فیلترینگ؛ موضوعی که مسکوت باقی ماند
با وجود بالا گرفتن انتقادات نسبت به رویه فیلترینگ در روزهای اخیر از سوی همه جناح‌ها، امروز وزیر ارتباطات و مجلس دراین‌باره هیچ صحبتی نکردند.
فیلترینگ قطعه‌ای گمشده در بین صحبت‌های امروز (۲۴ آبان ۱۴۰۱) وزیر ارتباطات با نمایندگان مجلس با یکدیگر بود. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که وضعیت کنونی فیلترینگ میلیون‌ها نفر را درگیر خود کرده و در روزهای اخیر انتقادات زیادی نسبت به محدودیت‌ها از سمت جناح‌های مختلف مطرح شده است.
در داستان «قطعه گمشده» اثر «شل سیلور استاین»، یک مثلث کوچک به دنبال یک دایره بزرگ به دنبال تکه گمشده خود می‌گردد که بدون آن نمی‌تواند بچرخد. داستان آقای استاین مفاهیم فلسفی، اجتماعی و روانشناسی فراوانی در خود دارد اما ما در اینجا با زاویه جدیدی از آن سر و کار داریم و آن هم گم شدن قطعه‌ای به نام فیلترینگ در صحبت دولتمردان و نمایندگان مجلس است.
در روزی که وزیر ارتباطات در مجلس حاضر شد و نمایندگان از او سوال کردند و حتی رییس مجلس نیز خطاب به او سخن گفت، هیچ صحبتی از فیلترینگ حاکم بر اینترنت کشور نشد. کسی به این قطعه گمشده اهمیت نداد. حالا چرخ آنچه اکنون نامش اینترنت است ظاهرا می‌چرخد اما بدون این قطعه گمشده، و به نظر می‌رسد این موضوع و شرایطی که مشکلاتی که ایجاد کرده، در صدر موضوع‌های مهم صحبت بالاترین مقام ICT کشور و نمایندگان ملت جایی ندارد.
نزدیک به دو ماه از فیلتر شدن دو شبکه اجتماعی پرمخاطب در ایران می‌گذرد و تا به امروز صحبت‌های زیادی در مورد تبعات منفی این اتفاق از سوی برخی نمایندگان مجلس، بخش خصوصی و حتی دولتمردان و نهادهای حاکمیتی مطرح شده است. طی روزهای اخیر موج انتقاد نسبت به فیلترینگ از سوی رسانه‌های اصولگرا شنیده می‌شد و افرادی مانند «احمد علم الهدی»، امام جمعه مشهد نیز نسبت به رویه فیلترینگ انتقاد کردند. در اوج این انتقادات اما نه وزیر ارتباطات و نه رییس مجلس و دیگر نمایندگان ملت درباره فیلترینگ صحبتی به میان نیاوردند و ترجیح دادند به کیفیت «شبکه ملی اطلاعات»، پیام‌رسان‌های بومی و سرعت اینترنت بپردازند. در واقع درخواست مجلس از وزیر ارتباطات یک خواسته دستوری بود که در این جمله خلاصه میشود: «مشکلات کسب‌وکارهای آنلاین را ظرف سه ماه رفع کنید.»
فیلترینگ در ایران تنها به دو شبکه اجتماعی اینستاگرام و واتساپ محدود نشده است. از اول مهر ماه تا امروز بسیاری پلتفرم‌ها فیلتر شدند و حالا برخی از آنها در دسترس هستند اما فیلترینگ همچنان در برخی پلتفرم‌های کاربردی ادامه دارد و کمتر کسی به آن اشاره دارد. به عنوان مثال گوگل‌پلی به عنوان مرجع اصلی اپلیکیشن‌های اندرویدی برای دارندگان این گوشی‌های هوشمند در کشور همچنان فیلتر است و برخی زیرساخت‌ها نیز با اختلالات گسترده‌ای همراه است. فیلترینگ اپ استور نیز برای کاربران آیفون که راه دیگری برای دریافت اپلیکیشن‌های خود ندارند، فلج‌کننده بوده است. از سوی دیگر اختلال‌های مقطعی در دسترسی به اینترنت و برخی وب‌سایت‌ها، برنامه‌نویسی و توسعه پلتفرم‌های ایرانی کند کرده است.
وزیر ارتباطات در سخنرانی خود در مجلس تنها به این نکته اکتفا کرد که قصد دارد پیام رسان‌های بومی را آنقدر کاربردی و قوی کند که حتی با وجود پیام‌رسان‌های خارجی، انتخاب مردم استفاده از مدل‌های بومی باشد. «عیسی زارع پور» همچنین به بخت و اقبال پیام‌رسان‌های بومی در سخنرانی خود اشاره کرد و به نظر می‌رسد از روند پیشروی این پیام‌رسان‌ها و اقبال مردم به آنها قطعاً راضی است.
در بین پرسش نمایندگان مجلس نیز اثری از فیلترینگ نبود و با اینکه پیش‌تر خبری پیرامون پیگیری اکثر نمایندگان مجلس برای رفع فیلتر شدن واتساپ و اینستاگرام منتشر شده بود اما به نظر می‌رسد که دغدغه امروز آنان چیز دیگری بود.
به نظر می‌رسد فیلترینگ و حواشی آن، به قطعه‌ای گمشده و این باور وجود دارد که دایره‌ی ناقص بدون این قطعه گمشده هم می‌تواند بچرخد. آنطور که وزیر ارتباطات در روزهای اول محدودیت‌ها روایت کرد، شورای امنیت کشور دستور فیلترینگ این دو پلتفرم را صادر کرده و با وجود انتقاد به این شرایط از جنبه‌های مختلف و طرح آسیب‌های مطرح شده، حاضرین خانه ملت ترجیح دادند ورودی به این مسئله نداشته باشند.
زارع پور در واکنش به زمان رفع فیلترها نیز بارها گفته «تصمیم گیری درباره زمان رفع محدودیت های اینترنت با من نیست.» اینکه مسئولیت رفع این موضوع با وزیر ارتباطات نیست موضوع نادرستی نیست اما از طرفی نمی‌توان این واقعیت را نیز فراموش کرد که وزیر ارتباطات نظر خود را در خصوص این شرایط اعلام نکرده و نگفته برای رفع محدودیت‌ها تلاش خود را انجام می‌دهد. آیا اساسا او پیگیر لغو محدودیت‌ها است؟ هر کس از زاویه دید خود با شناختی که از سوابق وزیر ارتباطات دارد به این سوال پاسخی غیر قطعی می‌دهد.
دایره اینترنت در ایران هرچقدر هم بزرگ باشد و هرچقدر هم رشد کرده باشد با قطعه گمشده‌ای به نام فیلترینگ همراه است که تا وقتی مشکل آن حل نشده، مانند زخمی عمیق روی این دایره افتاده و مانع از چرخیدن صحیح آن و در نتیجه چرخش اطلاعات و اقتصاد دیجیتال و… خواهد شد. به نظر می‌رسد لازم است که درباره این موضوع شفاف‌سازی شود چرا که کسب و کار میلیون‌ها فرد به این پلتفرم‌های فیلتر شده گره خورده و آنها یا باید از «صفر» در یک پیام رسان بومی شروع کنند و یا قید فروش در فضای مجازی را بزنند و وارد اقتصاد زیرزمینی شوند.