بازار ارتباطات سیار دست کیست؟
اپراتورهای سیار به دلیل گستردگی زیرساخت و فراگیری دامنه خدمات، بزرگترین بازیگران بازار ICT به حساب می‌آیند که زمینه بروز و ظهور کسب‌وکارهای فراوانی را فراهم کرده‌اند و عملا بخش‌های مختلف این صنعت بر روی پلت‌فرم‌های ارتباطی آنها توسعه داده شده؛ اما گرداننده اصلی بازار ارتباطات همراه طی 10 سال اخیر کدام شرکت بوده است؟
طبق آخرین گزارش‌های آماری و تحلیلی، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به صراحت خبر از آستانه ورود ضریب نفوذ تلفن همراه به 109درصد تا پایان سه ماهه سوم سال گذشته می‌دهد که بیش از 88 میلیون و 722هزار مشترک را شامل میشود.
با وجود اینکه آمار مربوط به سال 97 همچنان به صورت کامل ارائه نشده، اما بررسی و مشاهده نمودارهای مربوط به تعداد مشترکان، نوعی از بروز شرایط اشباع در بازار ارتباطات را حکایت می‌کند که با این حال منجر به توقف رشد این شاخص در بازار ICT نشده است.
مقایسه شاخص «تعداد مشترکان» نشان می‌دهد، در سه ماهه سوم سال گذشته تعداد مشترکان تلفن همراه با 1.9 رشد به نسبت مدت زمان مشابه سال قبلش (سال 1396) مواجه شده است.
با توجه به تاریخچه آماری که از سوی رگولاتور ارتباطی درباره وضعیت بازار ارتباطات کشور از سال 1385 ارائه شده است، باید گفت «شرکت ارتباطات سیار ایران» در سال‌های 1385 و 1386 تنها بازیگر فضای ارتباطی کشور در بخش سیار بوده که با آغاز فعالیت اپراتور دوم، رسما وارد فضای رقابتی شد.
با وجود تمامی دیدگاه‌ها و نقدهای اقتصادی که شفافیت بازار را در گرو رقابتی‌تر شدن آن و البته محکومیت برندهای قدیمی به افت جایگاه شدید (و در بدترین حالت، خروج از بازار) می‌دانند، اما آمارها نشان می‌دهد شرکت ارتباطات سیار ایران با فعال شدن ایرانسل بخشی از سهم بازارش را به شکل طبیعی از دست می‌دهد.
اما این تمام ماجرا نیست؛ با فعال شدن اپراتور دوم عملا اپراتورهای ارتباطی وارد فضای رقابتی شدند که نتیجه آن کشف ظرفیت‌های جدید و مغفول بازار این حوزه بود.
همین امر منجر به رشد نمایی تعداد مشترکان تلفن همراه شد به گونه‌ای که سال گذشته، بازار ارتباطات موبایلی کشور با 573 درصد در تعداد مشترکان به نسبت سال 1385 مواجه شد.
جذابیت موضوع از همین جا شروع میشود. تصور عموم این است که برندهای قدیمی با پدیدار شدن برندهای نوظهور، به ورطه افت جایگاه و ممکن است حتی در بدترین حالت «شکست» کشانده شوند زیرا ساختار کهنه آنها مانع چابک‌سازی مورد نیاز برای رقابت با برندهای جدید میشود.
این موارد در کنار هزینه‌های سربار حاکم بر بنگاهی دولتی، مزید بر علت می شود که بنگاه‌های خصوصی با تمرکز بر هزینه فایده، از میدان رقابت خارج شوند و بازار را دو دستی به برند جدید تحویل دهند.
شرکت ارتباطات سیار ایران که زمانی بازار ارتباطات همراه کشور را به صورت انحصاری در دست داشت، اکنون با حضور دو برند فعال دیگر در این بازار، همچنان رهبر بازار ارتباطات مبتنی بر «تلفن همراه» است.
خصوصی‌سازی شرکت ارتباطات سیار ایران، عرضه بخشی از سهام آن در بازار بورس، چابک‌سازی ساختار رسمی و اداری، بکارگیری نخبگان و متخصصان داخلی در تیم فنی و راهبری، ارائه خدمات مطابق با نیاز و خواسته مشترکان، حرکت بر مدار «تحول دیجیتالی»، جوان‌گرایی در سطوح مدیران ارشد و میانی همراه با دلایل دیگر، می‌تواند تنها بخش‌هایی از پازل موفقیت این اپراتور در جایگاه بازار رقابتی ایران باشد.
موفقیت راهبرد استراتژیک این اپراتور باعث شده ضمانت راهبری بازار ارتباطات در بخش همراه در میان سایر بازیگران خصوصی و نیمه خصوصی برعهده این اپراتور باشد. رشد چشم‌گیر ارزش بازار اپراتور اول در چند سال اخیر نیز گویای این واقعیت است.
در یک آمار مقایسه‌ای و تطبیقی که از شاخص‌های سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به دست آمده، گذشته این صنعت رقابتی از منظر تعداد مشترکان و سهم بازار اپراتورهای ارتباطی کاملا قابل مشاهده است. این آمار، جایگاه رقابتی اپراتورها را از بدو فعالیت اپراتور دوم ارتباطی در کشور نشان می‌دهد.
در سال 87، همراه اول بیش از 23میلیون نفر مشترک داشت و ایرانسل بیش از 11میلیون. آن سال بیش از 66 درصد از سهم بازار به اپراتور همراه اول اختصاص یافت و 33 درصد به ایرانسل.
سال 91 مشترکان همراه اول به عدد بیش از 35 میلیون رسیدند و سهم بازارشان 60 درصد شد، ایرانسلی ها از 23 میلیون گذر کردند و بیش از 39درصد از سهم بازار را به خودشان اختصاص دادند. اما آن سال یک ماجرای متفاوت نیز وجود داشت. این که رایتل به میدان آمد و با 237هزار مشترک، 0.40 درصد از سهم بازار را از آن خود کرد.
این روال رو به رشد ادامه داشت تا این که تعداد مشترکان سال 97 (منتهی به سه ماهه سوم) در همراه اول 53 میلیون رو پشت سر گذاشت، ایرانسلی ها از 33میلیون گذر کردند و تعداد رایتلی ها به عدد 1.6میلیون رسید. درصد سهم بازار همراه اول در این سال از 60 درصد گذشت، ایرانسلی ها 37 درصد را پشت سر گذاشتند و رایتلی ها 1.82.
بر اساس اینفوگرافی و آماری که حوزه «تلفن همراه» سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ارائه کرده؛ همراه اول، ایرانسل و رایتل سه اپراتور بزرگ کشور به ترتیب بازار ارتباطات سیار را با رتبه بندی که ذکر کردیم در دست گرفته اند. بر اساس این گزارش، رمز پیشی گرفتن اپراتورها از یکدیگر رابطه مستقیم با تعداد مشترکان شان دارد.
ارائه خدمات بهتر، کیفیت مناسب تر مکالمه و اینترنت و میزان پوشش دهی در جذب مشترک برای اپراتورهای بزرگ کشور، نقش اصلی را ایفا می کند و اپراتورها با در نظر گرفتن این مسائل می توانند درصد بیشتری در بازار ارتباطات سیار را در دست بگیرند.