دولت گریزی، اشراف گریزی، پالایش گریزی و هویت گریزی فضای مجازی مساله حوزه امنیت است
دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور گفت: مساله امروز کشور در حوزه دفاعی و امنیتی در معماری فضای مجازی که ترکیبی از لایه های فیزیکی، اطلاعاتی، منطقی وکاربر است با توجه به خصایص این فضا در وجوه دولت گریزی، اشراف گریزی، پالایش گریزی و هویت گریزی است.
سید ابوالحسن فیروزآبادی – دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی کشور در همایش بزرگداشت پدافند غیر عامل با بیان این مطلب افزود: فضای مجازی یک فضای بسط یافته و توسعه یافته با ویژگی های ذاتی بسیاری همچون اطلاعاتی بودن، شبکه ای بودن، اجتماعی بودن، تکنولوژیک بودن و پیشران حوزه اقتصاد بودن است و از نگاه آسیب پذیری و تهدید پذیری آن پیچیدگی و در هم تنیدگی این فضا و تداخل حوزه های امنیتی، اطلاعاتی و دفاعی و ماموریت های آن مطرح است.
وی با اشاره به این که این مساله فقط مساله کشور نیست بلکه در همه کشورها هنوز مرز حوزه دفاعی، نظامی، غیر نظامی و امنیت در فضای مجازی مشخص نیست، تاکید کرد: واقعیت این است که راه حل این مساله هنوز در دست بررسی و تکامل است. اما از لحاظ تکنولوژیکی در حوزه معماری های فناوری که پایه آن فناوری اطلاعات و ارتباطات در این فضاست نسل امروز معماری ها براساس معماری های باز و (Service-oriented) است که بر همین اساس قرار نیست تمرکز خدمت، اطلاعات و یا مالکیت آنها را داشته باشیم.
فیروزآبادی تصریح کرد: مفهومی به نام به اشتراک گذاری اطلاعات (Sharing ) و خدمات در این فضا با رعایت نکات و ضوابط حفاظتی، امنیتی و اطلاعاتی آن مطرح است که در واقع هنر مدیریت در حوزه فضای مجازی این است که بتوانیم نظام تسهیم اطلاعات و اشتراک گذاری اطلاعات را به نحو احسن ایجاد کنیم و با توجه به فضای ابری و مبهم آن که یک فضای جهانی است، سیستمی کارآمد داشته باشیم که بتواند در سطح ملی این اشتراک گذاری را انجام دهد.
وی درخصوص احراز حاکمیت در ترسیم مرزها در این فضا، اعلام کرد: احراز حاکمیت در ترسیم مرزها در این فضا شناور بوده و سیالیت دارد که تغییر و تحول در آن بسیار سریع است بنابراین نگاه ما به این که اطلاعات ایستا(static) باشد و یا در سلسله مراتب تقسیم وظایف شده اطلاعات به مقصد برسد و یا این که مقصدها مشخص باشد یا خیر، نکته مهمی است که در طراحی نظام دفاعی و امنیتی کشور چه در حوزه عامل و غیر عامل باید مورد توجه قرار گیرد و البته کار بسیار سختی است به خصوص برای کشور که دشمنان آن یکی از اصلی ترین برنامه های خود را برای ضربه زدن به ایران بهره مندی از فضای مجازی قرار دادند که می تواند با سرعت و تحولات بالا و فناوری پایه در کسری از ثانیه ضربات مهلک بر زیرساخت های حیاتی کشور و ساختارهای مهم اقتصادی، سیاسی و اجتماعی وارد کند.
قدرت نرم در بسیاری از حوزه ها کارآمدتر از قدرت سخت است
دکتر فیروزآبادی با اشاره به خصایص این فضا گفت: فضای مجازی به شدت هویت گریز است و معتقدم که هویت گریزی در این فضا برنامه از پیش طراحی شده توسط کسانی است که آن را مدیریت می کنند.
وی افزود: خصلت دیگر اشراف گریزی است که با توجه به این که معماری آن باز است هر کسی کافی است که یک شناسه (IP) داشته باشد تا بتواند در این فضا بازیگری کرده و طبق پروتکل های تعریف شده و یا خود تعریف کرده نظام ارتباطی ایجاد کند.
رئیس مرکز ملی فضای مجازی با بیان این که پالایش گریزی از دیگر خصلت های این فضاست که زیرمجموعه اشراف گریزی است، اظهار داشت: در این فضا تلاش سازماندهی شده ای توسط حکمرانان این فضا صورت می گیرد که این پروتکل ها پالایش گریز هستند. همچنین در این فضا تکنولوژی هایی خلق و ایجاد می شود که دولت گریز و در بیان عام تر نهاد گریز هستند.
وی با اشاره به تکنولوژی بلاک چین که یکی از آنهاست و امکان فرار از نهادها را ایجاد می کند، افزود: ما با پدیده ای مواجهیم که در حوزه امنیتی و دفاعی خصلت های هویت گریزی، پالایش گریزی، نهاد گریزی، دولت گریزی و اشراف گریزی دارد و علاوه بر همه اینها در آن خلق نوعی ویژه از قدرت تحت عنوان قدرت نرم امکانپذیر است که قدرت نرم در کنار قدرت سخت است و در آینده شاهد اولویت آن بر قدرت سخت خواهیم بود بنابراین باید در چشم اندازهای خود به این نکته توجه کنیم که قدرت نرم در بسیاری از حوزه های اقتصادی و اجتماعی می تواند کارآمد تر و قوی تر از قدرت سخت عمل کند.
دکتر فیروزآبادی درخصوص تحلیل مدل فضای مجازی گفت: در مدل لایه ای فضای مجازی 4 لایه فیزیکی که سخت افزارها و شبکه ها هستند، لایه منطقی که نرم افزارها، برنامه ها و سکوها هستند، لایه اطلاعاتی که بخش بزرگی از قدرت نرم در این لایه است و در نهایت لایه کاربر وجود دارد.
وی تاکید کرد: قدرت در فضای مجازی در سکوها، برنامه ها و در جاهایی که تراکم کاربران است و تولید اطلاعات می کنند، وجود دارد چرا که شما می توانید بعد از تولید اطلاعات، دانش و در نهایت حکمت داشته باشید.
مبارزه حاکمان فضای مجازی با حکمرانی ملی در این فضا
دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور تصریح کرد: حکمرانان اینترنت در این فضا در تدوین کنوانسیون برای فضای مجازی قاعده کوانسیون دریاهای آزاد که خارج از نقش دولت هاست را در نظر می گیرند چرا که آمریکا یی ها در فضای مجازی از اشراف پذیری و حاکمیت دولت ها جلوگیری می کنند و در واقع آنها مجری سیاست های هویت گریزی، دولت گریزی، پالایش گریزی در این فضا هستند و اگر هنوز موفق نشدند که این سیاست و استراتژی را به صورت کامل پیاده سازی کنند به دلیل خصلت در هم تنیدگی فضای فیزیکی و مجازی است.
دکتر فیروزآبادی افزود: بخش بزرگی از فضای مجازی در سرزمین هاست و در واقع از 4 لایه این فضا، لایه فیزیکی و لایه کاربران در سرزمین استقرار دارند اما لایه منطقی و لایه اطلاعاتی سیالیت داشته و قابلیت گریز دارند بنابراین تلاش می کنند تا این حوزه ها را مدیریت کنند و بر همین اساس ما شاهد نوعی سلطه سکویی (platform ) در این فضا هستیم.
وی با اشاره به این که در حوزه رسانه، فضای مجازی تقریبا به بلوغ رسیده و سکوهای بزرگ رسانه ای دنیا آمریکایی هستند که براساس آن اطلاعاتی که از لایه منطقی تولید می شود در خارج از مرزها است، اعلام کرد: ما باید با نگاه معماری باز (OSA ) عمل کنیم که براساس آن باید همه سازمان ها در کنار وظایف فضای فیزیکی شان، فضای مجازی را جزو ماموریت های خود بدانند و برای حوزه های دفاع غیر عامل و امنیتی آن تدبیر کنند.
رئیس مرکز ملی فضای مجازی کشور افزود: سازمان ها، وزارتخانه ها و موسسات خصوصی و دولتی مسولیت دفاع غیر عامل و حفظ امنیت زیرساخت های فضای مجازی خود را در لایه های فیزیکی و کاربری باید بپذیرند و در لایه منطقی تلاش کنند تا کشور را از سکوهای خارجی بی نیاز کنند تا بتوانیم لایه اطلاعاتی را در داخل سرزمین خود مستقر کرده و از خروج اطلاعات از کشور جلوگیری کنیم چرا که اگر این کار صورت نگیرد شاهد از دست دادن لایه کاربر خواهیم بود.
دکتر فیروزآبادی با بیان این که تاکید ما بر ایرانی بودن پیام رسان، موتورجستجو، ایمیل و هر سکویی با خدمات عمومی که در آینده استفاده خواهد شد، برهمین اساس است، تصریح کرد: باید بتوانیم اعمال حاکمیت بر دارایی های ملی داشته باشیم که به صورت در هم تنیده در فضای مجازی و فیزیکی در حال خلق و توسعه هستند.
باید اراده ملی برای اعمال حاکمیت در فضای مجازی در کشور ایجاد شود
وی با اشاره به این که برای حاکمیت در 4 لایه فضای مجازی نیاز به اراده ملی است، گفت: این اراده قرار نیست فقط توسط گروه خاص و دولت باشد و در واقع همه در فضای مجازی مسئولیت دارند و در کنار رهبری، هدایت، کنترل و هماهنگی سازمان های متولی امنیت و پدافند غیر عامل چه در حوزه انتظامی و چه حوزه اطلاعاتی، همه باید مسئولیت پذیری در این فضا داشته باشند.
دکتر فیروزآبادی با بیان این که با تدبیر مقام معظم رهبری شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی در همین راستا تشکیل شده است، افزود: ما حداکثر همکاری را در این فضا در معماری باز ( OAS) که سه شاخصه همکاری، هماهنگی و همنوایی دارد، ایجاد خواهیم کرد و البته همه در وزارتخانه ها و سازمان ها باید سعی کنند که حوزه امنیتی و دفاع غیر عامل خود را در این سه شاخصه که هماهنگی و همکاری با سازمان های دیگر امنیتی، پدافند غیر عامل و مرکز ملی فضای مجازی است، شکل دهند و همنوایی را در کشور، مرکز ملی فضای مجازی با کمک سازمان های عامل این حوزه ایجاد خواهیم کرد.
مشکل امروز کشور شبکه ملی اطلاعات است
وی با اشاره به این که شبکه ملی اطلاعات از تاکیدات مقام معظم رهبری در حکم تشکیل شورای عالی فضای مجازی کشور بوده و از اولین مصوبات جدی این شورا نیز تعریف شبکه ملی اطلاعات، تعیین الزامات آن و از همه مهمتر تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات است، گفت: از تمامی فعالان حوزه فضای مجازی تقاضا می کنیم تا اسناد مصوب در شورای عالی فضای مجازی را در رابطه با تعریف شبکه ملی اطلاعات، تعیین الزامات و تبیین آن مطالعه کنند. چرا که با وجود این که مجری این شبکه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است اما اگر نقدی بر این حوزه وارد می شود شامل تمامی فعالان آن است و در این سه سند مشخص شده که باید حداقل حوزه های تکنولوژیکی لایه فیزیکی، لایه اطلاعاتی، لایه منطقی و لایه کاربر ملی شود.
وی افزود: در حال حاضر تمام سخت افزارهای شما آمریکایی(اینتل،AMD و کوالکام و…) است و سیستم عامل های شما اندروید، ماکروسافت و IOS و همچنین در لایه منطقی نیز در حوزه موتور جستجو، پیام رسان و ایمیل نیز از سکوهای آمریکایی استفاده می شود بنابراین اگر نقدی صورت می گیرد که هنوز در پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات به نتیجه نرسیدیم، طبیعی است و باید اقدامات اساسی در تمام این حوزه های سخت افزاری و نرم افزاری صورت گیرد و براساس آن از محصولات داخلی و در صورت کمبود در دوران گذار فعلی از محصولات غیر آمریکایی استفاده شود.
دکتر فیروزآبادی تصریح کرد: بیش از حد آمریکایی بودن تکنولوژی های فضای مجازی در این 4 لایه نگران کننده است و سطح آن هم در ایران از حد متعادل کشورها بیشتر است که البته دلایل بسیاری دارد که براساس آن در سال گذشته شورای عالی فضای مجازی کشور بخش نامه ای به تایید رئیس جمهور برای دستگاه ها ابلاغ کرد که باید برای توسعه زیرساخت های کشور از سخت افزارهای غیرآمریکایی استفاده کنند که امیدواریم اعمال شده و ما شاهد این باشیم که در مدخل ورودی مان در فضای مجازی در لایه فیزیکی و یا در آخرین لایه حوزه نرم افزار که سکوهاست به نوعی از استقلال و رهایی از وابستگی به محصولات آمریکایی برسیم.
وی افزود: یکی از تصمیماتی که توسط ریاست جمهور ابلاغ شده اختصاص 15 درصد از بودجه جاری ICT سازمان ها در سال 99 و 5 درصد پروژه های فنی که در زیرساخت های کشور در حال انجام است به توسعه امنیت و پدافند غیر عامل بود که امیدواریم از طریق این رقم قابل توجه در کشور شاهد نوعی شکوفایی در صنعت ICT باشیم.
رئیس مرکز ملی فضای مجازی کشور تاکید کرد: علاوه بر اینها باید نهادهای مناسبی همچون موسسات ارزیابی در کشور شکل بگیرند که در سال های گذشته مرکز افتا و سازمان پدافند غیر عامل راجع به صدور مجوز برای این موسسات اقدام کردند.
ضرورت شکل گیری کنسرسیوم ها در مباحث استاندارد گذاری
دکتر فیروزآبادی در خصوص مباحث استاندارد گذاری و توصیه گذاری در حوزه فضای مجازی گفت: بسیاری از استانداردگذاری ها در فضای مجازی در دنیا از طریق سازمان های دولتی انجام نشده بلکه سازمان های دولتی و حاکمیتی خط راهنما داده و کنسرسیوم هایی توسط بخش خصوصی شکل گرفته که نظام توصیه گذاری و استاندارد گذاری انجام می دهند .
وی افزود: پروتکل 3G، 4Gو 5G در دنیا و بسیاری از تکنولوژی هایی که پایه فضای مجازی هستند توسط این کنسرسیوم ها شکل گرفته و امید است در ایران با شکل گیری این کنسرسیوم ها این امکان ایجاد شود و در همین راستا مرکز ملی فضای مجازی و سازمان پدافند غیر عامل برای ایجاد آنها همکاری لازم را خواهند داشت