توسعه شبکه ملی اطلاعات فراتر از انتظار بود
در پی ناآرامی‌هایی که در کشور با افزایش قیمت بنزین پیش آمد شورای امنیت کشور اینترنت جهانی را قطع کرد. بعد از قطع اینترنت جهانی به‌علت وجود اینترنت داخلی یعنی شبکه ملی اطلاعات، شهروندان توانستند از خدماتی که روی این شبکه بارگذاری شده بود استفاده کنند. اما این سؤال پیش می‌آید که آیا در این آزمون شبکه ملی اطلاعات توانست نمره قابل قبولی دریافت کند؟ نقاط ضعف و قوت آن چه بود؟ و برای بهبود و به ایده آل رسیدن شبکه ملی اطلاعات باید چه اقدام‌های مهمی صورت بگیرد تا در صورت قطع اینترنت جهانی زندگی روزمره مردم دچار اختلال نشود. در همین راستا ما به سراغ کارشناسان حوزه فاوا رفتیم و نظر آنان را جویا شدیم.
تلاش‌های ارزنده دولت
«دولت، تلاش‌های ارزنده‌ای را در زمینه راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات انجام داده و همین که در حال حرکت به‌سمت داشتن شبکه ملی اطلاعات هستیم، خوب است و جای تشکر دارد.»
محمدجواد مطهری شریف کارشناس حوزه فاوا با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: وزیر ارتباطات در مدت وزارت خود گام مثبت دیگری را در زمینه شبکه ملی اطلاعات برداشته، که ترویج گفتمان کنترل نشدن شهروندان در این شبکه است، چرا که پیش از این با تبلیغات سویی که انجام شده بود شهروندان فکر می‌کردند حاکمیت قصد دارد مردم را از طریق این شبکه کنترل کند که خوشبختانه با قطعی اینترنت جهانی هم کاربرد شبکه ملی اطلاعات برای مردم مشخص شد و هم استفاده از این شبکه نشان داد که ذهنیت منفی مردم از بین رفته است.
این کارشناس فناوری اطلاعات در ادامه با بیان اینکه به‌نظر می‌رسد متناسب با بودجه‌ای که برای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات در نظر گرفته شده، این شبکه رشد و توسعه نسبی داشته، گفت: چون شبکه ملی اطلاعات تنها ایجاد زیرساخت‌های فیزیکی مانند فیبرنوری، سیم کشی و سایر ابزارهای سخت افزاری نیست بلکه علاوه بر آن شامل لایه‌های خدمات و نرم افزاری پایه و اولیه است که هنوز در این شبکه کامل نشده است.
این فعال حوزه دانش بنیان با اشاره به اینکه کارکرد و کاربرد شبکه ملی اطلاعات ربطی به قطعی اینترنت جهانی ندارد، افزود: با قطع اینترنت جهانی هم شبکه ملی اطلاعات باید به کارکرد خود ادامه دهد و اگر زیرساخت‌های این شبکه بدرستی تنظیم شده و دیتا سنترهای قوی در کشور وجود داشت، نباید کسب و کارهایی که بر بستر اینترنت فعالیت می‌کنند دچار خسارت می‌شدند. به‌نظر می‌رسد شبکه ملی اطلاعات در لایه‌های نرم افزاری دارای ضعف عمده‌ای است که با قطع اینترنت جهانی کسب و کارهایی که بر این بستر شکل گرفته‌اند، دچار ضرر و زیان شدند. وی در ادامه گفت: در زمینه ذخیره‌سازی دیتا به لحاظ زیرساختی و دانشی در کشور عقب هستیم. زیرساخت قوی مانند دیتاسنترها و فضای ابری در کشور وجود ندارد و با این قطعی نسبی اینترنت جهانی این نواقص بخوبی عیان شد. اگر دیتاسنترهای قوی و فضای ابری خوبی در کشور وجود داشت به‌عنوان نمونه پیام رسان‌ها دچار قطعی و وصل نمی‌شدند. این فعال حوزه فاوا افزود: نواقص زیادی وجود دارد و باید برای رفع آن حاکمیت بدون توجه به سوددهی در کوتاه مدت ورود کند یا از بخش خصوصی به‌صورت جدی برای راه‌اندازی این بخش‌ها حمایت کند چون این حوزه‌ها حوزه‌ای نیستند که بخش خصوصی بخواهد به تنهایی در آن سرمایه‌گذاری کند.
مطهری شریف با اشاره به اینکه از این قطعی نسبی اینترنت نتیجه خوبی نگرفتیم، گفت: زمانی این شبکه ایده آل خواهد بود که با قطع کامل اینترنت جهانی با وجود دیتاسنترهای قوی و مستقل و فضای ابری و وجود سرویس‌ها و خدماتی ازجمله ایمیل، موتور جست‌و‌جوی ملی، نقشه، کسب و کارهای…. که همه روی شبکه ملی اطلاعات قرار گرفته‌اند مردم بتوانند براحتی کار کرده و خدمات دریافت کنند.
معماری زیرساخت
«معماری زیرساخت شبکه ملی اطلاعات خوب است ولی باید معماری خدمات و بخش نرم افزاری آن توسعه یابد.»
حسن نجفی سولاری کارشناس حوزه فضای مجازی با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: شکی نیست که کشور دارای زیرساخت‌های فنی خوبی در اینترنت داخلی است، به طوری که کارشناسان خارجی نیز به آن اذعان کرده‌اند و این نشان می‌دهد که حاکمیت توانسته زیرساختی را ایجاد کند که بتواند در صورت نیاز با قطع اینترنت جهانی با اینترنت داخلی به کار خود ادامه دهد.
نجفی سولاری افزود: ولی تعریف شبکه ملی اطلاعات این است که این شبکه باید ایمن، پایدار، دائمی و خدمت دهنده باشد و در این میان نباید در کارهای مردم و جامعه خللی ایجاد شود ولی در این مانور مشخص شد که این شبکه هنوز کامل نشده چون بجز ارائه خدمات بانکی در ارائه سایر خدمات مانند موتور جست‌و‌جو، پیام رسان‌ها، ایمیل، کسب و کارها و… که نیاز روزمره و ضروری مردم است اختلال ایجاد شد.
این کارشناس فضای مجازی در ادامه گفت: شبکه‌های اجتماعی محل زندگی مردم شده و اینترنت وب دو و سه ارتباط دو سویه دارد و پیام رسان‌های داخلی به‌دلیل ترافیک بالای اینترنت داخلی نتوانستند بدرستی به مردم خدمات ارائه دهند از سوی دیگر تولید محتوا هم در اکثر زمینه‌ها مانند تئاتر، سینما، خبر و… بسیار کم بود به‌طوری که اطلاعاتی که دانشجویان و مردم به‌دنبال آن بودند را در جست‌و‌جوگر ملی نیافتند. باید منابع خبری را در دسترس مردم در شبکه ملی اطلاعات قرار دهیم و این شبکه خبری الزاماً نباید دولتی باشد بلکه یک منبع غیررسمی ولی معتبر و خصوصی می‌تواند به مردم اطلاع‌رسانی کند تا مردم با قطعی اینترنت جهانی از طریق منابع خبری ماهواره‌ای تغذیه نشوند.
وی افزود: ما باید مانند چین، محتواهای بسیاری را در کشور تولید کرده و جست‌و‌جوگر ملی بسیار پیشرفته راه‌اندازی کنیم. چین با استخدام 50 هزار نفر در حال تبدیل محتواهای موجود در گوگل به زبان چینی است به طوری که دیگر مردم به استفاده از سرویس‌های داخلی عادت کرده‌اند و برایشان قطعی اینترنت خارجی محلی از اعراب ندارد.
نجفی سولاری با اشاره به اینکه باید روی این شبکه 17 هزار سرویس ارائه می‌شد در حالی که هزار سرویس وجود داشت، گفت: اگر اینترنت جهانی قطع شود باید تمام سرویس‌های داخلی و خدمات بدون هیچ اختلالی با سرعت و کیفیت بالا کار کند و به مردم خدمات ارائه دهد.
این کارشناس فضای مجازی با اشاره به اینکه این قطعی اینترنت آزمایشی بود که در آن مشکلات و نواقص این شبکه مشخص شد و باید نواقص را اصلاح کنند، افزود: در زمینه خدمات مهم و پایه حاکمیت باید به کمک بخش خصوصی بیاید و رشد آنها را رقم بزند تا مردم به استفاده از آنها رغبت کنند.
کاستی در لایه‌های نرم افزاری
«با قطعی اینترنت جهانی مشخص شد که شبکه ملی اطلاعات بیش از آنکه انتظار می‌رفت توسعه یافته است.»
سهیل تقوی دیگر کارشناس فناوری اطلاعات نیز با بیان مطلب فوق، به «ایران» گفت: در این مانور لایه‌های سخت افزاری عملکرد خوبی داشت اما در لایه‌های نرم افزاری این شبکه دارای کاستی‌هایی است که اکنون با این قطعی بدرستی شناسایی شده که باید رفع شود.
تقوی نیز تأکید کرد که شبکه ملی اطلاعات باید بدون هرگونه وابستگی به شبکه جهانی اینترنت و به موازات اینترنت جهانی در داخل کشور کار کند و کارکرد این شبکه به قطعی اینترنت جهانی ارتباطی ندارد.
وی با اشاره به اینکه در زمان قطعی اینترنت جهانی نیز تنها ترافیک اینترنت در داخل کشور افزایش یافت و مهم‌ترین نقص آن اندک بودن خدمات روی این شبکه بود، گفت: این شبکه زمانی به ایده آل می‌رسد که علاوه بر وجود زیرساخت‌های فیزیکی و سخت افزاری (از فیبر نوری گرفته تا روترها و سوئیچ‌ها و…) دارای لایه‌های نرم افزاری (خدمات پایه، فضای ابری، دیتا سنترها) و خدمات پایه (پیام رسان، نقشه، ایمیل، موتور جست‌و‌جوی قوی و…) مناسب نیز باشد. اگر در این شبکه لایه‌های نرم افزاری و خدمات نتواند براحتی و بدون مشکل به مردم خدمات ارائه دهد شبکه ایده ال نیست.
تقوی اعتقاد دارد وزارت ارتباطات و کل حاکمیت باید روی این لایه‌ها کار کنند. از سوی دیگر در این فضا محتوای فاخری وجود ندارد چرا که سایت‌های داخلی به موتور جست‌و‌جوی ملی ایندکس نشده بودند.