تعدد سامانه‌های ثبت واردات موبایل، روند کار بازرگانان را کند کرده است. اگر تا چند سال گذشته هر بازرگان برای وادرات موبایل به دو یا نهایتا سه سامانه نیاز داشت، الان حداقل ۸ سامانه وجود دارد که بازرگانان باید قبل، حین و بعد از وادرات، سریال موبایل را ثبت کند.

به گفته فعالان این حوزه، در هر مرحله از کار بازرگان با یک سامانه و پیچیدگی‌های آن مواجه است. همچنین گفته می‌شود سامانه‌ها در بسیاری از روزها قطع هستند و همین موضوع روند واردات را کند می‌کند؛ این درحالی است که ایجاد سامانه‌ برای واردات، با هدف تسهیل کار بازرگانان ایجاد شده بود، اما به‌نظر می‌رسد این هدف نه‌تنها محقق نشده‌است، بلکه نتیجه عکس داده است و سرعت کار را در واردات کالای سخت‌افزاری و موبایل که رشد فناوری بالایی دارند، کاهش داده است.

به گفته یکی از واردکنندگان موبایل، درحال حاضر ۹ سامانه برای واردات موبایل وجود دارد. سامانه جامع تجارت، سامانه گمرک، سامانه تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، سامانه جامع انبارها، سامانه تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، سامانه ایران‌کد، سامانه گارانتی(irangs)، سامانه همتا و سامانه یکپارچه کارت بازرگانی از سامانه‌هایی هستند که هر بازرگان برای واردات با آن مواجه است. هر چند طی چند سال گذشته با توسعه سامانه جامع تجارت بخشی از سامانه‌ها در سامانه جامع تجارت تجمیع شده‌اند اما هنوز بازرگان برای انجام فرایندهای واردات کالا باید به چندین سامانه مراجعه کند.

بخشی از این سامانه‌ها برای خود کالاست و بخشی تخصیص و تامین ارز و همچنین بررسی استاندارد کالا هم وظیفه سامانه‌ای دیگری است که به‌نظر می‌آید این سامانه‌ها حتی اگر هدفشان در یک راستا باشد اما به‌صورت جداگانه فعالیت می‌کنند و فعالیت بازرگان را در این بخش افزایش می‌دهند و طبیعتا در این شرایط شرکت به نیروهای بیشتری برای بارگذاری اطلاعات در سامانه‌ها نیاز دارد.

این سامانه‌ها فقط برای واردات موبایل نیست و شرکت‌های IT و شبکه هم با موانعی در ثبت سفارش و گمرک روبه‌رو هستند. گفته می‌شود شرکت‌های واردکننده تجهیزات شبکه نیازمند دریافت مجوز از چهار سازمان از جمله وزارت صمت هستند. بخشی از سامانه‌ها و سازمان‌ها کنترل می‌کنند که آیا کالای موردنظر تولید داخلی دارد یا ندارد. بخش دیگر استان تهران است که سقف واردات را چک می‌کند که در تعرفه‌ای که برای ثبت سفارش اقدام شده است، شرکت سابقه واردات این تعرفه کالا را دارد یا نه. همچنین سازمان تنظیم و مقررات یکی دیگر از این سازمان‌هاست که برای کالاها مجوز ورود و مجوز ترخیص صادر می‌کند.

امیر آهنگری، مدیرعامل شرکت امتداد پارسه درباره فرایند واردات کالای IT در ایران گفت که روند واردات از سامانه جامع تجارت شروع می‌شود و بعد نوبت سامانه گمرک می‌شود. بعد از اینکه کالا ترخیص شد، در سامانه مودیان هم ثبت می‌کنیم. از طرفی سامانه جامع انبارها هم برای ثبت سفارش وجود دارد.

آهنگری با اشاره به تعدد سامانه‌‌ها و چالش‌های آن گفت: به‌دلیل تعدد سامانه‌ها کاری که در شرکت ما توسط دو نیرو انجام می‌شد الان حداقل پنج نیرو می‌خواهیم که اطلاعات را در سامانه‌های مختلف بارگذاری کنند. از طرفی امسال گفتند که کنار سامانه تجارت و سامانه جامع انبارها باید فاکتورهای فروش در سامانه مودیان در هفت روز ثبت شود. این درحالی است که هرروز سامانه‌ها به دفعات و به دلایل مختلف قطع می‌شوند.

به گفته آهنگری، قبل از ثبت در سامانه جامعه تجارت پیش‌نیازهایی وجود دارد. یک سامانه‌ای وجود دارد که مربوط به کارت بازرگانی است؛ یعنی بازرگان باید در سامانه جامع تجارت درخواست را اعلام کند و بعد از تایید به سمت اتاق بازرگانی برود که البته خود اتاق بازرگانی هم چارت بسیار پیچیده‌ای دارد. کسانی که کارت بازرگانی ندارند و تجارت داخلی می‌کنند هم باید در سامانه جامع تجارت ثبت‌نام کنند و حضور داشته باشند. بازرگان بعد از دریافت تاییدیه اولیه و ثبت در سامانه‌های مختلف، وارد صف تخصیص ارز می‌شود.

بعد از این مراحل بازرگان در صف تخصیص ارز قرار می‌گیرد. قبل‌تر بانک مرکزی ۳۰ روزه تخصیص ارز می‌داد اما بعدتر تا ۹۰ روز افزایش پیدا کرد و الان این عدد کمی کاهش داشته است و حدود ۸۰ روز است. آهنگری تاکید کرد که طولانی بودن صف تخصیص ارز در کالاهای IT به این موضوع آسیب می‌زند زیرا این حوزه باید به‌روز باشد.

مرحله بعد خرید ارز است. در این مرحله بازرگان باید درگیر باشد که از کدام صرافی و بانک می‌تواند ارز را تامین کند. بعد از  دریافت ارز و بارگیری کالا، بازرگان وارد سامانه‌های گمرکی می‌شود. در این مرحله باید در سامانه جامع گمرکی و سامانه استاندارد سریال کالا وارد شود. آهنگری توضیح داد که در بخش استاندارد کالا حدود ۲۰ روز زمان می‌برد تا آزمایشات روی کالا انجام شود. بعد از گذشت مراحل استاندارد، کالا وارد ترخصیص ارزیاب گمرک و موارد دیگر قرار می‌گیرد. بعد از ترخیص کالا، کالا باید در سامانه جامع تجارت و سامانه جامع انبارها ثبت شود و در سامانه‌های فروش داخلی توزیع شود.

به گفته مدیرعامل شرکت امتداد پارسه، یک تاجر از شروع تا خروج کالا یک فرایند فرسوده‌کننده و زمان ۳ تا ۴ ماهه را طی می‌کند. هرکدام از سامانه‌ها زمان و نیروی خاص خود را می‌خواهد.

آهنگری معتقد بود که حاکمیت باید روند واردات کالای سخت‌افزار به کشور را تسهیل کند نه اینکه با بعضی قوانین به عقب براند زیرا کنار این تعدد سامانه‌‌ها قوانینی که یک شبه از سمت نهاد تنظیم‌گر ایجاد می‌شود، آزاردهنده‌تر است.

آهنگری درباره تفاوت کارکرد سامانه‌‌ها توضیح داد: کارکرد بعضی از این سامانه‌ها متفاوت است؛ مثلا کارکرد سامانه‌ای که برای تجارت داخلی یا خارجی استفاده می‌شود فرق دارد. مشکل اینجاست که امور نهادها و سامانه‌‌ها موازی هستند اما کاری که از ما می‌خواهند زمان‌بر و فرسوده‌کننده است. مثلا سامانه جامع تجارت و سامانه مودیان با یک کد، کالا را ثبت می‌کند اما باید چندبار و در چند سامانه تعریف شود. در وهله اول هدف از ایجاد چنین سامانه‌هایی این بود که کار را تسهیل کند و وقتی یک کد وارد سامانه جامع تجارت می‌‌شود، تا انتها از همان سریال کالا استفاده شود نه اینکه برای بازرگان مراحل زمان‌گیر شود.به

به گفته آهنگری یکی از دلایلی که واردکنندگان به‌سمت تولید داخلی می‌آیند همین محدودیت‌ها در واردات و دریافت تسهیلات از دولت است. تولید باید ضوابط خود را داشته باشد و طبق بازار، مقرون به‌صرفه باشد و به ضرر مصرف‌کننده نهایی نباشد.