آیا دولت می‌تواند از پس موانع دولت الکترونیک بربیاید؟
سال ها پیش مقامات دولتی کشور، به لزوم راه‌اندازی دولت الکترونیک اشاره کرده و تأکید زیادی روی آن داشته‌اند.
این مفهوم به چه معنا است و چه کاربردهایی به‌دنبال دارد؟ آیا راه‌اندازی دولت الکترونیک می‌تواند نیازهای ضروری مردم را مرتفع سازد؟ ایران چه اقداماتی در این زمینه انجام داده است؟
مفهوم «دولت الکترونیک» به استفاده از دستگاه‌های ارتباطیِ الکترونیکی، رایانه‌ها و اینترنت به‌منظور ارائه خدمات عمومی به شهروندان و دیگر افراد حاضر در یک کشور یا منطقه اشاره دارد.
به بیان دیگر، اگر دولت الکترونیک واقعا در یک کشور اجرا شود، باید ساکنین آنجا بتوانند ازطریق اینترنت و با مراجعه به وبسایت رسمی هر شهر، به‌سادگی با کارمندان دولتی آن شهر ارتباط برقرار کنند و به‌تعامل بپردازند؛ طبق تعریف، این تعاملات باید ازطریق راه‌هایی مثل رابط کاربری گرافیکی (GUI)، پیام‌رسانی فوری (Instant Messaging) و موارد مشابه صورت پذیرد. درضمن این امکان باید فراهم شود تا شهروندان ازطریق محتوای ویدیویی و صوتی، به‌خوبی با مسائل فعلی دولت آشنا شوند.
تفکر اصلی پشت دولت الکترونیک، به استفاده از فناوری به‌منظور تسهیل دسترسی مردم به خدمات دولتی مربوط میشود و به‌همین دلیل مزایای فراوانی برای شهروندان و کسب‌و‌کارها به‌دنبال دارد. هر کشور برای تبدیل‌شدن به یک دولت الکترونیک، باید بیش از هر چیزی روی مواردی مثل استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و به‌طور ویژه اینترنت به‌عنوان ابزاری برای دستیابی به دولتی بهتر، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در تمامی بخش‌های سازمان‌های دولتی و بهینه‌سازی مستمر ارائه خدمات ازطریق فناوری و اینترنت متمرکز باشد.
درحالی که با بیان عبارت دولت الکترونیک، ذهن عده زیادی از مردم به سمت «دولت آنلاین» یا «دولت مبتنی بر اینترنت» معطوف میشود، اما افراد باید بدانند که در دولت الکترونیک می‌توان از بسیاری از فناوری‌های غیر اینترنتی نیز بهره گرفت. برخی از شکل‌های غیر اینترنتی حاضر در دولت الکترونیک شامل تلفن، فکس، دستیار دیجیتال شخصی (PDA)، پیام کوتاه متنی، پیام چندرسانه‌ای (MMS)، شبکه‌ها و خدمات بی‌سیم، بلوتوث، دوربین‌های مداربسته، سیستم‌های ردیاب، سامانه‌های بازشناسی با امواج رادیویی (RFID)، تاییدهویت بیومتریک، کارت‌های شناسایی، ایستگاه‌های رأی‌گیری غیر آنلاین و… هستند.
وضعیت دولت الکترونیک در ایران
توسعه دولت الکترونیک از مدت‌ها پیش در ایران آغاز شده و در برخی حوزه‌ها فعال است. گرچه نمی‌توان پیشرفت چند سال اخیر کشورمان را در زمینه‌ی دولت الکترونیک چشم‌گیر به‌شمار آورد؛ اما درهرصورت برداشتن قدم‌هایی در این زمینه، کاری مثبت بوده است. امروزه سایت‌های دولتی متعددی در ایران وجود دارند که هر یک به‌نوبه خود، به برقراری روابط دیجیتال کمک شایانی کرده‌اند.
آمارها حاکی از این است که رتبه دولت الکترونیکی ایران در سال ۲۰۱۸ توسط سازمان ملل از میان ۱۹۳ کشور ۸۶ اعلام شده است. بهبود وضعیت پیاده‌سازی دولت الکترونیک در ایران سبب شد در آخرین رتبه‌بندی کشورها ازنظر شاخص‌های EGDI که بیانگر وضعیت پیاده‌سازی دولت الکترونیک در جهان به شمار می‌رود، ایران با رشد ۲۰ پله‌ای، جایگاه خود را در میان ۱۰۶ کشور جهان به رتبه ۸۶ ارتقا دهد.
شاید این رقم آن‌چنان آمار جالبی به‌شمار نیاید، با این‌همه ارتقای ۲۰ رتبه‌ای ایران طی یک سال اخیر میلادی، می‌تواند نوید بهتر شدن اوضاع را در آینده بدهد.
با همه این‌ها باید دید که آیا دولت می‌تواند از پس موانع مهم دستیابی به دولت‌داری الکترونیکی بر بیاید یا خیر؟ چه تمهیداتی برای افراد ساکن در مناطق روستایی که اکثرا به اینترنت باکیفیت دسترسی ندارند، اندیشیده خواهد شد؟
در هرحال، دستیابی به دولت الکترونیکی تنها در صورتی امکان‌پذیر است که دولت و تمامی نهادها، به‌خوبی برای آن آماده شده باشند. راه‌اندازی دولت الکترونیکی، روندی یکی، دو روزه نیست و باید برای آن برنامه‌ریزی ویژه‌ای انجام داد. برخی از معیارهایی که هر دولت قبل از ورود به این حوزه باید در نظر بگیرد، شامل مواردی مثل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ارتباطی، اختصاص دادن بودجه‌ی مناسب، اطمینان از امن‌بودن، ارزیابی جوانب مختلف، سرعت اتصال اینترنت، آگاه کردن مردم از مفهوم کلی دولت الکترونیک، بررسی امکان عملی‌کردن آن در تمامی نهادهای دولتی و… است.