استفاده از پیام‌رسان خارجی در تضاد با شبکه ملی اطلاعات
در حالی که مسوولان ارتباطی کشور ادعا می‌کنند ۸۰ درصد شبکه ملی اطلاعات محقق شده، رئیس مرکز ملی فضای مجازی معتقد است تا زمانی که بیش از ۸۰ درصد از پیام‌رسان‌های مورد استفاده کشور، خارجی است، این یعنی هنوز شبکه ملی اطلاعات نداریم.
اساس شبکه ملی اطلاعات از سال ۱۳۸۴ با عنوان اینترنت ملی نهاده شد، اما از سال ۱۳۹۲ در شورای عالی فضای مجازی بازتعریف و سند تبیین الزامات آن در سال ۱۳۹۵ در این شورا تصویب شد. در حال حاضر مرکز ملی فضای مجازی ناظر بر اجرای شبکه ملی اطلاعات است و تهیه معماری نهایی این شبکه را بر عهده وزارت ارتباطات قرار داده تا میزان پیشرفت شبکه را بر مبنای این معماری تعیین کند.
درحالی که اهداف برنامه ششم توسعه باید تا سال ۱۴۰۰ محقق شود، انتقادها نسبت به رشد شبکه ملی اطلاعات که می‌توان آن را مهم‌ترین هدف حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در برنامه ششم دانست، رو به افزایش است. در این باره ابوالحسن فیروزآبادی – رییس مرکز ملی فضای مجازی – پیش از این، درباره‌ی روند پیشرفت شبکه ملی اطلاعات گفته بود: در حال حاضر ما فاقد طرح و معماری نهایی مبتنی بر تببین الزامات هستیم. وزارت ارتباطات در حال تهیه این طرح و معماری است و امیدواریم سرعت بیش‌تری پیدا کند و اگر معماری مشخص شود، می‌توان عدد دقیق‌تری داد که چند درصد شبکه ملی اجرا شده است.
اما در واکنش به این اظهارات، حمید فتاحی – مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت – اظهار کرده بود: توانستیم مطابق تکالیف قانونی خود، ۸۰ درصد لایه زیرساخت شبکه ملی اطلاعات را محقق و زمینه را برای توسعه دولایه دیگر شبکه ملی اطلاعات یعنی لایه خدمات و محتوا فراهم کنیم. زیرساخت‌ها آماده است و ما امیدواریم متولیان لایه خدمات و محتوا هم عزم و اراده خود را جزم کنند و برای پیشرفت کشور و تحقق منویات رهبر معظم انقلاب به میدان بیایند.
از طرفی درحالی که مسوولان ارتباطی میزان ترافیک داخل به خارج را ۴۰ به ۶۰ اعلام کردند، مسوولان شورای عالی فضای مجازی معتقدند طبق گزارش کتبی که اپراتورهای ارتباطی ارایه داده‌اند، این اعداد صحیح نیست و ۲۰ درصد ترافیک مصرفی کاربران داخلی است و ۸۰ درصد ترافیک مربوط به استفاده از سایت‌های خارجی است، در صورتی‌که اگر شبکه ملی اطلاعات پیشرفت کاملی داشت، عمده این ترافیک باید داخلی می‌بود.
۸۰ درصد شبکه ارتباطی پیاده‌سازی شده است
در ادامه انتقادات نسبت به روند پیشرفت شبکه ملی اطلاعات، فیروزآبادی به‌تازگی با بیان این‌که در تنظیم این سند اصل فراگیری در نظر گرفته شده است، گفته است: مرکز ملی فضای مجازی چند نوع خدمت در اسناد خود تعریف کرده که یکی خدمت پایه کاربردی است که مربوط به شبکه ملی اطلاعات است؛ بنابراین اگر شبکه ملی اطلاعات این خدمات پایه را نداشته باشد، نمی‌توان به آن شبکه ملی اطلاعات گفت و در واقع صرفا شبکه ارتباطی است.
وزارت ارتباطات هم به اعتقاد دبیر شورای عالی فضای مجازی بر همین اساس ۸۰ درصد شبکه ارتباطی را پیاده‌سازی کرده است، نه شبکه ملی اطلاعات و بخش ملی بودن هم هنوز طبق سند الزامات شبکه ملی اطلاعات که به شفافی خدمات کاربردی پایه همچون موتور جست‌وجو، پیام‌رسان، خدمات ابری و ایمیل را اعلام کرده، پیاده‌سازی نشده است.
دبیر شورای عالی فضای مجازی با بیان این‌که وقتی تقریبا بیش از ۸۰ درصد از پیام‌رسان‌های مورد استفاده کشور خارجی است، بنابراین هنوز ما شبکه ملی اطلاعات نداریم، اعلام کرد: نوع دیگر خدمت، خدمات عمومی همچون سلامت، تجارت و آموزش است که باید شکل اقتصادی و فنی آن سکویی باشد یعنی هم اقتصادی و هم تکنیکال باشد؛ بنابراین معتقدیم دولت به مثابه سکو که شعار همه کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته است، باید در کشور پیاده‌سازی شود. البته بعضی از این خدمات شکل گرفته اما هنوز شکل سکویی پیدا نکرده و بیشتر شکل برنامه‌ای دارد.
در نهایت اگرچه وزارت ارتباطات بر تحقق ۸۰ درصدی شبکه ملی اطلاعات تاکید دارد، اما شورای عالی فضای مجازی که ناظر بر این شبکه است، هنوز این موضوع را نپذیرفته و یکی از مهم‌ترین دلایلش، استفاده حداکثری جامعه از خدمات کاربردی از جمله پیام‌رسان خارجی است.