رکود معنادار در بازار موبایل شکل گرفته است. تحقیقات میدانی نشان می‌دهد خواب زمستانی بازار تابستانی موبایل عمدتا ناشی از «انتظارات کاهشی» در حوزه دلار است. فعالان این بازار در تعقیب مذاکرات برجامی هستند. بخشی از علت رکود نیز به «موعد رونمایی مدل‌های جدید برندها» برمی‌گردد. معمولا نیمه تابستان مدل‌های جدید گوشی تلفن همراه عرضه می‌شود.

 

 

با وجود گرمای روزهای تابستان، بازار موبایل و دستگاه‌های دیجیتال شخصی روزهای سردی را سپری می‌کنند. این را بررسی‌های میدانی از بازار این محصولات در ماه ابتدایی تابستان نشان می‌دهد. ظاهرا رونق از بازار این محصولات و به‌خصوص گوشی‌های موبایل رخت بربسته است. فعالان بازار با اشاره به نبود تقاضای محسوس در بازار این روزها، از رکود حاکم گلایه‌مندند و معتقدند بلاتکلیفی وضعیت سیاسی کشور پس از انتخابات، ورود موج جدید کرونا و انتظار کاربران برای رونمایی از مدل‌های جدید برندها طی یکی دو ماه پیش‌رو، از اصلی‌ترین علل این رکود است. با تمام اینها شاید بتوان افزایش گرایش کاربران به خرید کنسول‌های بازی، ابزارهای گیمینگ، گجت‌های پوشیدنی مانند ساعت و دستبندهای هوشمند و در عین حال کاهش گرایش به خرید لپ‌تاپ را از جمله مهم‌ترین رخدادهای بازار تابستانی تجهیزات ارتباطی و دیجیتال دانست. افزایش اقبال به استفاده از گجت‌های پوشیدنی درحالی اتفاق افتاده است که از ۱۲ تیرماه تمام موبایل‌واره‌ها (تجهیزات سیم‌کارت‌خور) اعم از ساعت‌ها، تبلت و… ملزم به رجیستر‌شدن در سامانه همتا شده‌اند.

 

 افت تقاضا در بازار موبایل

درحالی‌که اولین ماه تابستان از نیمه گذشته است، به‌نظر می‌رسد بخش عمده بازار موبایل در خواب زمستانی است. میثم گیاهی، از واردکنندگان و فعالان بازار تجهیزات دیجیتال در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: مشخص نبودن وضعیت سیاسی و بین‌المللی، خصوصا پس از انتخابات یکی از اصلی‌ترین عللی است که باعث شده کاربران ترجیح دهند فعلا برای خرید دست نگه دارند؛‌ زیرا بسیاری انتظار دارند با شروع دوره جدید ریاست‌جمهوری و تعیین‌تکلیف برجام، قیمت دلار کاهش پیدا کند. گیاهی معتقد است از آنجا که خریداران موبایل عموما در زمره بزرگسالانی هستند که شخصا برای خرید دستگاه هزینه می‌کنند، حساسیت قیمتی در این دسته کالا زیاد است، به همین دلیل نوسانات ولو چند هزار تومانی در قیمت ارز که می‌تواند باعث تغییرات چند میلیونی در قیمت خرید دستگاه شود برای این گروه از افراد مهم است.

 

از دیگر علل مهمی که باعث شده افراد برای خرید گوشی جدید اندکی تامل کنند، نزدیک شدن به زمان رونمایی مدل‌های جدید عمده برندها خصوصا اپل است. بسیاری از برندهای مطرح تولید‌کننده گوشی‌های هوشمند، در اواسط تابستان رونمایی و عرضه مدل‌های جدید خود را آغاز می‌کنند. رونمایی محصولات برند محبوب ایرانیان یعنی اپل نیز اواخر تابستان است و می‌توان انتظار داشت که تا اواسط پاییز امسال، آی‌فون‌های ۱۳ در ویترین مغازه‌های موبایل‌فروشی دیده شوند.

 

به‌طور معمول پس از رونمایی از مدل‌های جدید، روند کاهشی قیمت مدل‌های پیشین برندها آغاز می‌شود، در نتیجه انتظار برای یک دوره چند ماهه، هم برای دوستداران گوشی‌های روز دنیا و هم کسانی که مایلند اندکی ارزان‌تر خرید کنند، معقول به‌نظر می‌رسد.

 

 فصل داغ دوستداران گیم

با وجود انتظاری که برای کاهش قیمت ارز وجود دارد و باعث‌شده خریداران گوشی برای خرید دست‌نگه‌دارند، بازار خرید کنسول‌های بازی و دیگر انواع ابزارهای گیم نسبتا داغ است. معمولا در فصل تابستان و با فراغت کودکان و نوجوانان از درس، بازار بازی رونق پیدا می‌کند و به‌نظر می‌رسد حتی وضعیت حاضر نیز نتوانسته است این اشتیاق را کمرنگ کند. تعطیلات تابستانی فرصت محدودی برای تفریح و سرگرمی نوجوانان است. از آنجا که عمده کاربران کنسول‌های بازی، خودشان شخصا خریدار اصلی دستگاه نیستند و معمولا این دستگاه از سوی خانواده برای آنها خریداری می‌شود، حساسیت قیمتی در این محصولات بسیار کمتر شده و شرایط حاضر تاثیر چندانی بر توقف تصمیم خرید کاربران نمی‌گذارد.

 

در همین حال اخیرا شرکت سونی پس از چند سال سرانجام پلی‌استیشن ۵ را روانه بازار کرده و خانه‌نشینی‌های دوران پاندمی‌ باعث شده است این دستگاه با استقبال چشمگیری از سوی کاربران جهانی مواجه شود. محدودیت در تولید این دستگاه به دلیل بحران جهانی کمبود تراشه و تقاضای بالای کاربران برای خرید این دستگاه باعث شده است که خرید این دستگاه در بازارهای جهانی با چالش‌های زیادی همراه باشد و بسیاری از کاربران برای خرید آن در صف انتظار باقی بمانند. اما شرایط در بازار ایران اندکی متفاوت است. با وجود آنکه میل فراوانی برای خرید این دستگاه از سوی کاربران ایرانی وجود دارد، اما قیمت بالای این دستگاه و اختلاف قیمت‌ قابل‌توجه آن با قیمت جهانی باعث شده تقاضا برای خرید آن‌ به قدری نباشد که بازار در تامین آن دچار مشکل شود. قیمت این دستگاه در بازار جهانی حدود ۵۰۰ دلار است، اما در ایران با قیمتی در حدود ۲۰ تا ۲۲ میلیون به فروش می‌رسد. همین ناهمخوانی قیمت ریالی پلی‌استیشن‌۵ با قیمت جهانی باعث شده بسیاری از کاربران ایرانی قید خرید دستگاه را بزنند‌ اما با این حال هنوز عده‌ای مشتاق خرید این دستگاه هستند و آن را تهیه می‌کنند. با وجود آنکه اکنون کنسول‌های دیگری مانند ایکس‌باکس نیز در بازار موجودند، اما به‌نظر می‌رسد نتوانسته‌اند آن‌چنان توجه کاربران ایرانی را به خود جلب کنند. «میثم گیاهی» می‌گوید: اکنون می‌توان گفت که بیش از ۸۰ درصد بازار کنسول‌های بازی در کشور از آن شرکت سونی و خصوصا پلی‌استیشن‌۵ است.

 

 اقبال به‌گجت‌های پوشیدنی

ادامه محدودیت‌های پاندمی پس از یک سال و گرایش کاربران به انجام فعالیت‌های ورزشی در خانه، باعث شده تا گجت‌های پوشیدنی اعم از ساعت‌های هوشمند، دستبندهای سلامتی و ساعت‌های ورزشی تخصصی بیش از پیش مورد اقبال قرار گیرند. بسیاری از شرکت‌ها طی مدت اخیر، برنامه‌ها و امکانات ویژه‌ای برای تسهیل انجام فعالیت‌های ورزشی در دوران پاندمی و همچنین پایش وضعیت سلامتی کاربران ارائه کرده‌اند. این گجت‌ها به کاربران کمک می‌کنند تا بهتر بتوانند شاخص‌های سلامتی و فعالیت‌های ورزشی خود را اندازه‌گیری کنند و برنامه زندگی‌شان را متناسب با آن تغییر دهند. به‌نظر می‌رسد علاقه به استفاده از این دسته تجهیزات روزبه‌روز در بین کاربران ایرانی درحال افزایش است. محسن بهنامی از فعالان بازار تجهیزات دیجیتال در این‌باره به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: افزایش خرید ساعت‌های هوشمند را می‌توان یکی از تغییرات بارز تجهیزات ارتباطی و دیجیتال کشور طی مدت اخیر دانست. وی می‌افزاید: با این‌حال و به‌رغم روانه شدن تقاضا به سمت این محصول، خوشبختانه قیمت آن افزایش چندانی نداشته و نسبتا ثابت مانده است.

 

 سایه طرح رجیستری بر بازار تبلت

از مهم‌ترین اتفاقاتی که بازار تبلت طی یک ماه اخیر شاهد آن بوده، افزایش حدودا ۱۰درصدی قیمت‌هاست. از ماه‌جاری اجرای طرح رجیستری برای تمام موبایل‌واره‌ها (تجهیزات سیم‌کارت‌خور) اعم از ساعت‌های هوشمند (به‌جز ای‌سیم) و تبلت الزامی شده است و خریداران موظف شده‌اند دستگاه‌هایشان را در سامانه همتا ثبت کنند. تا پیش از اجرای طرح رجیستری، عمده نیاز بازار به این کالاها، از طریق واردکنندگان غیرررسمی (اعم از واردات مسافری، واردات از مناطق آزاد و گاها قاچاق) انجام می‌شد، حالا اما قرار است با اجرای این طرح، امکان واردات تبلت محدود به شرکت‌های واردکننده رسمی شود. با وجود آنکه رجیستر‌کردن تبلت‌ها در سامانه همتا می‌تواند اطمینان خریداران از اصالت، سلامت کالا و ارائه خدمات پس از فروش را افزایش دهد، اما انتظار می‌رود این طرح منجر به افزایش در قیمت این تجهیزات هم بشود.

 

رضا عالیان، سخنگوی انجمن واردکنندگان موبایل و تجهیزات دیجیتال در گفت‌وگویی اخیرا اعلام کرده بود که چنانچه تمام بخش‌های فعال در روند اجرای این طرح، کار خود را به‌درستی انجام دهند، قیمت تبلت پس از رجیستری افزایش چندانی نخواهد داشت. با این حال بسیاری با نگاه به سابقه اجرای طرح رجیستری برای گوشی موبایل، انتظار افزایش قیمت این کالا طی ماه‌های پیش‌رو را دارند. میثم گیاهی درباره تغییرات قیمتی تبلت طی مدت اخیر و ماه‌های پیش‌رو می‌گوید: اکنون که در آغاز اجرای طرح رجیستری هستیم، افزایش قیمت محدودی رخ داده است ولی تا زمانی که اجرای این طرح نهایی نشود، نمی‌توان با قطعیت زیاد درباره سرنوشت قیمتی این کالا صحبت کرد.

 

وی می‌افزاید: هنوز مقدار زیادی کالا از بارهای مربوط به خرید قبل در بازار موجودند و حجم کالای وارد شده پس از اجرای طرح چندان زیاد نیست، در نتیجه هنوز برای اظهار‌نظر زود است و تا زمانی‌که این طرح به بلوغ کافی نرسد نمی‌توان درباره تاثیرات قیمتی آن نظر صریحی داد اما پیش‌بینی می‌شود این طرح با افزایش حداقل ۲۰ درصدی قیمت‌ها همراه باشد. گیاهی تاکید می‌کند: در زمان اجرای طرح رجیستری برای موبایل، حدود ۳ سال زمان برد تا این طرح بتواند جایگاه خود را در بازار پیدا کند‌ اما اکنون با توجه به تجربه رجیستری موبایل، انتظار می‌رود تکمیل طرح رجیستری و رفع نواقص آن در مورد تبلت، چیزی در حدود ۶ ماه زمان ببرد و پس از آن بازار این محصول به ثبات برسد.

 

 لپ‌تاپ؛ گران‌تر از بازارهای جهانی

طی ســـال‌های اخیر، حضــور بــرندهای تولیدکننده لپ‌تاپ در کشور به حداقل رسیده است و اکنون محصولات شرکت‌های معدودی از تولیدکنندگان لپ‌تاپ اعم از ایسوس، ایسر، لنوو و اچ‌پی در فروشگاه‌های کشور موجود است. بخش عمده این محصولات تنها از طریق شرکت‌های رسمی و نمایندگی‌های این برندها وارد می‌شود و رقابتی چندانی در این بازار وجود ندارد. همین محدودیت و رقابتی‌نبودن فضا باعث شده قیمت این کالا در بازار چندان منطقی نباشد. بهنامی با اشاره به اختلاف قیمتی زیاد لپ‌تاپ‌های داخل کشور نسبت به قیمت جهانی آنها می‌گوید: در حال‌حاضر قیمت یک لپ‌تاپ مشخص در بازار ایران به مراتب بالاتر از قیمتی است که در سایت‌های خارجی یا مثلا در بازار امارات مشاهده می‌شود. حتی ممکن است یک تبلت سرفیس که معمولا در بازار جهانی گران‌تر از یک لپ‌تاپ مشخص است، با قیمت ارزان‌تری قابل تهیه باشد‌ زیرا عموما سرفیس‌ها از طریق واردکننده غیررسمی وارد می‌شود و به دلیل رقابت، قیمت معقول‌تری دارد اما واردکنندگان لپ‌تاپ که رقیبی در این بازار ندارند، قیمت‌ها را به دلخواه افزایش می‌دهند. این درحالی است که شرکت‌های واردکننده لپ‌تاپ برای واردات از ارز نیمایی استفاده می‌کنند که حدود ۲ تا ۳ هزار تومان از ارز صرافی ارزان‌تر است. وی معتقد است این اختلاف قیمتی باعث شده است که خریداران کمتر به خرید لپ‌تاپ‌ها گرایش داشته باشند و ترجیح دهند مثلا یک تبلت‌سرفیس که قیمت معقول‌تری دارد تهیه کنند. بهنامی با تاکید بر اینکه هیچ‌کس موافق واردات قاچاق نیست می‌گوید: اخذ سودهای غیرمنطقی توسط شرکت‌های واردکننده و رقابتی نبودن بازار لپ‌تاپ در کشور باعث شده است جذابیت لپ‌تاپ‌های بازار کاهش یابد. در نهایت تعیین وضعیت بازار تجهیزات دیجیتال کشور را می‌توان در گروی تعیین وضعیت رویدادهای سیاسی مهمی مانند استقرار دولت جدید، نتیجه برجام و در نهایت تعیین‌تکلیف قیمت ارز دانست. باید دید که نوسان قیمت ارز طی ماه‌های پیش‌رو چه روندی را طی خواهد کرد و واکنش بازار و متعاقب آن خریداران به این تغییر‌قیمت چگونه خواهد بود.