سرنوشت وی‌پی‌ان قانونی در سایه طرح صیانت
یک کارشناس فناوری اطلاعات با اشاره به رواج وی‌پی‌ان‌ها به دلیل سایت‌ها و اپلیکیشن‌های فیلترشده در سال‌های گذشته، اظهار کرد: کاربر با محدودیت‌هایی که طرح صیانت به همراه دارد، ممکن است با هر نوع استفاده از هر سطحی از اینترنت، به وی‌پی‌ان‌های قانونی یا طبقه‌بنده‌شده نیاز پیدا کند.
موضوع وی‌پی‌ان قانونی از سال ۱۳۹۱ مطرح و پس از آن در مقاطع زمانی مختلف از سوی مسوولان به آن پرداخته شد، اما به دلایل مختلفی از جمله عدم تمایل شرکت‌ها و مشکلات اقتصادی به نتیجه نرسید و البته تاکنون به صورت مقطعی و هر چند سال یک بار، این بحث پیش کشیده شده اما تا کنون به نتیجه نرسیده است.
هدف از اجرای طرح وی‌پی‌ان قانونی به گفته مسوولان، آن بوده که برنامه‌ریزی صورت بگیرد تا اقشار مختلف مردم که با توجه به شرایط شغلی و اجتماعی‌شان، نیازمندی‌هایی برای دسترسی به اینترنت بدون فیلتر دارند، بتوانند از این دسترسی استفاده کنند. برای مثال طبق این طرح، اساتید دانشگاهی، پزشکان، خبرنگاران و اقشار مختلف جامعه می‌توانند دسترسی‌های خاص خودشان را به اینترنت داشته باشند، دسترسی‌هایی که با آنچه در اختیار یک کودک قرار می‌گیرد، متفاوت است.
در حال حاضر بسیاری از سایت‌های علمی و آموزشی از یوتیوب تا پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی به‌دستور قضایی یا تصمیم کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مسدود شده‌اند. از طرفی اگرچه اینترنت بدون هیچ‌گونه پالایش و فیلتر، از مواردی است که تقریبا هیچ یک از مسوولان داخلی آن را نپذیرفته و هر کدام خواهان نوعی نظارت بر محتواهای اینترنتی بوده‌اند، اما میزان این نظارت و درخواست برای مسدود کردن فضا برای کاربران، بسته به نظر هر یک از آنها متفاوت بوده است.
در این راستا میلاد نوری -کارشناس فناوری اطلاعات- در گفت‌وگو با ایسنا درباره موضوع وی‌پی‌ان طبق‌بندی‌شده اظهار کرد: زمانی که بحث وی‌پی‌ان‌ها مطرح شد، صحبت این بود که یک سری افراد اقدام به فروش فیلترشکن به مردم ایران می‌کنند که از درگاه شماره حساب و ابزارهایی که دارند قابل پیگیری است و اینطور نیست که مثل خیلی از کسب‌وکارهای غیرمجاز دیگر بعد از یک هفته یا یک ماه درگاهشان شناسایی و مسدود شود. سایت‌های فروش وی‌پی‌ان بودند که چهار سال یا بیشتر کار می‌کردند و طبق گزارش محمدجواد آذری جهرمی -وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات- در مجلس، این بازار بزرگی خارج از تصور است.
وی با بیان اینکه هر سرویسی که فیلتر شود، به گسترش این بازار منجر میشود، افزود: ممکن است زمانی که توییتر فیلتر میشود، افراد نیازی به توییتر نداشته باشند و قید آن را بزنند، اما وقتی تلگرام که به ابزار روزمره کاربران تبدیل شده، فیلتر شود، باعث میشود همه مردم حتی یک خانم خانه‌دار یا فردی که فقط برای کسب‌وکارش از اینترنت استفاده عادی می‌کرده هم به وی‌پی‌ان نیاز پیدا کند. از طرفی در آن بازه، وی‌پی‌ان‌های رایگانی که در گوگل‌پلی یا اپ‌استور وجود دارد هم به‌صورت دوره‌ای مسدود می‌شدند و افراد به‌واسطه دوستان یا همکارانش به خرید وی‌پی‌ان از همین سایت‌های ایرانی سوق داده می‌شدند و اینکه چه کسانی این وی‌پی‌ان‌ها را می‌فروشند و چطور به‌راحتی این کار را می‌کنند، مشخص نیست.
این کارشناس فناوری اطلاعات خاطرنشان کرد: در طرح جدید صیانت که هنوز سرنوشت آن مشخص نیست هم به کسب‌وکارهای فروش وی‌پی‌ان اشاره شده و همان بحث وی‌پی‌ان قانونی یا طبقه‌بندی‌شده مطرح است و کاربر با محدودیت‌های گسترده‌ای که طرح صیانت به همراه دارد، با هر نوع استفاده از هر سطحی از اینترنت، به وی‌پی‌ان‌های قانونی نیازمند خواهد شد و باعث میشود حجم بازار وی‌پی‌انی که اکنون داریم، با وی‌پی‌ان قانونی بیشتر شود، چون همه افراد به آن نیاز دارند.
نوری توضیح داد: وی‌پی‌ان قانونی اینطور است که مثلا یک پزشک با توجه به سرویس‌هایی که دسترسی به آنها آزاد است، ممکن است به یوتیوب هم نیاز پیدا کند و برای این استفاده، وی‌پی‌انی در اختیارش قرار می‌گیرد که آن سرویس را باز می‌کند. در مقابل یکی از بندهای صیانت این است که حتما باید احراز هویت شده باشید. یعنی وقتی شما روی یک ویدیو کلیک می‌کنید یا یک خبر را می‌خوانید، هویت شما مشخص است، چون احراز هویت شده‌اید و این احراز هویت به کد ملی و شماره موبایل شما متصل است، بنابراین هرکس که با این احراز هویت به هر سایتی وارد شود، مسوولیتش با شماست و به خاطر مسوولیتی که برای شما دارد، شما به عنوان یک خبرنگار یا پزشک، حاضر نیستید وی‌پی‌ان قانونی را در اختیار کسی قرار دهید.