بهشت تکنولوژی، جهنم میشود؟
فرقی ندارد آب‌‌وهوای اقتصاد چطور باشد؛ به نظر می‌‌رسد آسمان سیلیکون‌‌ولی همیشه آفتابی است. در یک دهه منتهی به سال ۲۰۲۱، درآمد و سود پنج غول تکنولوژی آمریکا – یعنی اپل، مایکروسافت، آلفابت، آمازون و متا- تا پنج برابر بیشتر از نرخ رشد تولید ناخالص داخلی آمریکا افزایش داشته است. توانایی رشد و رونق صنعت تکنولوژی در شرایطی که صنایع دیگر برای بقا تلاش می‌‌کنند، در دوره همه‌‌گیری کووید-۱۹ به اثبات رسید. در این دوره که اغلب شرکت‌ها و حتی اقتصادهای بزرگ جهان تحت فشار بودند، درآمد شرکت‌های حاضر در دره تکنولوژی رکورد زد.
در سال ۲۰۲۲ اما بخت و اقبال از شرکت‌های تکنولوژی روی برگرداند. در سالی که برای همه سال سختی بود، اس‌‌اند‌‌پی۵۰۰(S&P ۵۰۰) که شاخص بزرگ‌ترین شرکت‌های آمریکایی است، تا یک‌‌پنجم ماه ژانویه کاهش یافت. با این حال شرکت‌های دیجیتال ضربه سخت‌‌تری خوردند و شاخص نزدک(nasdaq) که اغلب شرکت‌های تکنولوژی در آن هستند، یک‌‌سوم ارزش خود را از دست داد. پنج غول صنعت تکنولوژی در مجموع، ۳ تریلیون دلار از ارزش بازار خود را از دست دادند. بزرگ‌ترین بازنده در این میان شرکت متا بود که نزدیک به دوسوم ارزش بازار آن نابود شد و در نهایت ارزش بازار آن به کمی بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار رسید؛ تا جایی که حتی به نظر می‌‌رسد دیگر نتوان آن را به عنوان یکی از غول‌‌های تکنولوژی به حساب آورد.
به پایان رسیدن دوره استثنایی بودن صنعت تکنولوژی دلایل مختلفی دارد؛ یکی از این دلایل آن است که بعد از سال‌ها رشد، بازارهای دیجیتال در حال اشباع هستند. بازار تبلیغات را در نظر بگیرید که مایه حیات شرکت‌های آلفابت و متا است و فعالیت‌‌های جنبی رو به رشد شرکت‌های آمازون، اپل و مایکروسافت. در طول رکودهای اقتصادی گذشته، هزینه تبلیغات کاهش یافت، اما هزینه تبلیغات دیجیتال همچنان رو به افزایش بود، چون آگهی‌‌دهندگان بودجه‌هایشان را از رسانه‌های سنتی مانند تلویزیون و مطبوعات به تبلیغات آنلاین آورده بودند. امروزه بیشتر این مهاجرت‌‌ها اتفاق افتاده است؛ در سال جاری میلادی حدود دوسوم هزینه‌های تبلیغات در آمریکا، مربوط به تبلیغات دیجیتال بود. تغییرات دوره‌‌ای که پلتفرم‌‌های تبلیغات آنلاین در برابر آنها آسیب‌‌پذیر هستند، رقبای آفلاین آنها را به کلی نابود کرده است. در ماه جولای شرکت متا نخستین کاهش درآمد فصلی تاریخ خود را گزارش کرد و در ماه اکتبر گزارش مشابه دیگری را منتشر کرد.
عامل دیگر، رقابت است. سال‌هاست که تکنولوژی مترادف بازارهای متمرکز است: گوگل بازار جست‌وجوی اینترنتی را در انحصار خود دارد، فیس‌‌بوک حاکمیت شبکه‌های اجتماعی و… این روزها رقابت شدید شده است. بخشی از دلیل مشکلات متا، ظهور رقبای جدید به خصوص تیک‌‌تاک است که باعث شده تعداد کاربران فیس‌‌بوک برای نخستین بار کاهش یافته و به این ترتیب حاکمیتش بر شبکه‌های اجتماعی متزلزل شود. شرکت‌های تکنولوژی هم بیشتر به قلمرو یکدیگر تجاوز می‌‌کنند. بازوی رایانش ابری شرکت آمازون شاهد کاهش ناگهانی رشد خود بوده و ضررهای هنگفتی کرده است تا بتواند جایگاهش را در این تجارت حفظ کند؛ اتفاقی که تا حدی به خاطر سرمایه‌‌گذاری میلیارد دلاری گوگل در سرویس ابری خود است. نتفلیکس که سال‌هاست در زمینه استریم ویدئو پیشتاز است، حالا با رقابت‌‌های جدیدی مواجه است که تنها از سوی دیزنی و برادران وارنر نیستند، بلکه از سوی اپل و آمازون هستند که می‌توانند با دست و دلبازی در زمینه تامین محتوا سرمایه‌‌گذاری کنند. این تنها یکی از دلایل کاهش ۵۰ درصدی ارزش بازار نتفلیکس در سال جاری بوده است.
این تغییرات در ساختار تجارت تکنولوژی با وزش بادهای مخالفی همزمان شده است که به‌طور خاص شرکت‌های دیجیتال را درگیر می‌‌کنند. بانک مرکزی آمریکا در مبارزه با افزایش نرخ تورم، سیاست نرخ بهره خود را از ۲۵/ ۰ درصد در ژانویه به ۵/ ۴ درصد رسانده است. این اتفاق بقای تمام کسب‌‌وکارها را مشکل می‌‌کند. با این حال شرکت‌های تکنولوژی هم که ارزش بازار بالای آنها نشان از باور سرمایه‌‌گذاران به رشد چشمگیر درآمد آنها در آینده دارد، در دنیایی با نرخ بهره بالا که باعث میشود ارزش فعلی درآمد آنها تحلیل برود، دیگر چندان جذاب به نظر نمی‌‌رسند. نرخ‌‌های بالاتر به‌طور مشخص روی صنعت سرمایه‌‌گذاری خطرپذیر تاثیر می‌‌گذارند که روی استارت‌آپ‌‌ها سرمایه‌‌گذاری بلندمدت کرده و به آینده آنها امید دارند. بررسی‌‌های موسسه تحقیقاتی Preqin نشان می‌دهد که ارزش معاملات جدید سرمایه‌‌گذاری خطرپذیر در جهان در یازده ماه اول سال ۲۰۲۲ تا ۴۲ درصد پایین‌‌تر از همین دوره زمانی در سال گذشته میلادی بوده است. این میزان در مقایسه با بحران مالی سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹، بسیار شدیدتر است.
صنعت نیمه‌‌رساناها هم زخم دیگری بر صنعت تکنولوژی زده است. در طول دو سال گذشته با افزایش ظرفیت شرکت‌های سازنده، میزان عرضه و ذخیره تراشه‌ها بیشتر شده است. با این حال، همزمان با رونق تولید تراشه و به دلیل کاهش فروش کامپیوترهای شخصی و موبایل‌‌‌‌های هوشمند، تقاضا در بازار تراشه به‌شدت سقوط کرده است. مشکل دیگر، سقوط بازار رمزارزهاست؛ اتفاقی که به معنای آن است که ماینرهای ارزهای دیجیتال دیگر نیازی به پردازنده‌های پیشرفته ساخته شده توسط دو شرکت بزرگ سازنده تراشه، یعنی انویدیا و ای‌‌ام‌‌دی، ندارند. در روز بیست‌‌ویکم دسامبر شرکت میکرون تکنولوژی که سازنده تراشه‌های حافظه است، گزارش کاهش درآمد فصلی خود را منتشر و اعلام کرد که یک‌‌دهم کارمندانش را در سال جدید میلادی تعدیل خواهد کرد.
تنش‌‌های ژئوپلیتیک هم به این مشکلات اضافه شده‌‌اند. آمریکا محدودیت‌‌های تجاری جدیدی را برای صادرات تجهیزات نیمه‌‌رسانا به چین که بزرگ‌ترین خریدار تراشه است، وضع کرده. چین هم در عمل به کشور پرخطرتری تبدیل شده است. پیش از بحران‌‌های تسلیحاتی در هفته‌های اخیر، سیاست‌های سختگیرانه کووید-صفر دولت چین باعث شد کارخانه‌های آن ناگهان تحت قرنطینه قرار بگیرند. اپل که اغلب دستگاه‌هایش در چین ساخته میشود در تلاش است تولید محصولات جدیدش را در هند و ویتنام دنبال کند. سکسکه‌های زنجیره تامین بیش از همه به ارزشمندترین شرکت جهان فشار وارد کرده است که صرف‌نظر از عملکرد بسیار مطلوب در برابر رقبایش، همچنان بیش از یک‌‌چهارم ارزش بازار خود را در طول دوازده ماه گذشته از دست داده است.
این مشکلات به معنای آن هستند که سال پیش‌‌رو برای دنیای تکنولوژی دستاورد چندانی نخواهد داشت. اغلب شرکت‌های تکنولوژی تصمیم جدی دارند تا هزینه‌های خود را اصلاح کرده و کاهش بدهند که این موضوع در بیشتر موارد به کاهش حقوق و دستمزدها منجر میشود. آمارهای منتشر شده از سوی وب‌‌سایت Layoffs. fyi نشان می‌دهد که شرکت‌های تکنولوژی در سراسر دنیا از تعدیل بیش از 159 هزار نفر نیروی کار در سال 2022 خبر داده‌‌اند. شرکت متا به تنهایی 11 هزار نفر از نیروهای کار خود را تعدیل کرده است. شرکت آمازون به فارغ‌‌التحصیلانی که قرار بود از ماه مه سال 2022 کار خود را آغاز کنند، اعلام کرده است که باید تا پایان سال 2023 منتظر بمانند. از آنجا که صنعت تکنولوژی زمانی برای سرمایه‌‌گذاران و کارجویان شبیه به یک تکه از بهشت بود، احتمالا در ماه‌های پیش‌‌رو شبیه به چیزی غیر از آن خواهد شد.