شروط لازم برای صادرات نرم‌افزار ایرانی
به گفته کارشناسان حوزه نرم‌افزار، این بخش یکی از حوزه‌هایی است که تحریم‌ها نتوانسته در جلوگیری از توسعه آن تاثیر جدی بگذارد؛ چون دانش لازم آن در اینترنت موجود است و از آن پس نیازمند پشتکار و استعداد نیروی انسانی بوده که همواره فراهم بوده و تحریم هیچ وقت نمی‌تواند جلویش را بگیرد.
بیشتر کارشناسان و تحلیلگران، توانایی برنامه‌نویسان ایرانی در حوزه تولید نرم‌افزار را در صورت چابک بودن در حد نمونه‌های جهانی و رقابت با شرکت‌های خارجی در این حوزه می‌دانند و معتقدند کشور ایران در حوزه نرم‌افزار و از نظر تولید به شدت توانمند است و بسیاری از برنامه‌نویسان اینجا در حد بهترین برنامه‌نویسان جهانی هستند و به دلیل اینکه این حوزه، حوزه تولید و دانش بوده است موضوعاتی مانند تحریم هیچوقت نتوانسته جلوی پیشرفت این افراد را بگیرد.
اما به نظر می‌رسد موضوعی که در حوزه نرم‌افزار از آن غافل مانده‌ایم، صادرات دانش و محصولات است. به دلیل تحریم‌ها امکان صادرات را نداشتیم و همین قضیه باعث شده همیشه تمرکزمان در تولید محصولات نرم‌افزاری خود در ایران بر محصولی با فرهنگ، قوانین و ضوابط ایرانی و زبان فارسی باشد؛ در نتیجه برای شروع توزیع و صادرات جهانی محصولات حوزه نرم‌افزار مقداری عقب هستیم.
بر این اساس زبان غالب تمام نرم‌افزارهایی که در ایران نوشته و تولید میشود فارسی است، زیرا تا زمانی که امکان صادرات این محصولات را نداشتیم نیازی به زبان غیرفارسی وجود نداشت، بنابراین برای صادرات لازم است که اینها به زبان انگلیسی برگردانده شوند.
برخی کارشناسان، مشکل فارسی بودن زبان نرم‌افزارها را بخشی از داستان عدم توانایی برای صادرات دانسته و می‌گویند اصل داستان این است که بسیاری از این محصولات از حسابداری‌ها گرفته تا محصولاتی که در غالب اتوماسیون‌ها هستند، با توجه به ضوابط، قوانین و نیازهای ایرانی‌ها ساخته شده‌اند نه قوانین بین‌المللی. امکان دارد نرم‌افزارها بر اساس نیازهای بومی تهیه شده باشد.
از سوی دیگر ممکن است بسیاری از استانداردهای جهانی در این برنامه‌ها رعایت نشده باشد و حتی اگر در مواردی هم رعایت شده باشد، کامل نیست، به طوری که استانداردهای جهانی را الزاما درباره همه موارد رعایت کند. بنابراین دو موضوع زبان و ضوابط جای کار دارد و آنگاه ما آماده‌ایم در حوزه نرم‌افزار وارد بازار صادرات شویم.
از آنجا که غول‌های نرم‌افزاری هیچ وقت در ایران حضور نداشتند، به دلیل اینکه در ایران کپی‌رایت وجود ندارد و همین امروز شما به راحتی می‌توانید ویندوز کرک بخرید و کسی هم با شما کاری ندارد و بسیاری از شرکت‌های نرم‌افزاری ما بارها به این دلیل ورشکسته شده‌اند.
در نتیجه تا وقتی که کسی که برنامه‌ای را می‌نویسد، نتواند از نظر مادی و معنوی صاحب محصول باشد و از توزیع غیرقانونی آن شکایت کند، باعث ضربه زدن میشود و بسیاری از شرکت‌های نرم‌افزاری خارجی مخصوصا محصولات کاربردی هم به این دلیل تمایلی به ورود به ایران ندارند.
البته شرکت‌های خارجی شاید در دنیای کاربران عادی وارد نشوند اما در دنیای کاربران سازمانی وارد می‌شوند، زیرا دنیای امروز دنیای خدمات است، نه محصول؛ مثلا مشتری یک نسخه اوراکل را تنها برای داشتن نرم‌افزارش خریداری نمی‌کند، بلکه خدمات آن را نیز می‌خواهد و بابتش پول می‌دهد ولی این فقط شامل محصولات سازمانی است و محصولات خانگی مثل ویندوز و آفیس هنوز خیلی راه دارند که به اینجا برسند.
امروز افراد با پرداخت ۱۰ هزار تومان می‌توانند به‌روزترین نسخه ویندوز را تهیه کنند -البته اگر ارزان‌تر از ۱۰ هزار تومان نباشد- و در شرایطی که این نسخه اگر بخواهد در حالت عادی و به صورت اورجینال خریداری شود باید چند صد هزار برابر بابتش پول داده شود، این موضوع نیازمند فرهنگ‌سازی است.
در هر حال به عقیده تحلیلگران و فعالان بازار، محصولات ایرانی می‌توانند وارد بازار جهانی شوند و به دلیل اینکه نیروی انسانی در ایران ارزان‌تر است و محصولات قیمت تمام‌شده پایین‌تری دارند، می‌توانند با کیفیت برابر به راحتی با محصولات جهانی رقابت کنند. خارجی‌ها به این نگاه می‌کنند که بازار ایران باز شده و می‌توانند در هر حوزه جایگاهی داشته باشند، بنابراین اگر ما چابکی لازم را نداشته باشیم، کسی که در بازار جهانی کار کرده، روش ورود و نفوذ به بازار را در چندین کشور تجربه کرده، خیلی راحت می‌تواند قسمتی از بازار ایران را به خودش اختصاص دهد و سریعا نسخه فارسی بیرون می‌دهد و تیم‌سازی می‌کند.
در نتیجه در دست گرفتن بازار کاملا برمی‌گردد به اینکه برنامه نویسان ما چقدر فرهنگ چابکی و زرنگ بودن داشته باشند و در صورتی که این فرهنگ را داشته باشیم، تهدیدی برای ما وجود ندارد، بلکه تهدید برای زمانی است که دست روی دست بگذاریم.
باید و نبایدهای صادرات نرم‌افزار ایران
از سوی دیگر ما هنوز در صنعت نرم‌افزار یک بازار بزرگ داخلی اشباع‌نشده داریم که اشباع همین بازار و جواب دادن به تقاضای آن زمان می‌برد. نکته دیگر به آمادگی شرکت‌های داخلی برمی‌گردد که فارغ از استثنائات، عموما از نظر فرهنگ کاری و استانداردهای کیفی آمادگی تجارت با خارج از کشور را ندارند، البته شاید در این چند سال به آن‌ها اجازه داده نشده که با محیط بین‌المللی ارتباط داشته باشند، قواعد کسب و کار را یاد بگیرند و بتوانند در این فضا تجارت کنند. این بحث در مورد نرم‌افزار بیشتر صادق است و در بخش‌هایی مثل سخت‌افزار یا مخابرات شرایط متفاوت است.
با ایجاد محدودیت‌ها برای صنعت نرم‌افزار، پایین بودن کیفیت و رقابت ادامه دارد، اما اگر حضور و رقابت شرکت‌های خارجی در یک محیط شفاف و عادلانه فراهم شود، موجب بهبود سطح کیفی نرم‌افزار ما خواهد شد. اگر دست‌اندرکاران محیطی ایجاد کنند که شرکت‌های نوپا در ارتباط با شرکت‌های بزرگتر قرار بگیرند، می‌توان انتظار داشت به ارتقای صنعت نرم‌افزار ایران کمک کنند، در غیر این صورت اگر به صورت جزیره جدا عمل شود و ارتباطی با شرکت‌های بزرگ نداشته باشند، نمی‌توانند تامین سرمایه کنند و یا به مرحله تجاری برسند و تعداد زیادی از آن‌ها از بین خواهند رفت.