لزوم رعایت پروتکل‌های امنیتی برای جلوگیری از نشت اطلاعات دانش‌آموزان
به گفته مدیر پروژه هوشمندسازی مدارس سازمان فناوری اطلاعات، با توجه به حضور بیش از ۱۵ میلیون دانش‌آموز در طرح هوشمندسازی مدارس، پروتکل امنیتی باید به‌گونه‌ای رعایت شود که شاهد نفوذ و یا نشت اطلاعات دانش‌آموزان یا مدارس نباشیم.
محمدجواد آذری جهرمی -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- سال گذشته از تفاهم‌نامه‌ای با وزارت آموزش و پرورش برای اتصال تمامی مدارس کشور به شبکه ملی اطلاعات و هوشمندسازی آنها خبر داده بود و او همچنین روز گذشته اظهار کرد: کار اتصال پرسرعت و رایگان همه‌ی مدارس کشور به شبکه‌ی ملی اطلاعات به پایان رسید تا دسترسی همگانی به آموزش مجازی محقق شود. قول داده بودیم تا اسفند ۹۸ به پایان برسد که به دلیل موانعی در تامین تجهیزات با چندماه تاخیر این کار مهم به سرانجام رسید.
همچنین به اعتقاد مسوولان، شبکه هوشمندسازی مدارس، گامی موثر در راستای تحقق عدالت آموزشی است و کاهش شکاف آموزشی در کشور را در بر دارد.
در این راستا و به نقل از سازمان فناوری اطلاعات ایران، امیر قدیری، ضمن مرور فعالیت‌های آغازین هوشمندسازی مدارس در ایران طی دهه ۸۰، به بیان خاستگاه قانونی این طرح در قانون برنامه ششم توسعه پرداخت و گفت: طبق ماده ۶۹ قانون برنامه، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است با همکاری وزارت آموزش‌وپرورش، برنامه هوشمندسازی مدارس اعم از امکان دسترسی به کتب درسی، کمک‌آموزشی، رفع اشکال، آزمون و مشاوره تحصیلی، بازی‌های رایانه‌ای آموزشی و غیره را به‌صورت رایگان برای کلیه دانش‌آموزان شهرهای زیر ۲۰هزار نفر و روستاها و حاشیه شهرهای بزرگ فراهم کند. در ادامه این وظیفه به سازمان فناوری اطلاعات ایران واگذار شد و در پی آن با انعقاد تفاهم‌نامه‌ای با وزارت آموزش و پرورش، شکل جدی به خود گرفت.
وی در تشریح جزییات شبکه هوشمندسازی مدارس دانا، به وجود سه لایه اصلی و چگونگی نقش‌آفرینی متولیان در این لایه‌ها پرداخت و تصریح کرد: یکی از لایه‌های اصلی این طرح، لایه زیرساخت است که تلویحا همان بحث اتصال مدارس است. در این لایه، اتصال مدارس به شبکه ملی اطلاعات صورت می‌گیرد و طبق تفاهم با وزارت آموزش و پرورش، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مدارس سراسر کشور (و نه فقط مدارس هدف در ماده ۶۹ قانون) را به شبکه‌ای اختصاصی در شبکه ملی اطلاعات متصل کند. با توجه به این که تا پایان شهریورماه بیش از ۹۰ درصد مدارس به این شبکه متصل می‌شوند، می‌توانیم بگوییم موفق عمل کرده‌ایم.
مدیر پروژه هوشمندسازی مدارس سازمان فناوری اطلاعات با بیان اینکه لایه بعدی، خدمات است که به‌طور مشترک توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و آموزش و پرورش پیش می‌رود، افزود: لایه خدمات به عبارتی ورود کسب‌وکارها جهت ارایه محتوای مناسب برای دانش‌آموزان و مدارس را پیگیری می‌کند که تا کنون منجر به احصای خدمات در بیش از ۲۰ حوزه شامل خدمات کتاب‌های درسی دیجیتال، آزمون‌های درسی آنلاین، نرم‌افزارهای مدیریت مدرسه شده است. لایه سوم نیز لایه محتواست که به‌طور کامل به عهده وزارت آموزش و پرورش گذاشته شده است.
اهمیت حضور کسب‌وکارها در لایه خدمات
قدیری با توجه به اهمیت حضور کسب‌وکارها در لایه خدمات به وجود سه پروتکل جهت ارایه خدمات و به عبارتی تولید محصول مناسب اشاره و خاطرنشان کرد: این پروتکل‌ها، پروتکل‌های فنی، امنیتی و حریم خصوصی هستند که طی آن، کسب‌وکارها باید خدمت یا محصولی را ارایه کنند که ویژگی‌های فنی مناسب را دارا باشد. همچنین پروتکل امنیتی باید به‌گونه‌ای رعایت شود که شاهد نفوذ و یا نشت اطلاعات دانش‌آموزان یا مدارس نباشیم. زیرا در این طرح، بیش از ۱۵ میلیون دانش‌آموز تحت پوشش قرار می‌گیرند که جامعه آماری قابل توجهی به شمار می‌روند. پروتکل سوم نیز به لزوم حفظ حریم خصوصی دانش‌آموزان در حین ارایه خدمات می‌پردازد.
وی با بیان اینکه هوشمندسازی مدارس، گامی موثر در راستای تحقق عدالت آموزشی در کشور است که خود در گرو تحقق عدالت ارتباطی است، گفت: پیاده‌سازی این طرح باعث میشود تا دانش‌آموزی که در یک استان کمتر توسعه‌یافته کشور زندگی می‌کند، بتواند همان خدمات آموزشی را دریافت کند که دانش‌آموزی در یک منطقه شهری توسعه‌یافته دریافت می‌کند. همان‌طور که در عدالت ارتباطی، همان میزان خدماتی که برای یک فرد در یک شهر توسعه‌یافته وجود دارد در یک منطقه محروم نیز ارایه میشود.
مدیر پروژه هوشمندسازی مدارس سازمان فناوری اطلاعات در خصوص آخرین وضعیت شبکه هوشمندسازی مدارس تصریح کرد: طی تازه‌ترین پیشرفت‌های حاصل‌شده در این طرح، بیش از ۸۱ هزار مدرسه از مجموع ۸۶ هزار مدرسه موجود در کشور به شبکه دانا متصل شده‌اند. دانا شبکه اختصاصی هوشمندسازی مدارس است که در عین حال که امکان اعمال کلیه خط‌مشی‌ها و ملاحظات مربوط به اتصال دانش‌آموزان به شبکه اینترنت و شبکه ملی اطلاعات را داراست، هزینه کمتری را در بردارد و به نوعی کاهش شکاف تحصیلی دانش‌آموزان را با ارایه خدمات آموزشی یکپارچه و یکسان به دنبال دارد.
چالش‌های طرح هوشنمدسازی مدارس
قدیری در خصوص چالش‌های پیش روی این طرح بیان کرد: عدم تعیین منابع مالی توسط قانونگذار در ماده ۶۹ برنامه ششم، عدم همکاری مناسب بین دستگاهی به ویژه در راستای ارایه اطلاعات صحیح و به‌روزشده و نیز عدم وجود اتفاق نظر روی یک رویه از جمله این چالش‌هاست. در راستای تشویق و رفع موانع موجود، در بحث اتصال برای نخستین بار خط تولید مودم‌های داخل کشور (outdoor) راه‌اندازی شد.
وی ادامه داد: از سوی دیگر اعطای وام از محل وجوه اداره‌شده با اولویت قراردادن شرکت‌هایی که در حوزه خدمات آموزشی به فعالیت می‌پردازند، در دستور کار قرار گرفته است. همچنین از مشوق‌هایی مانند اختصاص فضای کاری اشتراکی و سرویس هم‌مکانی برای رشد شرکت‌های نوپا به شرکت‌های واجد شرایط اعطا میشود. در کنار کلیه این طرح‌ها می‌توان به پویش‌های مردمی جهت تامین دستگاه‌های الکترونیکی مناسب برای دانش‌آموزان نیازمند و یا مستقر در مناطق محروم و دورافتاده اشاره کرد که در نوع خود ارزشمند و کارساز بوده‌اند.
مدیر پروژه هوشمندسازی مدارس با بیان این که در این مسیر از تجربه‌های جهانی موفق در حوزه آموزش الکترونیکی استفاده کرده‌ایم، گفت: ما سعی کردیم از اختراع دوباره چرخ پرهیز کنیم، رشد و تکامل همه‌زمان سه لایه زیرساخت، خدمات و محتوا، محور اصلی بلوغ واقعی آموزش الکترونیکی در کشور است. غنی‌سازی محتوای ارایه‌شده در این بستر توسط معلمان، لزوم تدقیق اطلاعات ارایه‌شده توسط وزارت آموزش و پرورش در اجرای طرح، همکاری بیشتر در اجرای لایه خدمات، تعیین فرایند بررسی و تایید محتواهای آموزشی تولیدشده و خلق اهرم‌های نوآورانه به‌منظور حضور کسب‌وکارها در مناطق محروم، انتظاراتی منطقی و معقول از همکار اصلی سازمان فناوری اطلاعات ایران در این طرح، یعنی وزارت آموزش و پرورش است.