لغزش یا سقوط سهام غول‌های تکنولوژی؟
رونق و ورشکستگی کسب و کارها، یک الگو را دنبال می‌کند. آنها کارشان را با ایجاد یک تغییر جالب در اقتصاد آغاز می‌کنند. همه مدیران و سرمایه‌گذاران داستان یکسانی برای آن درست می‌کنند که با یک توصیف آغاز شده، بعد به بررسی تغییر کرده و در نهایت به اغراق و بزرگ‌نمایی می‌رسد. دست آخر اطلاعات دقیق، این داستان را نقض می‌کنند. به این ترتیب رونق به ورشکستگی تغییر می‌کند و ریاضت اقتصادی به دنبال آن می‌آید. نوسان و کاهش قیمت سهام شرکت‌های اینترنتی از ماه آگوست، باعث شده است تا افراد زیادی این سوال را بپرسند که آیا صنعت تکنولوژی برای دومین بار در دو دهه گذشته زنجیره امید، غرور و آسیب و خسارت را تجربه می‌کند. پاسخ این است: تا حدودی، بله. به خصوص سطح اغراق و فریبکاری بالاست و بعضی آمار و ارقام قطعا کاهشی و رو به نزول هستند. این اهمیت دارد، چون شرکت‌های تکنولوژی در حال حاضر آنقدر بزرگ و ولخرج هستند که یک رکود می‌تواند به راحتی به اقتصاد آنها ضربه بدی بزند.
روند رشد وارونه
در تاریخ بازار بورس به ندرت پیش آمده است که تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران در مدتی طولانی بتوانند از تعداد سهم‌های نه‌چندان زیادی، درآمد هنگفتی به‌دست بیاورند. جالب است بدانید که آمار نشان می‌دهد از سال ۲۰۱۳ تاکنون ۳۷ درصد از افزایش ارزش تمام شرکت‌های حاضر در سهام S&P ۵۰۰ توسط شش عضو آن یعنی شرکت‌های آلفابت، آمازون، اپل، فیس‌بوک، مایکروسافت و نتفلیکس، به‌دست آمده است. حدود ۲۸ درصد از افزایش سهام شرکت‌های چینی در همین دوره هم مربوط به دو شرکت بزرگ این کشور یعنی علی‌بابا و تنسنت بوده است. مدیران و سرمایه‌گذاران در واقع داستانی از شکست راحت و بی‌دردسر را خریده‌اند که شرکت‌های برجسته با مدیران نابغه و خوش‌فکرشان آن را درست کرده‌اند. حالا این روند به شکل عجیبی وارونه شده است. از آغاز ماه سپتامبر تاکنون متوسط کاهش ارزش این هشت شرکت ۲۱ درصد بوده که این میزان دوبرابر کاهش بازار بورس جهانی است.
چیزی در حدود ۹۰۰میلیارد دلار سرمایه از بین رفته است که این بیش از ارزش این هشت شرکت در یک دهه گذشته و دو برابر ارزش بازار بورس اندونزی است. این آسیب و خسارت حالا فراتر از غول‌های تکنولوژی هم گسترش پیدا کرده است. قیمت سهام شرکت شیائومی که بزرگ‌ترین شرکت در فهرست شرکت‌های تکنولوژی است که در سال ۲۰۱۸ وارد بازار سهام شده‌اند و در بورس هنگ‌کنگ معامله میشود، تا نصف حداکثر قیمتش کاهش پیدا کرده است. ارزشمندترین شرکت آفریقا یعنی شرکت اینترنتی و رسانه‌ای Naspers شاهد کاهش ۳۸ درصدی قیمت سهامش نسبت به حداکثر قیمت بوده است که این اتفاق به دنبال سرمایهگذاری بزرگش در شرکت چینی تنسنت رخ داده است. شرکت سرمایهگذاری Scottish Mortgage هم که عضو شاخص سهام ftse ۱۰۰ است، با سرمایهگذاری بزرگی که در صنعت تکنولوژی کرده حالا رکود ۱۸ درصدی را تجربه می‌کند.
ضررهای هنگفت
سرمایه‌گذاران صنعت تکنولوژی باید می‌دانستند که این غرور و اغراق، رایج است. در ماه سپتامبر جف بزوس مدیرعامل شرکت آمازون به شکلی اغراق‌آمیز گفت هیچ محدودیتی برای حضور شرکتش در بازارهای مختلف وجود ندارد و او روی مسائل روزمره متمرکز نیست. بانکداران به اوبر که شرکتی متوسط و بدون سودآوری است گفته‌اند که ممکن است ارزش آن به ۱۲۰ میلیارد دلار برسد و این میزان دو برابر ارزش این شرکت در ماه مه گذشته خواهد بود. تبلیغات مربوط به صندوق‌های معاملات سهام شرکت‌های تکنولوژی تمام رسانه‌های اقتصادی آمریکا را پر کرده است. در این کشور ۲۳۹ گزینه انتخابی تخصصی برای سهامداران خرده‌پا وجود دارد. شرکت‌های نه‌چندان پرطرفدار سعی دارند پس‌اندازشان را به‌سمت تقلید و الگوبرداری از شرکت‌های بزرگ و سودآور سوق بدهند. شرکت بزرگ خرده‌فروشی وال‌مارت ۱۶ میلیارد دلار برای خرید ۷۷ درصد از سهام شرکت تجارت الکترونیکی بزرگ هند یعنی Flipkart، هزینه کرده است. این در حالی است که کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند Flipkart تا یک سال آینده بیش از یک میلیارد دلار ضرر خواهد داد.
دغدغه‌های جدی
با این اوصاف رکودهای اخیر در شرکت‌های بزرگ تکنولوژی چه معنایی دارند؟ بخش تکنولوژی مقصر افزایش نرخ واقعی بهره در آمریکا نیست، اما حدود یک‌سوم از کاهش ارزش بازار هشت شرکت تکنولوژی بزرگ جهان را – با استفاده از الگوی تخفیف و نقدینگی- توجیه می‌کند. با این حال اما بقیه رکود به عوامل نگرانی‌ها و دغدغه‌های خاص حوزه تکنولوژی، کند شدن روند رشد، افت پیش‌بینی‌های سود و افزایش توان سرمایه برای فعالیت مربوط است. در فصل سوم امسال این هشت شرکت تکنولوژی به‌طور متوسط شاهد افزایش ۲۵ درصدی فروش خودشان نسبت به فصل سوم سال گذشته میلادی بودند. این اتفاق مهمی است، اما این روند کندتر از سرعت رشد این شرکت‌ها در فصل قبل از آن یعنی رشد ۴۰ درصدی در فصل دوم و البته پایین‌ترین میزان این رشد در سه سال گذشته بود.
در روز بیست و ششم اکتبر شرکت آمازون پیش‌بینی کرد که رشد فروش این شرکت در فصل چهارم سال جاری میلادی به‌طور متوسط ۱۵ درصد خواهد بود، در حالی که این رقم در فصل اول امسال برابر ۳۱ درصد بوده است. کارشناسان معتقدند عواملی مانند نوسانات نرخ برابری ارزها هم می‌توانند در این زمینه موثر باشند. در نهایت آمارها نشان می‌دهد که همه این هشت شرکت بزرگ تکنولوژی به جز مایکروسافت شاهد کاهش نرخ رشد خود بوده‌اند. افت پیش‌بینی‌های مربوط به سود این شرکت‌ها هم عامل دیگری است. کارشناسان و تحلیلگران پیش‌بینی کرده بودند که هشت شرکت بزرگ تکنولوژی جهان تا یک دهه آینده باید میزان سودشان را به سه برابر و در واقع ۵۵۰ میلیارد دلار روی هم برسانند. به این ترتیب بررسی‌ها تایید می‌کند که در چنین روندی هر کدام از این شرکت‌ها باید دست‌کم رشد ۱۴ درصدی را در میزان سودآوری‌شان به ثبت برسانند. این در حالی است که کارشناسان وال‌استریت که سعی دارند با توجه به الگوهای تجاری صنعت تکنولوژی دیدگاه واقعی‌تری داشته باشند، انتظار دارند درآمد این شرکت‌ها هم در دوره‌ای نه چندان بلندمدت روند کاهشی داشته باشد.
به این ترتیب آنها پیش‌بینی کرده‌اند که این شرکت‌ها تا سال ۲۰۲۰ به‌طور متوسط شاهد کاهش ۸ درصدی میزان درآمد و سود نسبت به روزهای اوج خود باشند. این پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که فیس‌بوک به دنبال هزینه‌های مربوط به پاکسازی و اصلاح پلت‌فرمش، در این دوره کاهش ۱۸ درصدی را تجربه خواهد کرد و این رقم برای نتفلیکس به دنبال افزایش هزینه تامین محتوا، به ۱۱ درصد برسد. دغدغه آخر افزایش توان سرمایه برای فعالیت است. سرمایه‌گذاران سهام شرکت‌های تکنولوژی را به دلیل حاشیه سود بالا و حجم سرمایهگذاری پایین دوست دارند. اما این دیدگاه دیگر چندان با واقعیت تطابق ندارد. مجموع سرمایهگذاری برای این هشت شرکت بزرگ از سال ۲۰۱۳ تاکنون ۱۸۰ میلیارد دلار در سال بوده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر شرکت‌های اینترنتی بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان سرمایه در جهان هستند، اما به سرمایه‌گذاران بزرگی مانند شرکت شل یا اینتل کمتر سخت می‌گیرند. اما فعالان وال‌استریت معتقدند چنین سرمایه‌گذاری‌هایی دیگر چندان سودآور نخواهد بود. در واقع تمایل شرکت‌های بزرگ تکنولوژی به گسترش فعالیت‌های تجاری خود در حوزه‌های دیگر مانند خیز آمازون برای ورود به صنعت تبلیغات و تلاش اپل برای توسعه تجارت ویدئویی خودش، باعث میشود ریسک سرمایهگذاری در این شرکت‌ها نسبت به گذشته بالاتر برود. این موضوعی است که تحقیقات و بررسی‌های آماری هم آن را تایید می‌کنند. بر اساس این آمار، متوسط بازگشت سرمایه برای هشت شرکت بزرگ صنعت تکنولوژی از ۴۰ درصد در سال ۲۰۱۳ به ۲۶ درصد در سال جاری میلادی رسیده است.