فضای اقتصاد دیجیتالی، اصلی‌ترین عامل ایجاد رونق اقتصادی فعالیت کسب و کارهای نوپاست.
به نظر می‌رسد یکی از علل جذابیت فضای مجازی برای دولت دوزادهم، امید به حل مساله اشتغال در این فضا مربوط بوده است؛ دولت دوازدهمی که با انواع فشارها از بابت بیکاری گسترده مواجه است، به امید باز شدن درگاهی جدید برای اشتغالزایی به "اینترنت" توجه داشته است. امری که البته با اما و اگرهایی هم همراه است؛ به طوری که برخی از کارشناسان حتی اشتغالزدایی فضای مجازی را بیش از اشتغالزایی آن می‌دانند. هرچند تجربه تاکسی‌های اینترنتی نشان داد که این فرضیه درست نیست و فضای مجازی علی رغم اشتغال‌زدایی‌های سطح خرد اما در سطح کلان می تواند باعث اشتغال زایی گسترده هم بشود.