مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی کشور: در آینده ای نزدیک انسان و اشیاء در کنار هم زندگی می کنند!
وب سایت مرکز ملی فضای مجازی کشور نوشت: مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی کشور گفت: زیست‌بوم انسان و اشیاء در فضای مجازی بدین معناست که انسان و اشیاء در آینده‌ای نزدیک می‌توانند در کنار هم زندگی کنند و شبکه ای متصل به هم را تشکیل می دهند.
به گزارش روابط عمومی مرکز ملی فضای مجازی کشور، سیدرسول حسینی، مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی در جمع اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، در نشست «فضای مجازی: مسائل حاکمیتی، چالش‌ها و فرصت‌ها» با بیان این مطلب افزود: تحولات اخیر جوامع و روندهای کلان آن نشان می‌دهد که تحول در سبک زندگی، فردی شدن، بصری شدن، تکثر هویت و تضعیف مرزها از نشانه‌های حاکمیت تکنولوژی و فناوری در جوامع مختلف است.
وی تاکید کرد: ۹۰ درصد داده‌های بشری در دو سال گذشته تولیدشده و این نشان می‌دهد که ما تا چه اندازه در حال گسترش و انفجار داده هستیم و این در صورتی است که هنوز به بلوغ فضای مجازی نرسیده‌ایم.
حسینی تصریح کرد: متاسفانه زمانی که نام فضای مجازی می‌آید، تنها اسم پیام‌رسان‌ها را می‌شنویم درحالی‌که فضای مجازی بسیار فراتر از یک پیام رسان است. در این فضا ما با فقدان نظریه مواجهه روبه‌رو هستیم. اینکه ما فضای مجازیرا بشناسیم و اینکه چه فرصت‌هایی می‌تواند در اختیار ما قرار دهد، بسیار مهم است.
وی با اشاره به این که فضای مجازی بحثی چندرشته‌ای است و در همه حوزه‌ها می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد که یکی از این حوزه ها، موضوعات مرتبط با علوم ارتباطات و علوم اجتماعی است، گفت: یکی از موضوعاتی که باید مطرح شود، بحث رسانه است و ما در حال حرکت از رسانه جمعی به سمت رسانه‌های اجتماعی هستیم و دانشکده علوم ارتباطات می‌بایست به این مسئله ورود پیدا کند.
مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی با بیان این که استفاده فرصت‌محور از رسانه‌های اجتماعی مدنظر است ، تاکید کرد: دانشکده علوم ارتباطات می‌تواند در این زمینه به ما کمک کند و جلساتی را نیز در همین ارتباط با استادان این دانشکده برگزار کرده‌ایم.
وی با بیان این که پلت‌فرم‌ها و سکوها از ویژگی‌های بسیار مهم در فضای مجازی به شمار می‌آیند که پلتفرم به سخت‌افزارها و نرم‌افزارهایی که به‌عنوان زیرساخت در یک سیستم وجود دارند، گفته میشود، گفت: فضای مجازی مبتنی بر تولید داده، پالایش داده، پردازش داده، ذخیره و توزیع داده است و در این فضا در تعامل با انسان، پهنه‌های جدیدی تولید میشود. ضمن‌آنکه ویژگی‌های فضای مجازی شامل شبکه‌ای بودن، هوشمندی، زمان‌مندی و مکان‌مندی و غیره مواردی از این دست است.
مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی ادامه داد: شبکه‌ای مثل فیسبوک یک ارتباط گسترده‌تر و شبکه‌ای‌تری نسبت به سایر شبکه‌ها دارد، چون از شبکه مختلفی از افراد و گروه‌های مختلف تشکیل شده است.
وی با اشاره به این که ابزار هوشمند، ابزاری است که یا مانند انسان فکر یا مانند انسان عمل کند یا هم به‌صورت بهینه فکر و عمل داشته باشد، اظهار کرد: مورد بعدی خدماتی شدن فضای مجازی در زمینه اقتصادی بوده که موجب توسعه انفجارگونه بخش خدمات شده است تا جایی که پیش‌بینی میشود بخش خدمات ۷۰ تا ۸۰ درصد جامعه را پوشش دهد.
حسینی بیان کرد: الصاق زمان دقیق نسبت به تمام اشیاء و فرایندهایی که در فضای مجازی در حال رخ دادن است، از ویژگی‌های دیگر فضای مجازی است. به‌طور مثال تعداد دفعاتی که ما گوشی هوشمند خود را لمس می‌کنیم در فضای مجازی ثبت میشود. به‌طور میانگین هر فرد در روز، دو هزار و ۵۰۰ بار گوشی هوشمند خود را لمس می‌کند و این همان پدیده زمان‌مندی است.
وی با بیان این که مکان‌مندی در فضای مجازی بدین معناست که هر پدیده‌ای دقیقاً در کجا رخ داده است و موقعیت دقیق هر اتفاق را در فضای مجازی برای ما مشخص می‌کند، تصریح کرد: تعاملی بودن از دیگر ویژگی‌های فضای مجازی است و بدین معناست که افراد بتوانند به‌طور هم‌زمان و غیرهم‌زمان در فضای ایجادشده با یکدیگر تعامل یک‌سویه، دوسویه و یا چندسویه داشته باشند.
حسینی اعلام کرد: کلان‌داده در فضای مجازی به مجموعه‌ای از داده‌های عظیمی گفته میشود که نرخ تنوع و تولید آنها بسیار بالا است و می‌تواند شامل موضوعات مختلفی مثل عدد، متن، عکس، تراکنش‌های مالی و شناخت عادت‌های خرید، پیش‌بینی زمان خرید و مواردی از این قبیل باشد.
مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی گفت: مجموع اتصالات ما در قالب اینترنت اشیاء در حال حاضر در فضای مجازی حدود ۱۲ میلیارد وسیله است که هنوز فراگیر نشده و قرار است که طی چند سال آینده به ۵۰ میلیارد دستگاه برسد که نشان از حجم عظیم تولید داده در فضای مجازی است. همچنین پدیده دیگری که ما با آن مواجه هستیم تغییر الگوی پیشرفت است، اگر ما زمانی که دارای معادن نفتی و معدنی بودیم جزء جوامع پیشرفته بودیم، امروزه جوامعی که به لحاظ فناوری و تکنولوژی قوی‌تر باشند، پیشرفته محسوب می‌شوند. در سال ۲۰۰۱ از پنج شرکت بزرگ دنیا چهار شرکت در حوزه نفتی بودند، اما در سال ۲۰۱۶، پنج شرکت بزرگ دنیا در حوزه تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی هستند.
وی بیان کرد: برخطی دائم از دیگر ویژگی‌های فضای مجازی است؛ بدین معنا که ما همیشه متصل به فضای مجازی هستیم، برخلاف ارتباط که یک پدیده ارادی بود این مسئله در فضای مجازی غیرارادی است و علاوه بر ارجاع به انسان به اشیا و فرایندها نیز صدق می‌کند.
حسینی در رابطه با ویژگی‌های فضای مجازی، تاکید کرد: افزایش سرعت، فشردگی زمانی و مکانی، دانش‌پایه شدن، تحرک و همگرایی از دیگر ویژگی‌های فضای مجازی است. همگرایی ابزارها به این معنا است که ابزارهای خرید، فروش، مصرف و مواردی از این قبیل همه در تلفن همراه قرار گرفته و مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی در خصوص اقتصاد مبتنی بر فضای مجازی، گفت: خصوصیات اقتصاد فضای مجازی شامل تغییر شکل تولید و تبدیل شدن فرایند تولید به خدمات اجتماعی است؛ استارت‌آپ‌ها بهترین مثال از خصوصیات اقتصاد فضای مجازی هستند.
وی ادامه داد: حجم اقتصاد در فضای مجازی در سال ۲۰۱۶، چهار هزار میلیارد دلار بوده است که حدود ۵ درصد (جی. دی. پی) جهان را شامل شده است و با نگاهی به سایر کشورها متوجه می‌شویم که از سال ۲۰۰۰ تاکنون آمریکا در صدر کشورهای مجهز به فناوری قرار دارد و چین که در سال ۲۰۰۰ در رتبه پنجم بوده است در سال ۲۰۱۶ به رتبه، دوم صعود کرده است.
حسینی اظهار کرد: مهم‌ترین بحث در فضای مجازی تحقیق و توسعه و نوآوری است. درصورتی‌که تحقیق و توسعه نباشد، فضای مجازی دیگر معنایی ندارد. چون فضای مجازی لبه دانش است. از ۱۰۰ درصد توزیع مکانی تحقیق و توسعه، ۲۶ درصد در اختیار آمریکا، ۲۰ درصد چین، ۲۱ درصد اروپا و ۲.۸ درصد در روسیه است. البته این آمار مربوط به سال ۲۰۱۶ است.
مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی افزود: بر اساس آمار سال ۲۰۱۶، از ۱۵ شرکت بزرگ دنیا در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ict)، چهار شرکت اول آمریکایی هستند که دارای ۵۵ درصد، حجم اقتصاد فضا را در اختیار دارند.
وی اضافه کرد: شرکت اپل در سال ۲۰۱۶، ۱۹ درصد فضای مجازی و گوگل، آمازون و فیسبوک به ترتیب ۱۵ درصد، ۱۱ درصد و ۱۰ درصد فضای مجازی را در اختیار داشتند.
حسینی اظهار کرد: بازیگران اقتصاد دیجیتال در دنیای مجازی اغلب در حوزه‌های مختلفی فعالیت می‌کنند و شرکت‌هایی مثل آلفابت، آمازون، اپل و برخی از شرکت‌های چینی جزء بازیگران اقتصاد دیجیتال هستند.
وی در رابطه با بازیگران عرصه جست‌وجو، یادآور شد: شرکت گوگل، ۷۸ درصد و شرکت چینی Baidu «بایدو»، ۱۰ درصد جست‌وجوی دنیا را پوشش می‌دهد.
مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی تصریح کرد: در تقسیم‌بندی شبکه‌های اجتماعی، توییتر سیاسی‌ترین شبکه محسوب میشود، زیرا ۸۵۶ نفر از اعضای سازمان ملل عضو این شبکه هستند، در مرتبه بعد فیسبوک، اینستاگرام و سایر شبکه‌ها قرار دارند.
حسینی اذعان کرد: اگر در یک خبرگزاری سه هزار گزارشگر داشته باشد، یعنی هر ۱۵ هزار کیلومتر مربع یک گزارشگر داریم، درصورتی‌که فیسبوک دارای ۲ میلیارد کاربر است که به ۶۵۵ میلیون گوشی موبایل دارای دوربین مجهز هستند، یعنی ۶۵۵ میلیون خبرنگار در سراسر دنیا دارد که هرلحظه هر اتفاقی بیفتد، آن را روی فیسبوک بارگذاری و در معرض دید همگان قرار می‌دهند.
وی افزود: یکی از کارهایی که در رسانه‌های اجتماعی انجام میشود، پروفایل سازی است، یعنی تمام خصوصیات و نقش‌های ما نمایش داده میشود و فضای مجازی همه این‌ها را در قالب یک پروفایل می‌گیرد و می‌داند هر فرد به چه مسئله‌ای علاقه دارد و چیزهایی که او علاقه دارد را برایش می‌فرستد.
مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی اظهار کرد: هوش مصنوعی و ربات‌ها اکنون به طور گسترده در رسانه‌های اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرند، برای مثال کاری که هوش مصنوعی با استفاده از داده‌ها انجام می‌دهد، این است که هنگامی‌که مطلبی را لایک کردید دفعات بعدی، پیشنهاداتی مثل موضوع همان مطلب به شما ارائه می‌دهد و توصیه می‌کند که از آن هم بازدید کنید.
مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی اظهار کرد: در سال ۲۰۱۶، چیزی در حدود ۴۸۰ میلیارد دلار درآمد تبلیغات جهانی بود که ۲۵ درصد آن متعلق به گوگل و فیسبوک است. در حوزه آنلاین ۶۱ درصد تبلیغات آنلاین برای این دو شرکت است که ۴۴ درصد آن متعلق به خود گوگل است.
وی گفت: در سال ۲۰۰۹ سیستم عامل هوشمند «سیمبین» فنلاندی سهم عمده ای از بازار را در اختیار داشته است، اما در سال ۲۰۱۶ (آی. او. اس) و (اندروید) سیستم عامل‌های برتر جهان بوده‌اند و این دو توانستند سایر شرکت‌ها را از دور خارج کنند. سیستم عامل به‌نوعی گلوگاه فضای مجازی است.
حسینی اذعان کرد: مستندی منتشر شده بود که گوگل در هر هفته، یک شرکت خریده و به عبارتی زندگی تمام افراد را اشغال کرده است. گوگل به‌تنهایی یک کشور است که تمامی امکانات را می‌تواند پیش روی مخاطب بگذارد، این شرکت ۲۷۰ نوع خدمت ارائه می‌کند.
وی تأکید کرد: فضای مجازی باعث تحولاتی در رسانه‌ها شده که نمونه بارز آن، رسیدن حجم بازار رسانه‌های جدید به رسانه‌های سنتی غربی و تمرکز مالکیت است.
مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی ادامه داد: طبق آمار ۲۰۱۸، شرکت‌های بزرگ آمریکایی به سمت تمرکز مالکیت رفتند و با خریدن سهام رسانه‌های دیگر سعی در حفظ قدرت خود داشتند؛ حوزه‌های دیجیتال از رسانه‌های جمعی مثل رادیو و تلویزیون سبقت گرفته و پیش‌بینی شده بود که در سال ۲۰۱۸ ما شاهد تساوی در استفاده از رسانه‌های دیجیتال با رسانه‌های سنتی باشیم.
وی بیان کرد: اتفاق دیگری که با رواج فضای مجازی صورت گرفته است، قدرت حضور مردم در شرکت‌های رسانه‌ای مختلف است. به‌طور مثال فیسبوک، دو میلیارد نفر عضو دارد و از این جهت به حضور مردم افتخار و از آن استفاده می‌کند.
حسینی در رابطه با نرم‌افزارهای مرتبط با فضای مجازی، گفت: ربات‌ها نرم‌افزارهایی هستند که مثل انسان عمل می‌کنند. ربات‌ها، می‌توانند با استفاده از لایک‌ها و کامنت‌های مخاطبان، موضوعی را برجسته کنند. توییتر چند هفته پیش اعلام کرد که ۷۰ میلیون اکانت توییتری که دارای ربات بودند حذف شده است، این در صورتی است که ۳۰۰ میلیون اکانت فعال دارد.
وی اظهار کرد: اینترنت اشیا دیگر مقوله‌ای است که کاربردهای مختلفی دارد و در حوزه انرژی، خانه و انرژی و … کاربرد دارد. اینکه ما در روز چقدر میوه مصرف کردیم و چند کالری کم داریم و مواردی از این قبیل همه مربوط به اینترنت اشیاء است که در آینده ممکن میشود.
حسینی اذعان کرد: با این تفاسیر فضای مجازی سیلی است که ما را با خودش خواهد برد و آینده ما را با خود غرق می‌کند و انکارناپذیر است. باید برای مواجهه هوشمند و استفاده حداکثری از آن برنامه ریزی کنیم و تدابیر هوشمندانه ای بیاندیشیم.
وی بیان کرد: حوزه‌های دیگری چون کشاورزی، مصرف آب و بهره‌وری هم می‌توانند از مزایایی اینترنت اشیاء استفاده کنند، برای مثال اگر بتوانیم در حوزه آب و کشاورزی مجهز به اینترنت اشیاء باشیم، ۷۰ الی ۸۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی خواهیم داشت؛ چون مشخص می‌کند که هر گیاه به چه اندازه نیاز به آب دارد و ….
حسینی افزود: پدیده‌هایی مثل هوش مصنوعی می‌تواند بر کل جهان حکمران باشد؛ این چیزی است که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در یکی از سخنرانی‌هایش مطرح کرد.
در سال ۲۰۱۶، چیزی در حدود ۴۸۰ میلیارد دلار درآمد تبلیغات جهانی بود که ۲۵ درصد آن متعلق به گوگل و فیسبوک است. در حوزه آنلاین ۶۱ درصد تبلیغات آنلاین برای این دو شرکت است که ۴۴ درصد آن متعلق به خود گوگل است.
مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی گفت: حکمرانی فضای مجازی توسط شرکت «آی‌کن» که شرکتی آمریکایی است، انجام میشود که ثبت آدرس، دامنه و ثبت آن توسط این شرکت صورت می‌گیرد و ما به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانیم از این شرکت به شکل مستقیم دامنه و آدرس خریداری و ثبت کنیم.
حسینی در ادامه اذعان کرد: «آی کن» شرکتی است که دارای ۲۲ صندلی بوده که یک کمیته مشورتی در صدر آن بدون حق رأی، برای کشورها تعریف شده و تنها کاری که می‌توانند انجام بدهند، ارائه توصیه‌هایی به هیئت مدیره است. کمیته انتصاب در این شرکت دارای ۸ صندلی است و اعضای آن از کسانی تشکیل می‌شوند که بتوانند به تمام دستوراتی که دریافت می‌کنند، پایبند باشند و قوانین را رعایت کنند.
وی گفت: فعالیت‌های اقتصادی در فضای مجازی کمپانی‌محور، بدون مرز و دارای حداقل دخالت دولت است؛ این چیزی است که در دولت‌ها و کشورهای غربی بیشتر به چشم می‌خورد و در اقتصاد مجازی، اندازه بازار روزبه‌روز بزرگ‌تر میشود.
وی تصریح کرد: در شبکه ملی اطلاعات که سند آن تدوین شده است، چهار خدمت فضای مجازی آورده شده است که شامل جویش‌گر، ایمیل، کلود (خدمات ابری) و پیام‌رسان است که این چهار خدمت باید ملی شوند که البته آمریکا در این حوزه رتبه اول دنیا را دارد.
حسینی در ادامه به وضعیت ایران در زمینه خدمات ارائه شده در فضای مجازی اشاره کرد و گفت: حجم اقتصاد دنیا چهار تریلیون دلار و اقتصاد ایران ۱۵ میلیارد دلار است که در تناسب با جمعیت که یک درصد از جمعیت دنیا است، ما باید به چیزی نزدیک به ۴۰ میلیارد دلار در زمینه حجم بازار فضای مجازی برسیم. متأسفانه بیشتر درآمد ما از طریق اپراتورها تلفن همراه به دست می‌آید درحالی‌که باید این درآمد را از حوزه کسب‌وکارهای خدمات و محتوای فضای مجازی به دست آوریم.
مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی اظهار کرد: همچنین عدم تعادل واردات و صادرات در این حوزه وجود دارد، به عبارتی در کشور ۶۰ برابر واردات داریم و در مقابل، هیچ صادراتی در این حوزه وجود ندارد.
وی تأکید کرد: ۱۰۰ درصد خدماتی که گوگل برای کسب‌وکار ایجاد کرده و می‌تواند مولد اشتغال باشد، به‌خاطر تحریم‌ها آنها را به روی ایرانی‌ها بسته است. همچنین ۹۳ درصد خدمات حوزه زیرساختی شرکت آمازون برای توسعه‌دهندگان سیستم در حوزه فضای مجازی برای کاربران ایرانی قابل استفاده نیست.