طرح روسیه برای قطع ارتباط با شبکه جهانی اینترنت چه بر سر دنیا می‌آورد؟
دولتمردان روسی مدت ها است در فکر آزمایش جدا کردن اینترنت این کشور از جهان هستند. اخیراً مجلس دومای دولتی این کشور لایحه جدیدی را تصویب کرده که بر اساس آن به سیاستمدران اجازه قطع اینترنت در صورت نیاز را می دهد. اما در صورتی که این تصمیم عملی شود، چه بر سر کاربران و زیر ساخت های این کشور و نیز سراسر جهان خواهد آمد؟
هدف روسیه آزمایش قطع کردن دسترسی این کشور به اینترنت جهانی در شرایط تجاوز خارجی احتمالی است. اولین بار در اواخر سال 2018 بود که پیشنهاد این قانون مطرح شد. بر اساس این طرح قرار بود از شرایط کارکرد صحیح زیرساخت های اینترنت کشور به صورت محلی و با قطع دسترسی به خارج اطمینان حاصل شود. هیچ شواهدی دال بر این که آزمایش مورد بحث انجام شود یا تنها روی کاغذ باقی بماند وجود ندارد وبسایت تک رادار نگاهی داشته به عواقب عملی شدن این تصمیم؛ چه برای روسیه و کاربرانش و چه بر تمام دنیا.
بر اساس گزارش های رسانه های متعدد، انجام چنین آزمایشی نیاز به همکاری گسترده شرکت های بزرگ ارائه دهنده اینترنت در سراسر روسیه دارد. در حالی که «آزمایش» در صنایع تکنولوژیک کاملاً مرسوم است اما آزمایش قطع اینترنت روسیه باید ابعاد گسترده ای داشته باشد و مستلزم تفکر بیشتر درباره تأثیرات احتمالی آن حتی بر خارج از روسیه است.
جنگ سایبری مفهوم جدیدی نیست و کشورهای متعددی از جمله روسیه به عواقب آن می اندیشند. این حملات ممکن است توسط تروریست ها، مجرمان سایبری یا هر موجودیت دیگری انجام شود. وابستگی اقتصادی و اجتماعی ما به اینترنت باعث می شود که تأثیرات آن ارزش بررسی کردن را داشته باشد. اما سوالی که مطرح می شود این است که چکونه می توان چنینی آزمایشی را با محدود کردن مخاطرات به سرانجام رساند؟
انعطاف پذیری اینترنت
اینترنت اساساً به طور انعطاف پذیری طراحی شده است. وقتی یک مسیر برای ارسال بسته به هر دلیلی مسدود می شود، ترافیک می تواند از مسیر دیگری عبور کند. با این حال پیچیدگی و مقیاس اینترنت موجب می شود که در هر زمانی احتمال با مشکل مواجه شدن زیر سیسم ها در اینترنت وجود داشته باشد. این مشکلات کوچک به طور متناوب رخ می دهند و توسط سیستم های مانیتورینگ شبکه تشخیص داده شده و در نهایت رفع می شوند. در این شرایط، روش های پشتیبان، از سرویس دهی مداوم اینترنت اطمینان حاصل می کنند. با این حال ممکن است تعدادی از کاربران برای مدت محدودی با مشکل عدم سرویس دهی روبرو شوند.
بیشتر شرکت های ISP و دیتا سنترها به طور منظم سیستم های پشتیبان خود را تست می کنند البته این آزمایش ها معمولاً هر بار روی یک سیستم متفاوت انجام می شوند. اما چه اتقاقی می افتد اگر چندین خطا به طور همزمان پیش بیایند؟ آزمایشی که روسیه احتمالاً قصد انجام آن را دارد پاسخ این سوال را می دهد.
مزایای قطع اینترنت برای دولت روسیه
روسیه برای شرایط قطع اینترنت نیاز دارد که یک سامانه نام دامنه ملی (DNS) را راه اندازی کند و البته بر اساس قانون، تمامی ISP های این کشور مجبور می شوند کل ترافیک اینترنت خروجی یا ورودی خود را از بخش های تحت نظارت دولت که در این کشور مستقر هستند، عبور دهند. در این شرایط، دولت قادر می شود در شرایط بحرانی به نحو بهتری اینترنت را سانسور کند.
علاوه بر این روسیه می تواند با محدود کردن کارایی گیت وی ها (اینجا منظور مدخل های انتقال اینترنت در سطح بین المللی در روسیه است)، کیفیت تجربه کاربران روی سرویس های بین المللی را کاهش داده تا به نوعی کاربران را به سمت استفاده از سرویس های ملی خود سوق دهد. این همان راهکاری است که در چین هم به کار گرفته می شود. با این حال بر اساس تخمین ها، قطع تنها یک روزه اینترنت روسیه هزینه ای معادل با 311 میلیون دلار برای اقتصاد روسیه دارد که قابل چشم پوشی نیست.
ریسک اثر گلوله برفی و از درخواست های بالا، پس از وصل مجدد
اثر گلوله برفی فرایندی است که موضوعی از حالت کم اهمیت خود به یک موضوع بزرگتر و به عبارتی مهم تر و جدی تر بدل می شود که شاید شرایط نهایی به طور بالقوه خطرناک تر یا شاید هم مفید تر باشد.
در شبکه های مختلف، رد کردن عمدی یک خدمت رسانی، مسیریابی مجدد بسته های داده یا محدود کردن ترافیک در یک لحظه می تواند به میزان چشمگیری احتمال وقوع خرابی های پنهان را افزایش دهد. این همان بحرانی است که با قطع شدن اینترنت روسیه می تواند اتفاق افتد. چنین موضوعی در نهایت می تواند موجب اثری مشابه با گلوله برفی و وخیم تر شدن شرایط شود. به عبارتی ممکن است خرابی سیستم ها و از کار افتادن خدمت رسانی به کاربران را به دنبال داشته باشد. علاوه بر این باید تصمیم گرفته شود که در صورت وقوع چنین اتفاقی چطور باید به شرایط عادی بازگشت؟
مشکل دیگری که می تواند در این شرایط پیش آید، به «thundering herd» مشهور است. این موضوع در تعاریف دنیای کامپیوتر یک خطای شایع به حساب می آید و وقتی رخ می دهد که تعداد زیادی فرایند در انتظار وقوع رویدادی هستند تا به اصطلاح بیدار شده یا فعال شوند. اما در هر زمان تنها یک فرایند می تواند اجرا شود. زمانی که فرایندها بیدار می شوند تمامی آنها تقاضای استفاده از منابع را دارند و باید تصمیم گرفته شود که کدام فرایند ادامه داده شده و کدام فرایندها دوباره به خواب بروند. این موضوع بارها تکرار می شود تا در نهایت هیچ فرایندی باقی نماند.
زمانی که یک سیستم در شبکه (به عنوان مثال یک روتر یا یک سرور) پس از قطعی اینترنت مجدداً آنلاین می شود با درخواست های متعددی از سوی کاربرانی که در زمان قطع شدن منتظر مانده بودند روبرو خواهد شد. این موضوع مشابه این است که از سوی کاربران خود با حملات محروم سازی از سرویس توزیع شده (DDoS) روبرو شود. به این ترتیب اگر آزمایش قطعی اینترنت با موفقیت همراه باشد در لحظه آخر و زمانی که ارتباط اینترنت مجدداً برقرار می شود، دردسرها هم شروع می شوند. در این زمان، با توجه به گستردگی موضوع در سطح کشوری، بار کاری بسیاری از سرورها، روترها و سایر تجهیزات به شدت بالا می رود.
تأثیر قطعی اینترنت روسیه بر تمامی جهان
قطع شدن اینترنت روسیه می تواند برای صدها میلیون کاربر سراسر جهان هم مشکلاتی ایجاد کند. البته میزان این تأثیرات بسته به نحوه پیاده سازی و زمان قطعی می تواند متفاوت باشد؛ حال چه برای کاربرانی که قصد دارند از دیگر کشورها به خدمات ارائه شده در روسیه دسترسی پیدا کنند و چه آنهایی که از داخل این کشور تقاضای ارتباط با بیرون را دارند. به عنوان مثال تصور کنید که چه تعداد ایمیل در هر دقیقه تنها از روسیه خارج یا به آن وارد می شود یا سرورها تا چه میزان از درخواست ها را باید در صف ها قرار دهند تا در نهایت پس از برقراری مجدد ارتباط، به مقصد ارسال شوند. علاوه بر این با وصل شدن اینترنت تمامی این پیام ها شروع به ارسال شدن می کنند و ازدحام عظیمی را در شبکه ها ایجاد می کنند.
اخیراً قطعی های اینترنت در بخش هایی از جهان از جمله در زیمبابوه را شاهد بوده ایم که هر کدام زمان های متعددی ادامه داشته اند. این گونه رویدادها آثاری را روی سیستم هایی که مرتبط با سنجش اینترنت هستند باقی گذاشته اند و می توانیم تصوری واضح از آنچه که پس از آزمایش رخ داده است داشته باشیم. اگر این آزمایش روی شبکه های در حال کار اجرا شود، نه تنها شبکه های مرتبط با اینترنت روسیه را تست می کند، بلکه می تواند آزمایشی برای تمامی اینترنت چه از دید فنی و چه از سطح حکومتی باشد.
در بهمن ماه سال گذشته موضوع رزمایش قطع اینترنت در ایران خبرساز شد. در ابتدا گفته شد که قرار است در 7 بهمن ماه به مدت 2 ساعت همه سرویس های مبتنی بر کارت بانکی برای پذیرندگانی که دارای سرور خارج از کشور هستند از دسترس خارج شود. اما مدتی بعد، «محمدمهدی صادق» مدیر عامل شرکت پرداخت الکترونیک سداد اعلام کرد که قرار بوده تست هایی به منظور برطرف کردن اختلالات جزیی شبکه این شرکت صورت می پذیرد. صادق علاوه بر این موضوع قطع اینترنت و الزام به استفاده از سرورهای داخلی را از طرف شرکت سداد و شاپرک تکذیب کرد.
به عبارتی می توان گفت که سداد نقشی در موضوع رزمایش قطع اینترنت و الزام شرکت‌ها برای استفاده از سرورهای داخلی نداشت و تنها با ارسال نامه‌ای، یک اختلال برنامه‌ریزی شده برای تاب‌آوری تجهیزات از سوی سازمان پدافند غیرعامل را به پذیرندگان درگاه‌های پرداخت اینترنتی خود گزارش داده بود. وزیر ارتباطات هم استفاده از کلمه «رزمایش» را ادبیاتی اشتباه خواند. به این ترتیب باید گفت که آنچه روسیه به دنبال آن است با آنچه که در بهمن ماه سال گذشته اعلام شد از اساس تفاوت اساسی دارد.
امید می رود اینترنت آن قدر انعطاف پذیر باشد که آزمایش قطع اینترنت روسیه موجب مشکلات گسترده و یا ایجاد اثرات طولانی مدت چه در سطح کشوری و چه جهانی نشود.