مروری بر مشوق‌های بازار دولتی مخابرات ایران به تولیدکنندگان خارجی
قوانین متعددی مشتریان صنعت تجهیزات مخابراتی در ایران را مکلف به حمایت از تولید داخل می کنداما سیاست جاری این مشتریان رویکردی خلاف حمایت از توانمندی‌های داخل داشته و بیشتر تسهیلگر واردات است.
صنعت تجهیزات مخابراتی در ایران از جمله صنایعی است که مشتریان اصلی آن را شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی و حاکمیتی شکل می‌دهند. اما برخلاف قوانین متعددی که این مشتریان را مکلف به حمایت از تولید داخل می‌کند، سیاست‌های جاری آن‌ها رویکردی خلاف حمایت از توانمندی‌های داخل داشته و بیشتر تسهیلگر واردات است.
در مواردی که شرکت‌های دولتی و حاکمیتی مشتریان اصلی یک صنعت به شمار می‌آیند، به طور طبیعی بازوی اصلی دولت در حمایت از تولیدات داخلی استفاده از امکان بازارسازی برای تولیدکنندگان خواهد بود. صنعت تجهیزات مخابرات در ایران را می‌توان نمونه‌ای از این صنایع دانست که اصلی‌ترین مشتریان آن سازمان‌های دولتی و حاکمیتی نظیر شرکت ارتباطات زیرساخت، مخابرات ایران و اپراتورهای سیار هستند.
در حال حاضر آئین‌نامه‌ها و مصوبات متعددی در رابطه با الزام سازمان‌های دولتی و حاکمیتی به حمایت از تولیدکنندگان داخلی وجود دارد که برخی به‌طور خاص برای صنعت تجهیزات مخابراتی و برخی دیگر به‌شکل قوانینی عمومی برای حمایت از تولید داخل تدوین شده‌اند. از جمله این مصوبات می‌توان به مواردی نظیر، قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدمات داخلی در تأمین نیازهای کشور، نظام نامه پیوست فناوری در قراردادهای بین المللی و آئین نامه اجرایی حمایت از صاحبان صنایع در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات اشاره کرد.
مشوق‌هایی برای تولیدکنندگان خارجی
با این وجود در حال حاضر سیاست‌های اجرایی توسط این شرکت‌ها خصوصاً شرکت ارتباطات زیرساخت خلاف حمایت از تولیدات داخلی و حمایت از تامین‌کنندگان خارجی است. در این راستا می‌توان به موارد زیر به عنوان اقداماتی مرسوم در خرید از تولیدات خارجی اشاره کرد که در نهایت منجر به حمایت از تولیدکنندگان خارجی میشود:
برگزاری مناقصات خرید تجهیزات به صورت محدود یا ترک تشریفات با چند تأمین‌کننده خارجی از پیش تعیین شده
ارائه تضامین پرداختی از طریق سازوکارهای بانکی به شرکت‌های خارجی
تعهد به همکاری در بستر قراردادهای بلند مدت
خرید تجهیزات خارجی با قیمت بالاتر بدون وجود ادله کافی و به بهانه کیفیت بالاتر
دسترسی ساده شرکت‌های خارجی به مسئولین دولتی و حاکمیتی حوزه مخابرات و دریافت اطلاعات مورد نیاز
ارائه فرصت تحقیق و توسعه محصول به طرف‌های خارجی به بهانه سفارشی سازی تجهیزات
موانع تولیدکنندگان داخلی تجهیزات مخابراتی
این موارد، درحالی در اغلب قراردادهای خرید تجهیزات مخابراتی از تامین‌کنندگان خارجی دیده میشود که تولیدکنندگان داخلی عمدتاً از این تسهیلات محروم هستند. ضمن اینکه در موارد متعدد برای تولید و فروش محصولات خود درگیر موانع بیشتری نیز هستند، که در ادامه به آن‌ها اشاره میشود:
رعایت نشدن مواد قانونی مربوط به حمایت از تولید داخل نظیر ترجیح تولیدکنندگان داخلی در مناقصات، اعلام نیاز پروژههای آتی زودتر از موعد و ممنوعیت واردات تجهیزات دارای تولید مشابه داخلی
دسترسی نداشتن تولیدکنندگان داخلی به برنامه‌های آتی توسعه شبکه و مستندات فنی مناقصات واگذار شده به تامین‌کنندگان خارجی
وجود منافع شخصی در خرید از تامین‌کنندگان خارجی
درخواست مشخصه‌های فنی غیرمتعارف و غیرضروری از تولیدکنندگان داخلی با هدف کسب مجوز واردات و حذف تولیدکنندگان داخلی از رقابت در مناقصات
پرداخت نشدن به موقع و کامل هزینه تجهیزات خریداری شده توسط بخش دولتی در قراردادهای داخلی
این موارد از جمله اصلی‌ترین چالش‌های تولیدکنندگان داخلی هستند که حتی در صورت وجود توانمندی و محصولات رقابتی نیز مانع جدی برای حضور تولیدکنندگان داخلی در بازارها می‌شوند و سال‌هاست که صنعت تجهیزات مخابرات کشور از آن‌ها رنج می‌برد. حال لازم است مسئولین مربوطه در وزارت ارتباطات و شرکت ارتباطات زیرساخت که مدعی حمایت از توانمندی‌های داخلی در حیطه فعالیتی خود هستند، شفاف سازی کنند که چه اقداماتی برای رفع این موانع به اجرا گذاشته‌اند.