اپراتورهای موبایل در حال تلاش برای استفاده از فناوری بلاکچین
اکوسیستم امروزی تلفن همراه به گونه‌ای است که هر شخص و یا دستگاهی میتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. تا اواسط سال ۲۰۱۷، دو سوم جمعیت جهان اشتراک موبایل داشتند که در مجموع حدود پنج میلیارد مشترک بود. پیش‌بینی میشود که تا سال ۲۰۲۰، ۶۲۰ میلیون مشترک جدید تلفن همراه افزوده خواهد شد. علاوه بر این تعداد مشترکین اینترنت اشیاء نیز هست که حجم بازار همراه را تا چند برابر افزایش خواهد داد. مدیریت این تعداد مشترکین، یکی از اصلیترین چالش‌های آینده صنعت خواهد بود. اکنون این سوال مطرح است که اپراتورهای تلفن همراه چگونه میتوانند از بلاکچین برای توسعه و پیاده‌سازی پروژه‌های خود استفاده کنند؟
دستگاه‌ها و ارتباطات تلفن همراه، نقش مهمی را در توسعه پروژه‌های بلاک‌چینی در آینده خواهند داشت زیرا شبکه‌های P2P به طور عمده‌ای از گوشی‌های هوشمند و سایر دستگاه‌های تلفن همراه به عنوان رابط بین کاربرها و برنامه‌های بلاک‌چینی استفاده میکنند. با این حال هنوز به طور کامل مشخص نیست که چه فرصت‌هایی پیش روی اپراتورهای موبایل خواهد بود. بدین منظور در این گزارش، چند نمونه از اپراتورهایی که در حال حاضر در حال سرمایه‌گذاری و توسعه کاربردهای بلاک‌چینی هستند بیان شده است و سپس یک کاربرد به تشریح توضیح داده شده است.
توجه اپراتورهای موبایل به بلاکچین: از ارنج تا ورایزون
اپراتور موبایل Orangeدر ژوئن سال ۲۰۱۵، ChainForce را راهاندازی کرد که طرحی برای گردهم‌آوری استارت‌آپ‌های نوآورانه بلاک‌چینی و پروژه‌های آزمایشی مشترک و کوتاه مدت است که با ارائه منابع توسعه محدود، مشاوره و مدل‌های کسب‌وکاری، به جهت‌گیری پروژه‌ها کمک میکند. در حال حاضر، این شرکت در حال تحقیق در مورد کاربردهای جدید بلاکچین در حوزه‌های هویت دیجیتال، اینترنت اشیا، بیمه، زنجیره تامین و مدیریت انرژی است.
همچنین در سال ۲۰۱۵، Verizon در استارت‌آپ بلاک‌چینی Filament سرمایه‌گذاری کرد و راهحل IoT مبتنی بر بلاکچین را توسعه داد که به دارایی‌های صنعتی اجازه برقراری ارتباط ایمن و مستقل از ارتباط ابری یا پلتفرم داده‌ای نهاد ثالث میدهد.
بنا به گزارش GSMA برخی اپراتورها نیز در حال تحقیق بر روی نحوه استفاده از بلاکچین برای ایجاد راهحل احراز هویت یا KYC برای کاربران هستند. آن‌ها می‌خواهند مفهومی با عنوان “کیف پول احراز هویت شده” را معرفی کنند که کاربر از طریق آن میتواند احراز هویت شده و سپس توسط سایر نهادها از جمله بانک‌ها یا دولت‌ها در هنگام دریافت خدمات مورد تایید قرار بگیرد. ارتباطات موبایل اجازه مدیریت کلیدهای دیجیتالی کاربر بر روی بلاکچین را فراهم میکنند و کاربران میتوانند با استفاده از شناسه‌های “انسانی” از جمله شماره تلفن‌همراه خود، با پلتفرم تعامل برقرار کنند.
بلاکچین و مفهوم هویت دیجیتالی خودمختار
در حال حاضر، هر شخصی به منظور دسترسی به خدماتی مانند یارانه‌های دولتی، سیمکارت تلفن‌همراه یا حساب بانکی، اغلب نیاز به اثبات هویت خود با ارائه اسناد فیزیکی دولتی از جمله کارت ملی، پاسپورت و … دارد. به هر حال حداقل ۱/۱ میلیارد نفر از مردم جهان، به ویژه در مناطق محروم آفریقا و آسیا فاقد هر گونه هویت رسمی شناخته‌شدهای هستند و این مشکل به طور غیرمستقیم بر زندگی روستاییان، فقرا، زنان، کودکان و دیگر گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه تاثیر می‌گذارد. علاوه بر این، در بسیاری از موارد، افراد شکل‌های هویتی مختلفی دارند که هر کدام ممکن است برای اهداف متفاوت، فرآیند درخواست متفاوتی را دنبال کنند و به بخش‌های مختلف جامعه مربوط شوند.
در سال ۲۰۱۷ بانک جهانی، با همکاری GSMA و سهام‌داران بخش دولتی و خصوصی، روی مجموعه‌ای از اصول مشترک ضروری توسعه پایدار و برای به حداکثر رساندن مزایای سیستمهای شناسایی، توافق کردند. یکی از اصول مطرح‌شده، اصل جهانی بودن است که کشورها باید تعهدات خود را برای ارائه شناسایی قانونی به همه ساکنان – نه فقط شهروندان – از زمان تولد تا مرگ تحقق بخشند. اگرچه سازمان‌های دولتی نقش مهمی را در ارائه شناسه قانونی ایفا میکنند، اما سیستمهای هویتی متمرکز به طور ذاتی متحمل برخی از خطرها هستند، از جمله این که امکان انکار هویت، نگهداری اسناد برای باجگیری، یا حتی تائید هویت کاذب وجود دارد.
نمونه دیگر مسائل مربوط به هویت در زمان بحران است. از آغاز جنگ داخلی در سوریه، جایگزینی یا درخواست اسناد هویتی جدید برای شهروندان سوری تقریباً غیرممکن شده است. برآورد میشود که بیش از ۷۰% پناهندگان سوری در حال حاضر به اسناد هویتی دولتی دسترسی نداشته باشند، این امر توانایی آن‌ها را برای دسترسی به کمک‌های بشردوستانه، زندگی آزادانه در کشور خود، استخدام، ثبت تولد فرزندان یا اسکان مجدد تهدید میکند. از طرفی دیگر، افراد بخش‌های ضعیف، آسیب‌پذیر یا گسسته جامعه هرگز به اسناد هویتی صادر شده دولتی دسترسی ندارند، زیرا فرآیند درخواست بسیار پرهزینه یا دردسرساز است و یا این‌که دولت فاقد ظرفیت صدور اسناد هویتی برای شهروندان خود است.
این اعتقاد که افراد باید کنترل بیشتری بر هویت شخصی خود و ارزش حاصل از آن داشته باشند، بعضی از متخصصان تشخیص هویت را به سمت تغییر تمرکز بر روی توسعه سیستمهای شناسایی “کاربر محور” یا “خود مختار” سوق داده است. برخلاف سیستم‌هایی که مؤسسات، اطلاعات شناسایی کاربری را تأیید میکنند، شناسه‌های خود مختار، افراد را قادر به کنترل رسمی هویت، مدیریت شخصیت دیجیتالی و اطلاعات شخصی خود میکنند. همانند هر سیستم شناسایی دیگر، شناسه خودمختار باید راحت، قابل اعتماد، شخصی، مداوم، قابل‌حمل و خصوصی باشد؛ به این معنی که برای هر فردی به صورت منحصربه‌فرد وجود داشته باشد، از تولد تا مرگ با او زندگی کند، همه جا قابل دسترس باشد، و تنها با اجازه شخص، قابل استفاده باشند. تا همین اواخر چنین راه‌حلی به لحاظ فنی امکان‌پذیر نبود، اما به نظر می‌رسد که فناوری بلاکچین این امکان را به وجود می‌آورد.
بهبود دسترسی به تلفن‌همراه از طریق احراز هویت سازگار با KYC
در حال حاضر در بیش از ۱۴۰ کشور جهان،MNO ها تعهدات اجباری ثبتنام سیمکارت را تحت کنترل خود درآوردهاند که نیازمند ارائه هویت شناسایی دولتی، قبل از فعالسازی سیمکارت است که مشابه با نیازمندیهای شناخت مشتری (KYC) در زمان ایجاد حساب‌های مالی موبایل است. KYC به بخشی از فرآیند کسب‌وکار اطلاق میشود که طی آن مراحل شناسایی و تایید هویت مشتری یا کاربر صورت می‌گیرد. در اکثر موارد، این مقررات، مشتریان را مجبور به ارائه اسناد هویتی دولتی از جمله کارت شناسایی ملی، گذرنامه یا مدارک رانندگی میکنند. فرآیندهای KYC ممکن است برای ارائه‌دهندگان خدمات، گران‌قیمت، وقت‌گیر و دشوار باشد، به ویژه هنگامی که MNO ها موظف به تایید اعتبار شناسه‌های هویتی مشتریان بر اساس پایگاه داده دولتی هستند و به ازای هر تایید، هزینهای را مطالبه میکنند. علاوه بر هزینه‌های عملیاتی مرتبط با ثبتنام، حفاظت از داده‌ها، مدیریت اسناد و موارد تقلب هویت میتوانند منجر به جریمه‌های سنگین و آسیب به اعتبار برند شرکت شوند. علاوه بر این، برای بسیاری از افراد حاشیه‌نشین جهان از جمله ساکنان روستایی، مردم فقیر، زنان و پناهندگان – فقدان هویت رسمی شناخته شده مانع مهمی برای دسترسی به خدمات تلفن‌همراه است، اما آیا می‌توان با استفاده از بلاکچین، راه‌حلی را برای این مشکل پیدا کرد؟
Gravity : پلتفرم احراز هویت توزیع شده
Gravity یکی از راهکارهای نوین در زمینه شناسایی هویت بر اساس بلاکچین را توسعه می دهد. تیم Gravity با چندین دهه تجربه در فناوری، خدمات مالی موبایل و بانک، با هدف دسترسی همه به تلفن‌همراه و با ایجاد زیرساخت هویت دیجیتالی همه جانبه، شعار خود را “راهحل هویتی نسل بعدی” قرار داده است. بدین منظور، به افراد کمک میکند تا هویتی قابل اعتماد – یا “اثبات وجود” – را ارائه دهند که مستقل از زیرساخت‌های عمومی و دولتی، اسناد هویت رسمی، آدرس پستی و یا سیستمهای بانکی است. این پلتفرم تا به امروز به طور کامل به کار گرفته نشده است، اما اخیرا نمونه آزمایشی اولیه‌ای را برای ثبتنام ۱۰۰۰ کاربر در طی سه روز در کنیا انجام داده است، و در حال حاضر بر روی نمونه آزمایشی دوم با هدف ثبتنام ۱۰۰۰۰ کاربر روی پلتفرم خود تحقیق میکند. در حالی که راهحل نظیربه‌نظیر ارئه‌شده توسط Gravity از فناوری بلاکچین برای تایید اطلاعات مربوط به KYC مشتری استفاده میکند، اما تجربه مشتری و تعامل او با برنامه کاربردی، ساده و آسان است، کاربران به منظور استفاده از پلتفرم، نیازی به فهم ساختار فنی بلاکچین ندارند و سرویس روی هر دستگاه موبایلی از طریق منو USSD یا برنامه گوشی هوشمند کار میکند.
Gravity به منظور راهنمایی مشتریان در حین ثبتنام، نمایندگان خود را نزد کاربران می‌فرستد. مشتری به منظور شروع ثبتنام از منو USSD دستگاه تلفن‌همراه خود استفاده میکند تا اطلاعات مربوط به KYC خود را اعلام کند، این اطلاعات شامل نام، نام خانوادگی، شماره تلفن، تاریخ تولد، جنسیت و ملیت است. همه ادعاهای هویتی به صورت ناشناس روی بلاکچین عمومی مهروموم میشوند و بعدا روی دفتر کل ایمن و رمزنگاری‌شده مجوزدار ذخیره میشوند. در این مرحله از ثبتنام، هویت کاربر از سطح پایینی از اعتماد برخوردار است. سپس بلاکچین، تایید اطلاعات شخصی مشتری را از طریق فرآیند “تایید اعتبار توزیع شده”، مقدور میسازد. به عنوان مرحله نهایی در فرآیند ثبتنام، کاربر اطلاعات تماس پنج نفر و یا تعداد بیشتری (عموما اعضای خانواده یا دوستان) را ارائه میدهد، که به هر یک از آن‌ها پیامکی فرستاده میشود تا ادعاهای هویتی را تائید کنند. به این ترتیب، کل جامعه مجازی در تایید صحت هویت کاربر دخیل میشوند. یک ماژول یادگیری ماشین تضمین میکند که اطلاعات نادرست و یا بدخواهانه رد میشوند، و همین امر به عنوان انگیزهای برای کاربران بعدی محسوب میشود تا اطلاعات درست را گزارش کنند. اگر اکثر اشخاص، درستی اطلاعات را تایید کنند، Gravity با دادن اعتبار موبایل رایگان، به کاربر اصلی پاداش میدهد.
همزمان با افزایش ارتباطات و اطلاعات تاییدشده روی بلاکچین، اطمینان در صحت مشخصات کاربران – و در واقع هویتشان – افزایش می‌یابد و اجازه ارزیابی آنی ریسک را برای پروفایل هر مشتری میدهد. مشخصات دیگر KYC از جمله شناسنامه ملی، گواهی تولد، مجوز حرفه‌ای تجار و یا هر گونه اطلاعات دیگر مورد نیاز توسط رگولاتور را می‌توان بعدا اضافه کرد. در این موارد، کاربر از طریق برنامه، تصویری را از سند ID دریافت میکند و نسخه کپی را به نماینده Gravity یا MNO ارائه میدهد.
بنابراین Gravity، جایگزینی برای شناسنامه‌های رسمی دولتی نیست، بلکه به عنوان مکمل است و انعطاف پذیری و قابلیت همکاری بیشتری را به وجود می‌آورد.
بعد از تایید اطلاعات مربوط به KYC کاربر، اپراتورهای موبایل شرایطی را فراهم میکنند که بتوان به بلاکچین Gravity وصل شد و اطلاعات مربوط به KYC مشتری و تصویر فعلی پروفایل ریسک را بررسی کرد. خصوصیت مهم دیگر این است که برنامه محافظت شده و رمزنگاری شده هر کاربر را قادر میسازد که ناشناس باقی بماند و کنترل کاملی برجزئیات اطلاعات شخصی خود داشته باشد تا زمانی که تصمیم به اشتراک‌گذاری اطلاعات خاص با ارائه دهنده خدمات خاص و برای هدف خاصی بگیرد.
Gravity قصد دارد به منظورکمک به ایجاد پلتفرم پایدار و دسترسی به اطلاعات تایید شده، هزینه کمی را از اپراتورها یا سایر مصرف کنندگان داده دریافت کند که بخشی از این هزینه دریافت‌شده به منظور ایجاد انگیزه به کاربران تعلق می‌گیرد. بدین‌ترتیب، Gravity ایجاد ارزش مالی را نیز برای شناسه کاربر به ارمغان می‌آورد.
کاهش هزینه های KYC برای اپراتورهای موبایل
اپراتورهای تلفن‌همراه با اتصال به پلتفرم Gravity میتوانند به طور عمده‌ای هزینه‌های مربوط به مسافرت‌های خارج از کشور مشتریان را با کاهش یا حذف هزینه‌های مربوط به فرآیندهای ثبتنام سنتی KYC/SIM، از جمله راهاندازی نمایندگی، کاهش دهند. علاوه بر این، پلتفرم میتواند به اپراتورها کمک کند تا KYC و امنیت پولشویی را با تکثیر اطلاعات مورد نیاز فعلی (نام، تاریخ تولد، آدرس) و سطوح دیگری از خصوصیات افزوده مانند درآمد کاربر، شغل و وضعیت تاهل، افزایش دهد. این پلتفرم همچنین برای بهبود تجربه مشتری با اپراتور خود طراحی شده است، بدین‌ترتیب فرآیندهای ثبتنام سیمکارت ساده‌تر شده و هدیه مکالمه تلفنی ارائه میشود.