اینترنت موبایل انتخاب اول کاربران ایرانی
آخرین آمار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره شاخص‌های ارتباطی نشان میدهد تا پایان سال گذشته بیش از ۵۳ میلیون مشترک اینترنت تلفن همراه وجود داشته و این رقم برای تعداد مشترکان پهنای باند ثابت بالغ بر ۷/ ۱۱ میلیون است. این در حالی است که تعداد مشترکان پهن باند سیار در کشور تا پایان خرداد ماه سال ۱۳۹۶ به ۴۱ میلیون و ۵۷ هزار نفر و آمار مشترکان پهن باند ثابت به ۱۰میلیون و ۲۸۲هزار رسیده است. این آمار حاکی از مهاجرت کاربران از اینترنت ثابت به اینترنت موبایل است، برخی فعالان صنف رایانه نسبت به آن ابراز نگرانی کردند و معتقدند در بلندمدت به قیمت از بین رفتن بخشی از بازار اینترنت کشور تمام شود و در آن شرایط اپراتور اینترنت موبایل تنها بازیگر میدان باشد.
اینترنت موبایل انتخاب اول کاربران ایرانی
اما از نظر محمدباقر اثنی‌عشری، رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» یک راه حل برد-برد بین اپراتورهای ثابت، اپراتورهای همراه، مخابرات، سازمان تنظیم مقررات وجود دارد، در واقع این اکوسیستمی است که همه با هم در آن توسعه پیدا کنند و این‌طور نباشد که اپراتوری حذف شود. شرایط فعلی به گونه‌ای است که ادامه آن حتی برای اپراتورهای موبایل نیز چالش برانگیز بوده و اقتصادی نیست. در همین راستا، محمدعلی یوسفی زاده، مدیر یکی از اپراتورهای اینترنت ثابت، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: توسعه بی‌رویه سرویس‌های موبایل باعث به هدر رفتن منابع ملی فرکانس شده و در نهایت مانع از جذب سرمایههای لازم برای توسعه آن میشود. به هر حال، در آینده نزدیک با توسعه خدمات آنلاین، کاربران به پهنای باند بیشتری نیاز خواهند داشت که اینترنت موبایل قابلیت ارائه آن را ندارد و باید به بخش ثابت سپرده شود؛ زیرا سرمایه‌گذاری ایجاد ارتباط پرسرعت جدید به نسبت ایجاد دسترسی پرسرعت موبایل بسیار ارزان‌تر و مقرون به‌صرفه‌تر است.
شبکه موبایل برای تامین منابع باید سرمایه‌گذاری‌های با حجم بالاتری را انجام بدهد و توسعه از یک سطحی به بعد محدود شده و به چالش کشیده میشود. در حال حاضر نیز اپراتورهای موبایل درآمد حاصل از خدمات صوتی را به بخش اینترنت موبایل سوبسید می‌دهند و همین باعث شده قیمت آنها پایین باشد و مشترکان اینترنت ثابت را جذب کند. در حالی که در شبکه زمینی به خاطر همین اختصاصی بودن بستر انتقال نهایی این موضوع هیچ‌وقت چالش ندارد. فقط الان باید سرمایه‌گذاری تغییر نسل در آن اتفاق بیفتد.
کیفیت یا قیمت
اگرچه اپراتورهای اینترنت ثابت نقش کیفیت را در این مهاجرت کمرنگ می‌دانند و دلیل عمده از نظرشان همان قیمت است، با این حال، اظهارات کاربران در شبکه‌های اجتماعی حاکی از آن بوده که آنها دل خوشی از کیفیت اینترنتهای ADSL ندارند. از نظر یوسفی زاده، اینکه تکنولوژی موبایل با کیفیت بوده، قابل قبول است؛ اما باید آن را در سیاست‌های نادرست دولت در توسعه شبکه‌ها ریشهیابی کرد. وی افزود: دولت در یک مقطع زمانی، دسترسی به اینترنت موبایل را با تکنولوژی ۴G را توسعه و آن را به شکل انحصاری در اختیار اپراتورهای موبایلی قرار داد. توسعه‌ای که انتظار می‌رفت برای سرویس‌های ثابت هم در نظر گرفته شود؛ اما به‌دلیل عدم توسعه و تغییر تکنولوژی سرویس‌های زمینی این مساله باعث شد که نگرش مردم برای سرمایه‌گذاری و به تبع آن توسعه و بهرهبرداری در سرویس‌های زمینی کمتر شود و شانس ارتقای کیفیت مطمئن‌تر برای آینده از بین برود. چالش اصلی این بود که دولت برنامه‌ریزی لازم برای این تغییر نسل را همزمان هم روی سرویس‌های زمینی و هم روی موبایل انجام میداد. با این حال، این روند در حال حاضر به نفع اپراتورهای اینترنت موبایل است.
چالشی به نام مخابرات
از نظر این اپراتور اینترنت ثابت، یکی از دلایل موفقیت طرح توسعه سریع شبکه موبایل، میزان وابستگی پایین آن به سایر سازمان‌های ارتباطاتی در زنجیره توسعه و فنی بود. اما اپراتورهای اینترنت ثابت برای توسعه و سرمایه‌گذاری در شبکه زمینی در نهایت باید با مخابرات ایران مواجه شوند. اما منافع مخابرات با شرکت‌های صاحب پروانه و همچنین ملاحظات قانونی مانع از امکان تغییر نسل و توسعه این بخش از اینترنت کشور میشود. مادامی که شرکت اپراتور اینترنت ثابت درگیر مسائل خرده فروشی باشد، به‌دلیل تضاد منافع بین اپراتورهای سرویس‌دهنده و اپراتور تامین‌کننده مخابرات در خرده فروشی که شرکت‌های اینترنتی دارند، مقاومت در برابر تغییر ادامه خواهد داشت. وی در ادامه افزود: سازمان تنظیم مقررات در مصوبه ۲۵۲ سال ۱۳۹۵ تصویب کرده و به صراحت بازه فعالیت عمده فروشی و خرده فروشی در آن مصوبه مشخص شده کافی است که فقط این مصوبه اجرایی شود. اما با وجود گذشت دو سال از تصویب آن، هنوز ابلاغ و اجرای صریح آن انجام نشده است.
تمایل الان کاربران به اینترنت موبایل این بوده که سرویس زمینی با کیفیت وجود ندارد، آنها باید توسعه پیدا کند و به سمت نامحدود شدن برود و با یک سیاست و مصرف منصفانه اینها باید اصلاح شود سرویس موبایل هم که همین سرویس حجمی در همه جای دنیا است، باید متناسب با سرمایه‌گذاری موبایل بالا برود. الان چون درآمد ویس نسبت به سرمایه‌گذاری آن بالاست، اپراتورها از این بخش می‌گیرند و در بخش دیتا هزینه می‌کنند که بتوانند موبایل را توسعه دهند و سهم بازار بیشتری بگیرند.
به گفته رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای در گفت‌وگو با «ایسنا» راه حل فعلی وزارت ارتباطات برای چالش شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت ثابت، ادغام آنهاست؛ به‌طوری‌که این ۱۷ اپراتور موجود، باید ادغام شوند و به پنج شرکت برسند. اما به اعتقاد یوسفی زاده، مدیر یکی از اپراتورهای اینترنت ثابت، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» هنوز دستورالعمل و تکلیف مشخصی در این باره وجود ندارد که اجرایی شود. در حال حاضر شرکت‌ها عملا با همان تکنولوژی قبلی در حال زندگی و بقا هستند. برای اجرایی شدن این تصمیم، در وهله نخست، باید فضای کسب و کار را مشخص کرد، قطعا اگر فضای همکاری باز شود، سطح همکاری بیشتر شود و شرکت‌ها بتوانند وارد تعامل با مخابرات شوند، به دنبال آن به روزرسانی تکنولوژی، توسعه آن و تغییر نسل از سوی شرکت‌ها اجرا شده و فضای ادغام هم آسان‌تر میشود. در این زمینه، اجرای مصوبه ۲۵۲ می‌تواند بسیار تاثیرگذار بوده و مشخص کند هر کسی چه کاری انجام بدهد.
تعرفه ناعادلانه
پایین بودن تعرفه دیتا موبایل، فصل مشترک انتقادات اپراتورهای اینترنت ثابت به کمیسیون تنظیم مقررات است که باعث شده رقابت بین آنها و اپراتورهای اینترنت موبایل، به نفع موبایلی‌ها پیش برود. اتفاقی که به گفته اپراتورهای اینترنت ثابت در سایر کشورها وجود ندارد و همین منجر به از بین رفتن شرکت‌های تامین‌کننده اینترنت ثابت میشود. به گفته آنها، درست است که کیفیت اینترنت موبایل خوب بوده ولی هیچ وقت یک کیفیت ثابت و یکنواختی نیست. در حالی که در شبکه ثابت همیشه یک بستر اختصاصی برای کاربر وجود دارد. این اتفاق در سال‌های آینده که مصرف کاربران بالا خواهد رفت، مشهودتر خواهد بود. اگرچه اپراتورهای اینترنت ثابت معتقدند کلید اصلی حل این چالش‌ها همسان‌سازی تعرفه موبایل و اینترنت خواهد بود؛ اما آنچه در این میان جای سوال دارد این است که آیا این شرکت‌ها ارتقای کیفیت را در ازای افزایش قیمت تضمین می‌کنند. یوسفی‌زاده، معتقد است هر کسب و کاری به ویژه که در حوزه IT و ICT درآمد داشته باشد، صاحبان آن بلاتردید به دنبال توسعه خود خواهند بود و بخشی از درآمد را به توسعه و ارتقای کیفیت اختصاص می‌دهند.
به گفته وی، شرکت‌های اصلی آماده سرمایه‌گذاری برای این بازه هستند؛ کما اینکه برخی از آنها سرمایه‌گذاری هم کردند، ماه‌ها است که تجهیزات آنها آمده و ترخیص شده ولی در انبارها دارند خاک میخورند. برای اینکه مخابرات اجازه نصب و راه‌اندازی آنها را نمیدهد. مانند همان سال‌هایی که مخابرات اجازه نمی‌داد شرکت‌ها وارد بخش ADSL شوند. هر چه این موضوع بیشتر طول بکشد، فاصله سرویس زمینی که می‌تواند در کشور پیاده شود با استانداردهای روز جهان بیشتر میشود. قابلیت ارتقای کیفیت درباره اینترنت ثابت وجود دارد؛ مشروط به اینکه اجازه دهند شرکت‌ها برنامه‌های خودشان را اجرایی کنند. تعرفه‌ها نیز متناسب با سرمایه‌گذاری و هزینه‌ها تعیین شود.