هوشمندسازی لباسی عاریتی بر تن مدارس
هوشمندسازی مدارس یکی از اهدافی است که طی چندساله اخیر از سوی وزارت آموزش و پرورش دنبال شده است، این طرح در قالب فرایند دولت الکترونیک در قانون هم دیده شده و قرار است با همکاری وزارت ارتباطات تا پایان سال ۱۴۰۰ به سرانجام برسد، اما ورای عملیاتی شدن یا نشدن این قانون، باید دید، آیا این طرح از اولویت‌های نیاز آموزش و پرورش کشور است یا نه!
در شرایط حاضر مشکلات زیادی متوجه نظام آموزش و پرورش و مدارس کشور است و باید بررسی شود که آیا هوشمندسازی مدارس می‌تواند، گرهی از مشکلات موجود باز کند یا چنان‌که برخی معتقد هستند، فعلا مشکلی را حل نمی کند و حتی می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی همچون بی عدالتی در حوزه آموزشی کشور نیز شود.
جایگاه هوشمندسازی مدارس در قانون
طبق مندرجات برنامه ششم توسعه در بخش بند ICT، باید تا پایان کار دولت دوازدهم امکان دسترسی الکترونیکی به کتب درسی، کمک‌آموزشی،رفع اشکال، آزمون و مشاوره تحصیلی، بازی‌های رایانه‌ای آموزشی، استعدادسنجی و آموزش مهارت‌های حرفه‌ای برای دانش‌آموزان فراهم شود و این موضوع جزو اولویت‌های تصویب شورای عالی فضای مجازی قرار گرفته است. علاوه بر این براساس ماده ۶۹ قانون برنامه ششم توسعه، باید مهارت‌های فنی و اجتماعی به‌صورت رایگان به تمامی دانش‌آموزان شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر و روستاها و حاشیه شهرهای بزرگ ارائه شود.
هوشمندسازی مدارس شامل چه اقداماتی میشود؟
هوشمندسازی مدارس سبب میشود؛ مدارس سنتی به پایگاه‌هایی پیشرفته تبدیل شوند که از تکنولوژی‌های روز دنیا برخوردارند. چنین مدارسی می‌توانند، منجر به رشد چشمگیر دانش‌آموزان و حتی معلمان شوند و بسیاری از توانمندی‌ها و استعدادهای آنان را تقویت و بالفعل کنند.
اما سوال این است؛ مدارس هوشمند از چه تجهیزاتی برخوردار می‌شوند؟ در پاسخ گفته شده، یکی از تجهیزات این مدارس، بردهای هوشمند هستند که جای تخته‌های سیاه یا سفید را خواهند گرفت. این بُردها با استفاده از نرم‌افزارهای مرتبط امکاناتی نظیر نوشتن، ضبط تصاویر و دروس، وارد و خارج ساختن فایل‌های صوتی، تصویری و نوشتاری را فراهم می‌کنند.
یکی دیگر از تجهیزات مدارس هوشمند، زنگ هوشمند است که به صورت اتوماتیک تنظیم میشود. همچنین دیتا ویدئو پروژکتور از دیگر وسایلی است که در مدارس هوشمند به کار گرفته خواهد شد. این وسیله تصاویر موجود در کامپیوتر را به پرده نمایش یا بُرد هوشمند انتقال می‌دهد و امکان مشاهده تصاویر زنده را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند.
در مدارس هوشمند کامپیوتر، لپ‌تاپ و تبلت‌های هوشمند به صورت روتین استفاده میشود و امکان نصب برنامه‌های مختلف را برای ارتقای سطح علمی دانش‌آموزان فراهم می‌کند.
دستگاه حضور و غیاب، وسیله دیگری است که در مدارس هوشمند استفاده میشود و ورود و خروج دانش‌آموزان و کارکنان مدارس را ثبت کرده و اطلاعات ورود و خروج دانش‌آموزان را نیز در اختیار اولیا قرار می‌دهد.
علاوه بر این‌ها ساختمان مدارس هوشمند دارای سیستمی هوشمند است که برای مدیریت مصارف انرژی و کنترل نور، دما، نشت آب، اطفای حریق و … مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هوشمندسازی مدارس در اولویت‌های ٱخر قرار دارد
علی ساری (عضو کمیسیون اجتماعی مجلس) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در پاسخ به این سوال که آیا زمانبندی و شرایط مناسبی را برای هوشمندسازی مدارس انتخاب کرده‌ایم؟ می‌گوید: اکنون زمان مناسبی برای اجرای چنین طرح‌هایی نیست. "برنامه‌ریزان کشور باید اول ببینند که در استان‌های ما در واقعیت چه می گذرد! آیا اصلا در برخی نقاط دورافتاده کشور مدرسه‌ای وجود دارد؟! استان‌هایی هستند که کشور را تغذیه می کنند، اما از حقوق اصلی خود محروم هستند.
ساری می‌افزاید: گرچه خود را در سطح هوشمندسازی مدارس بررسی می کنیم، اما در بخشی از کشور به تعداد کافی معلم در اختیار نداریم یا معلمانی داریم که مطالباتشان پرداخت نشده است. ما نیاز به معلمانی داریم که دغدغه اصلی آنان دانش آموزان باشد، اما وقتی مطالبات مالی آنان پرداخت نمی‌شود، چگونه می‌توان از آنان چنین انتظاری داشت؟ مسوولان و برنامه‌ریزان آموزش و پرورش باید به اولویت‌های نیاز کشور در این حوزه توجه کنند و از این منظر هوشمندسازی مدارس در اولویت قرار ندارد.
به‌تازگی بررسی استیضاح وزیر آموزش و پرورش هم در دستور کار مجلس قرار گرفته است. اجرا نکردن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، اجرا نشدن نظام رتبه‌بندی معلمان، بی‌دقتی در کتب درسی، پرداخت نکردن مطالبات فرهنگیان و بی‌توجهی به مشکلات رفاهی آنان، بی‌توجهی به معلمان حق‌التدریس و کارشکنی در مسیر قانونی کردن به‌کارگیری آنها، نبود ضابطه در انتخاب مدیران و عدول از قانون، کاهش اعتبارات آموزش و پرورش به دلیل پیگیری نکردن و سوءمدیریت در تاثیرگذاری در دولت، کاهش شدید اعتبارات سازمان نوسازی مدارس، تضعیف دانشگاه فرهنگیان و بی‌توجهی و ناتوانی در اجرای برنامه‌های ارائه شده به مجلس از جمله محورهای این استیضاح است. اما در محورهای اصلی استیضاح و انتقادات نمایندگان مجلس نیاز به هوشمندسازی مدارس مطرح نیست.
هوشمندسازی مدارس، مصداق بی‌عدالتی
یکی دیگر از انتقاداتی که به هوشمندسازی مدارس وارد میشود این است که تا مدتی طولانی چنین امکانی برای همه مدارس کشور مهیا نخواهد شد و بنابراین ایجاد این امکان برای تعداد محدودی از مدارس، بحث عدالت آموزشی را مختل می‌کند.
کارن خانلری (عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا می‌گوید: در کشور مناطق محرومی وجود دارند که از امکانات آموزشی معمولی هم برخوردار نیستند. بنابراین بحث هوشمندسازی مدارس نمی‌تواند عدالت آموزشی را محقق سازد.
این بی‌عدالتی تنها به دوران مدرسه یا حتی دوران آموزش دانش‌آموزان هم محدود نمی‌شود؛ چراکه این دانش آموزان قرار است، در آینده وارد رقابتی تحت عنوان کنکور شوند و از هر مدرسه و منطقه‌ای که هستند، یک آزمون واحد از آنان گرفته شود؛ بنابراین افرادی که در بهترین مدارس تهران تحصیل کرده‌اند، با کسانی که در محروم‌ترین مناطق کشور زندگی می‌کنند و در گوشه‌ای از یک چادر درس می‌خوانند، در یک کنکور شرکت می‌کنند و پرواضح است؛ دانش آموزان تهرانی چقدر راحت‌تر به دانشگاه وارد می‌شوند و تازه این بی عدالتی تا پس از دانشگاه و یافتن شغل و سایر شئونات اجتماعی هم تاثیر می‌گذارد.
خانلری، نماینده مردم ارامنه شمال کشور می‌گوید: بحث مدارس هوشمند در کنکور، دانشگاه و سابقه تحصیلی دانش‌آموزان نیز تاثیر می‌گذارد؛ چرا که بچه‌ها در شرایط یکسان آموزش نمی‌بینند، اما در آزمون واحد با شرایط یکسان شرکت می‌کنند. بنابراین مدارس هوشمند نه تنها در مرحله آموزش، بلکه در سال‌های پس از مدرسه نیز با اصل عدالت در تضاد است.
بودجه‌ای که به خیلی دردها می‌خورَد
طبیعتا هوشمندسازی مدارس نیاز به بودجه‌ای گزاف خواهد داشت. در تبصره 18 بخش‌های هزینه‌ای بودجه سال جاری (97)، نمایندگان مجلس شورای اسلامی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اجازه دادند، از طریق سازمان توسعه‌ای و شرکت‌های تابعه خود نسبت به مشارکت خصوصی- عمومی داخلی و خارجی به‌منظور انجام پروژه‌های دولت الکترونیک و توسعه خدمات الکترونیکی از جمله هوشمندسازی مدارس اقدام کند.
اگر فقط هزینه موردنیاز برای تبلت‌های هر کلاس به‌علاوه بُرد هوشمند را در نظر بگیریم، متوجه خواهیم شد که لازم است حداقل بالای 40 تا 50 میلیون تومان هزینه شود. اگر در مرحله پایلوت قرار باشد، تنها چند هزار مدرسه هوشمندسازی شود، برای هر مدرسه با چندین کلاس هزینه‌ای بالا مورد نیاز است. البته پیش از این مدارس برای هوشمندسازی اقدام به دریافت هزینه از خانواده‌ها می‌کردند که در برخی موارد این مسئله منجر به شکل‌‌گیری اعتراضاتی می‌شد. بنابراین در بودجه سال 97 قرار شد؛ هزینه هوشمندسازی مدارس به عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گیرد.
بنابراین با توجه به نیاز گسترده بودجه‌ای در بخش‌های مختلف کشور و کمبود بودجه در آنها آیا صلاح است، مدارس کشور به سمت چنین جهشی حرکت کنند؟ در شرایطی که بسیاری از مناطق کشور از مدرسه مناسب برخوردار نیستند و مطالبات فرهنگیان به درستی پرداخت نمی‌شود، آیا می‌توان به موارد لوکسی مثل هوشمندسازی مدارس پرداخت؟ آیا در شرایطی که تهیه کتاب و دفتر برای بسیاری از دانش آموزان با دشواری همراه است، باید برای خرید تبلت بودجه تخصیص داده شود؟! آن هم در شرایط تحریم‌های فعلی و گرانی قیمت ارز که قیمت وسایل و تجهیزات هوشمند را چند برابر کرده است.
هوشمندسازی بر تن مدارسمان نمی‌نشیند
اگر ایران کشوری پیشرفته بود، اگر همه کودکان و نوجوانان کشور از مدارسی با امکانات مناسب برخوردار بودند، اگر منطقه محرومی در کشور وجود نداشت، اگر محتوای کتب آموزشی همانند بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته کاربردی و بدون اشکال بود، اگر کودکان در مدرسه می‌آموختند، چگونه زندگی کنند و زمینه‌های مهارتی برای مشاغل مختلف را کسب می‌کردند، اگر معلمان از کیفیت علمی مناسبی برخوردار بودند و حقوق و دریافتی آنان آنقدر مناسب بود که بیشتر همّ و غم خود را روی تربیت و آموزش دانش‌آموزان بگذارند و دغدغه مالی نداشته باشند، اگر معلمان کشور آنقدر آموزش‌دیده بودند که توانایی استفاده از فناوری‌های نوین را داشتند و اگر خیلی اگرهای دیگر در کشور محقق شده بود، هوشمندسازی مدارس طرحی بی‌نظیر بود که هیچ اشکالی از آن نمی‌شد گرفت.
اما در حال حاضر حتی سطح علمی معلمان برای استفاده از فناوری‌های نوین مناسب نیست و با مشکل آموزش آنان هم مواجهیم. پیشرفت به صورت پله‌پله اتفاق می‌افتد و ما هنوز پله‌های پایینی را طی نکرده‌ایم؛ بنابراین صعود به پله‌های بالایی پرشی را می‌طلبد که خالی از ریسک نخواهد بود. به نظر می رسد بیشتر تلاش داریم با هوشمندسازی، لباسی عاریتی را به تن مدارس کنیم که با قواره‌های آنها جور درنمی آید و بر تنشان خوش نمی‌نشیند.