«کرونا» محرکی برای تحول اقتصاد دیجیتال
نیلوفر مرادحاصل مدیرکل دفتر بررسی‌های اقتصادی وزارت ارتباطات
کرونا بواسطه اختلال در زنجیره تأمین و دسترسی پایدار به نهاده‌های تولید، تغییر (کاهش) در بخش عرضه اقتصاد (تولید و واردات) وکاهش عرضه نیروی کار و در نتیجه تعطیلی موقت فعالیت‌ها و کسب وکارها به افت فعالیت‌های اقتصادی منجر شده است. به گونه‌ای که سال پیش رو به دوره رکود اقتصادی در جهان شناخته شده است.
براساس پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد جهانی پس از رکود حدوداً 3درصدی در سال 2020، خود را بازسازی خواهد کرد و در سال 2021 رشد 5.8 درصدی را شاهد خواهد بود. صرفنظر از چالش‌های پیش روی در این زمینه، این اپیدمی می‌تواند فرصتی جهت توسعه اقتصاد دیجیتال به حساب آید. زیرا تحریک تقاضا برای خدمات و زیرساخت‌های این بخش ناشی از تمایل کشورها به انتقال فعالیت‌ها به فضای مجازی، فرصتی جهت تقویت طرف عرضه در این بخش فراهم خواهد آورد و این موضوع می‌تواند در صورت مدیریت صحیح، بخشی از رشد منفی (رکود) اقتصادی را جبران کند.
بدیهی است انتقال فعالیت‌ها به‌فضای مجازی می‌تواند نشانگر اهمیت اینترنت در زندگی شهروندان به‌عنوان کالایی عمومی باشد. برخی مطالعات حکایت از آن دارند که تأثیر کرونا، سرعت تحول دیجیتال را شتاب خواهد بخشید. هر چند که در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز تحولات می‌تواند متفاوت باشد. به‌عنوان مثال طبق گزارش IDC پیش‌بینی میشود همزمان در این شرایط خدمات ابری و ارتباطات یکپارچه (بیشترین) رشد مثبت را تجربه خواهند کرد. از سوی دیگر تولید تجهیزات سخت افزاری مانند گوشی هوشمند، PC، تبلت، تجهیزات ذخیره و سرور و شبکه، تجهیزات اینترنت اشیا و مه‌داده‌ها (بیشترین) تأثیر منفی را از شرایط به وجود آمده خواهند دید.
چنانچه بخواهیم این بحث را به حوزه اقتصاد دیجیتال تعمیم دهیم مطالعات حکایت از آن دارند که در این عرصه دو حوزه سلامت دیجیتال و آموزش دیجیتال می‌توانند از پیشگامان توسعه در حوزه اقتصاد دیجیتال باشند. به‌عنوان مثال سلامت دیجیتال و فناوری‌های مرتبط با آن در کشورهای مختلف جهان که با اپیدمی کرونا درگیرهستند توانسته اند به مدیریت این بحران کمک کنند و در این راستا در حوزه‌هایی نظیر آموزش و پیشگیری، تریاژ و تست، ردگیری، مدیریت قرنطینه، مدیریت بیمارستان‌ها و همچنین مدیریت در مرحله بعد از درمان، پیشرفت کرده واقدام به تولید اپلیکیشن و ابزارهای آنلاین و برنامه‌های نرم افزاری و چت بات‌ها کنند. از دیگر کاربردهای فناوری‌های تحول آفرین در حوزه سلامت دیجیتال می‌توان به نمونه‌هایی از ایجاد بیمارستان‌هایی بر بستر خدمات ابری که همه سیستم‌های اطلاعات بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها و آرشیو و بایگانی تصاویر و ارتباطات و پایگاه‌های داده، بر بستر آن قرار می‌گیرند که به نوبه خود به شتاب بخشی استقرار اَپ‌ها و به اشتراک‌گذاری داده، بین بیمارستان‌ها و کاهش اقدامات نگهداری کمک می‌کنند، اشاره کرد. در این رابطه براساس گزارش مجله نیچر پزشکی، چهار فناوری مهم شامل اینترنت اشیا، مه‌داده‌ها، هوش مصنوعی و بلاکچین در حوزه‌های پایش، نظارت، پیشگیری و شناسایی کووید19 به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم، (بویژه در چین) شدیداً مورد استفاده قرار می‌گیرند. هوش مصنوعی هم در تولید دارو، واکسن و شناسایی توالی ژن‌ها و انواع شبیه‌سازی ظرفیت بالایی دارد و برای آینده نیز نوید بخش تحولاتی در این حوزه است.
همچنین اکثر کشورها در خلال مختل شدن آموزش، از شیوه‌های نوین آموزشی متکی بر تکنولوژی و ابزارهای یادگیری راحت و کاربرپسند در محیط آنلاین بهره‌مند شده‌اند. با توجه به ظرفیت‌های موجود مشاهده میشود که در سه ماهه نخست سال 2020، شاهد افزایش قابل توجه سرمایه‌گذاری در بخش‌های سلامت دیجیتال و آموزش دیجیتال در سطح جهان هستیم و در ایران نیز خوشبختانه استارتاپ‌های خوبی در حوزه‌های آموزش، پیشگیری و مشاوره پزشکی وجود داشته یا اخیراً شکل گرفته‌اند و همین طور اتصال دانشگاه‌ها و مدارس به اینترنت پرسرعت از جمله اقدامات بسیار مفید در این دوران بوده است که بحران اخیر ضرورت حرکت هر چه سریع‌تربه سمت تحول دیجیتال در حوزه‌های آموزش، بهداشت و سلامت را آشکار می‌کند.