بررسی مصوبه مجلس درباره اکانت‌های مشهور شبکه‌های اجتماعی
حتی کانال‌های فیلترشده تلگرام هم شامل مالیات می‌شوند
درحالی‌که هفته گذشته مجلس طی مصوبه‌ای اخذ مالیات از اینفلوئنسرهایی که دارای بیش از ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده هستند را تصویب کرد واین موضوع واکنش‌های گسترده‌ای را در پی داشت، حال مشخص شده که فعالیت شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده مثل تلگرام نیز شامل مقررات مالیاتی جدید می‌شوند. این درحالی است که کارشناسان اقتصادی معتقدند این مسیر مالیات‌ستانی دارای ضعف‌های متعددی است.
انتقادات کارشناسان بیشتر معطوف به ابهامات این مصوبه است و معتقدند شروط تعریف شده نمی‌توانند مبنای مناسبی برای محاسبه درآمد افراد باشند. به عقیده آنها شاخصی چون تعداد فالوور مشخص‌کننده میزان درآمد نیست. در همین حال هنرمندان فعال در شبکه‌های اجتماعی و اینفلوئنسرها هم عموما از این گلایه دارند که وقتی دولت تسهیلاتی در راستای بهبود شرایط کاری آنها ارائه نمی‌دهد، چطور توقع دارد که فعالان این شبکه‌ها مالیات دهند. حتی یکی از اینفلوئنسرها به طعنه گفته است که خود پلت‌فرم‌ها باتمام بستری که برای فعالیت ما فراهم کرده‌اند هزینه‌ای اخذ نمی‌کنند، آن وقت مسوولان درحالی‌که هر روز تهدید به فیلتر این شبکه‌ها می‌کنند و مدام بر قیمت اینترنت بی‌کیفیت ارائه شده می‌افزایند، چگونه توقع پرداخت مالیات دارند؟
مجلس شورای اسلامی در بررسی بودجه ۱۴۰۰ در صحن مجلس، ماده‌ای را برای دریافت مالیات از اینفلوئنسرهایی که بیش از ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده دارند، تصویب کرد. براساس این مصوبه مجلس درآمدهای کاربران دارای حداقل ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده در رسانه‌های کاربرمحور از محل تبلیغات مشمول مالیات بر درآمد خواهد بود. سازمان امور مالیاتی مکلف است ظرف دو ماه پس از لازم الاجرا شدن قانون بودجه، دستورالعمل اجرایی مربوط را تهیه و به تایید وزیر امور اقتصادی و دارایی برساند. سازمان امور مالیاتی همچنین مکلف است لیست مؤدیان مالیاتی و خوداظهاری تهیه شده توسط آنها را تهیه و در سایت سازمان در منظر عموم قرار دهد.
درآمد اینفلوئنسرها چقدر است ؟
آمارها حاکی از آن است که تنها در اینستاگرام، بیش از ۵۰ پیج بالای ۳میلیون دنبال‌کننده دارند و فالوورهای بیش از ۶۰۰پیج بالای یک میلیون دنبال‌کننده است. هزینه متداول درج هر ویدئوی کمپین‌های تبلیغاتی شرکت‌های مختلف در صفحات اینفلوئنسرهای اینستاگرام، مبلغی درحدود ۵ تا ۱۰۰میلیون است و هر کدام از اینفلوئنسرهای اینستاگرام، روزانه تعداد قابل‌توجهی از چنین ویدئوها و استوری‌های تبلیغاتی را در صفحات خود با مخاطبانشان به اشتراک می‌گذارند.برآوردهای مرکز پژوهشی بتا (پلت‌فرم تحلیل داده‌های شبکه‌های اجتماعی) نشان می‌دهد تنها درآمد حاصل از تبلیغ و اطلاع‌رسانی توسط اینفلوئنسرهای اینستاگرامی در سال، مبلغی حدود هزار میلیارد تومان است. به‌طوری که می‌توان گفت مجموع درآمد ۶۰۰ اینفلوئنسر برتر اینستاگرام فارسی در یک‌سال چیزی درحدود درآمدی است که سازمان صداو سیما از تبلیغات به‌دست می‌آورد.
مالیات بر فالوور به جای مالیات بر درآمد
یکی از مهم‌ترین انتقادات کارشناسان نسبت به این مصوبه آن است که تعداد فالوور نمی‌تواند معیار مناسبی برای درآمدزا بودن صفحات شبکه‌های اجتماعی در نظر گرفته شود. بسیاری از پیج‌ها از فالوور فیک استفاده می‌کنند که لزوما تاثیری بر درآمد پیج ندارد و بالا بودن تعداد فالوورها صرفا اعتباری ظاهری برای این صفحات به حساب می‌آید. برعکس برخی شبکه‌های اجتماعی ممکن است با آنکه تعداد فالوور خیلی بالایی نداشته باشند، اما به‌واسطه حضور در آن صفحه، موفق به کسب درآمدهای قابل‌توجهی شوند. کارشناسان می‌گویند: معقول آن است که فارغ از آنکه چه کسی در کجا و چگونه درآمد کسب می‌کند، مالیات بر درآمد افراد وضع شود؛ در نتیجه تمام افراد و با شاخصی درست، مشمول پرداخت مالیات می‌شوند.
یکی دیگر از انتقادات به این مصوبه، نحوه شناسایی میزان درآمد هر اینفلوئنسر در صفحه شبکه‌های اجتماعی‌اش است. محسن زنگنه، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، یکشنبه‌شب در گفت‌وگوی زنده شبکه خبر، درتشریح جزئیات این مصوبه گفت: «به‌طور معمول انجام هر خدمتی بر مبنای قرارداد مکتوبی انجام میشود که قرار است چنین قراردادهایی مبنای محاسبه درآمد سلبریتی‌ها برای اخذ مالیات قرار گیرد.» با این‌حال به‌نظر می‌رسد این حالت بیشتر برای فعالیت‌های معمول سلبریتی‌هایی اعم از بازیگران، خوانندگان و سلبریتی‌ها مناسب باشد و معیار مناسبی برای فعالیت‌های درآمدزای داخل شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام نباشد، زیرا بسیاری از تبلیغاتی که در شبکه‌های اجتماعی انجام میشود و تعرفه‌های چند میلیونی دارند، قراردادی ندارند و صرفا براساس توافق اشخاص پیش برده می‌شوند.
نحوه اخذ مالیات از سلبریتی‌ها
با تمام اوصاف، مکانیزم در نظر گرفته شده برای پرداخت این مالیات‌ها خوداظهاری است. در نتیجه مجلس مصوب کرده که شخص اینفلوئنسر، نسبت به اعلام درآمدهای خود اقدام کند و سازمان امور مالیاتی با کسب رضایت از مودی، عدد مذکور را به‌صورت شفاف اعلام کند. حمیدرضا سحری، پژوهشگر اقتصادی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اظهار کرده است: «از آنجا که دارایی اینفلوئنسرها وجهه‌شان است، بنابراین دوست ندارند با خود اظهاری دروغین و فرار مالیاتی چهره خود را خراب کنند به‌دلیل اینکه این خوداظهاری باید در سایت برای همه قرار داده شود و مردمی که در فضای مجازی پیگیر و دنبال‌کننده این افراد هستند قضاوت‌کننده خواهند بود؛ بنابراین الزام اجرای صحیح این طرح، خود مردم هستند و به نوعی خود کنترلی و نظارت جمعی اجرا میشود. در صورت بروز تخلف نیز این خود اینفلوئنسرها هستند که در معرض از دست دادن محبوبیت و کاربران دنبال‌کننده خود که مهم‌ترین سرمایه آنها است، قرار می‌گیرند.»
محمود علیزاده، معاون فنی و حقوقی سازمان امور مالیاتی در گفت‌وگو با یکی از سایت‌های خبری، با اشاره به درآمد اینفلوئنسرها و اینکه بهتر است این افراد خود نسبت به ابراز درآمدهایشان اقدام کنند.گفته است: سازمان مالیاتی به‌صورت هوشمند و با تکنولوژی موجود برای رسیدن به این درآمدها ورود می‌کند.
معاون فنی و حقوقی سازمان مالیاتی تصریح کرد شناسایی سلبریتی‌ها مشمول مالیات، به‌صورت گزینشی و موردی انجام نشده و با توجه به شاخص در نظر گرفته شده، حساب تمامی شهروندان پایش میشود. وی تاکید کرده است: هیچ گزینشی درکار نیست و همه دیتاها و استعلام‌ها، در یک پنل مشخص و با استفاده از الگوریتم‌هایی انجام شده و در پروفایل افراد می‌نشیند.
براساس اعلام علیزاده، تراکنش‌های بانکی به خودی خود به‌عنوان یک رویداد مالی منتج به درآمد نیست، اما شواهدی برای ردیابی و رسیدن به رویداد مالی به‌عنوان درآمد است که می‌تواند مشمول مالیات باشد. وی افزوده است: حساب بانکی تمامی افرادی که جمع گردش بدهکار و بستانکار بالای ۵ میلیارد تومان داشته‌اند، از سال ۹۵ تا ۹۸ اخذ شده است و همه آن را از بانک‌ها گرفتیم و بررسی می‌کنیم.
یکی دیگر از چالش‌های مطرح شده، نحوه اجرایی شدن این مصوبه درمورد سلبریتی‌هایی است که یا در داخل کشور مستقر نیستند یا اصلا ایرانی و مشمول پرداخت مالیات به حساب نمی‌آیند زنگنه، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در پاسخ به این مورد گفته است: عموما مدیریت تبلیغات و درآمدزایی صفحات چنین سلبریتی‌هایی، توسط موسسات یا اشخاصی در داخل کشور انجام میشود. در نتیجه این افراد، طرف حساب دولت برای اخذ مالیات مربوط به آن صفحات به حساب می‌آیند.
تلگرام هم شامل این مصوبه میشود
طرح مصوبه اخیر مبنی بر اخذ مالیات از فعالیت‌های اینفلوئنسرها در شبکه‌های اجتماعی، از سوی محمد حسین بحرینی، نماینده مشهد و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس مطرح شده است. وی درگفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت گفته است: درحال‌حاضر بخشی از کسب‌وکارها در فضای واقعی نیست و در مجازی انجام میشود که این امر فرصت خوبی برای توسعه دولت الکترونیک و کسب‌وکارهای مجازی به‌شمار می‌آید.»
درحالی‌که تلگرام مدت‌هاست فیلتر شده، قرار است فعالیت‌های درآمدزایی افراد در این شبکه نیز مشمول مالیات شوند. براساس اعلام خبرگزاری خانه ملت، این مصوبه حتی برای شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده مانند تلگرام نیز لازم‌الاجراست و تمامی کانال‌های تلگرامی، صفحات اینستاگرامی و دیگر شبکه‌های اجتماعی کاربرمحوری که بالای ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده دارند، مشمول پرداخت مالیات خواهند بود.زنگنه، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس معتقد است با توجه به اینکه در این مصوبه، شرط داشتن بیش از ۵۰۰ هزار فالوور مطرح شده است، اجرای این مصوبه، آسیبی به کسب‌وکارهای کوچکی که در شبکه‌های اجتماعی مختلف خصوصا اینستاگرام فعالند نخواهد زد.