مشکلات گمرکی فضانوردان!
شاید برای بسیاری شنیدن این که فضانوردان هم باید از ورودی‌های کنترل گذرنامه و گمرک عبور کنند و بار همراه آنها مشمول قوانین گمرکی است باور نکردنی باشد اما این یک واقعیت است که قوانین گمرکی هیچ فرقی بین آنها و دیگر مردم قائل نیست.
در گذشته که سفر به فضا در انحصار شهروندان دو کشور آمریکا و شوروی بود, قوانین گمرکی تقریبا مشمول حال آنها نمی‌شد اما با ورود اتباع دیگر کشورها در قالب ماموریت‌های مشترک, رعایت این مقررات خود را به عنوان یکی از مراحل کار, نشان داد.
جالب است بدانید که نیل آرمسترانگ و ادوین آلدرین نخستین انسان‌هایی که بر ماه پا گذاشتند در بازگشت مجبور شدند در فرودگاه هونولولو در هاوایی برای سنگ و خاک ماه, فرم گمرکی پر کرده و ظاهرا حدود 33 دلار حقوق گمرکی پرداخت کنند.
این دو نفر و مایکل کالینز فضانورد همراه آنان که هدایت سفینه مادر را بر عهده داشت, پس از سفری 8 روزه به ماه در 24 ژوئیه 1969 به زمین بازگشتند و سفینه آنها در اقیانوس اطلس فرود آمد. بعد از آن توسط بالگرد نجات از آب گرفته و به ناو هواپیمابر "هورنت" منتقل شدند. در مرحله بعدی, فرمی را پر کردند که نشان می‌داد آنها محموله را نیز به همراه دارند و به همین دلیل گمرکی آن را پرداخت کردند که طبیعتا این یک کار تشریفاتی بود تا نشان دهند همه در برابر قوانین برابر هستند حتی اگر نخستین انسان‌هایی باشند که به ماه سفر کرده‌اند!
یکی دیگر از وقایع جالب در زمینه مشکلات حقوقی بازگشت فضانوردان و حقوق گمرکی در جریان پایان سفر دوم سرگئی کریکالیف اتفاق افتاد. کریکالیف با سایوز تی.ام-12 در 5 مه 1991 به مجتمع مداری میر سفر کرد این ماموریت تا 25 مارس 1992 طول کشید. در این فاصله زمانی, اتفاق بسیار مهمی صورت گرفت: فروپاشی شوروی و جدا شدن و استقلال 15 کشور.
به عبارت دیگر, کریکالیف در زمان آغز سفر از پایگاهی به فضا پرتاب شد که بخشی از قزاقستان به عنوان قسمتی از کشور اتحاد جماهیر شوروی به شمار می‌رفت و در زمان بازگشت, قرار بود در خاکی فرود آید که دیگر ارتباطی با او نداشت و وی از نظر حقوقی "بیگانه" بشمار می رفت! روس‌ها مجبور شدند برای او گذرنامه صادر کنند و طبق یک صورتجلسه, ادارات مربوطه در قزاقستان پذیرفتند که وی را به عنوان مهمان بپذیرند.
جالب است بدانید امروز هم این مشکل به لحاظ قانونی و حقوقی وجود دارد زیرا فضانوردان ایستگاه فضایی بین‌المللی, شهروندان کشورهای مختلف هستند و برای آموزش نه فقط در روسیه و آمریکا که سرزمین‌های دیگر بطور مثال ژاپن و کانادا هم باید سفر کنند و نیاز به ویزا دارند اما کشورهای شریک در ایستگاه فضایی بین‌المللی برای حل مشکل, راه‌حل‌های قانونی تصویب کرده‌اند که فضانوردان دچار دردسر نشوند از جمله فرود هواپیماها در فرودگاه‌های ویژه که در آنها نیازی نیست مدارک و گذرنامه مستقیما توسط خود شخص به دروازه ورودی ارائه شود, گذرنامه‌های ویژه که قبلا مراحل ثبت را گذرانده‌اند و یا ورودی‌های مخصوص در فرودگاه ها که فضانوردان مدت کوتاهی پذیرایی می شوند و در همان زمان مدارک و اسناد بررسی می شود.