پیش‌نویس برنامه ملی توسعه هوش مصنوعی با تمرکز بر ساخت سکوی ملی پردازش پرقدرت با ۴ هزار کارت گرافیکی H100، ایجاد بازارگاه داده، تشکیل پنج نهاد تنظیم‌گر تخصصی و جذب ۵ میلیارد دلار سرمایه خارجی طی دو سال آینده تمرکز دارد منتشر شد و اکنون برای دریافت نظر نخبگان و فعالان این حوزه در دسترس قرار گرفته است.

ستاد توسعه فناوری و کاربرد هوش مصنوعی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری نسخه نهایی «برنامه ملی توسعه هوش مصنوعی» را پس از ۱۲ مرحله بازنگری و با مشارکت دستگاه‌های اجرایی، سازمان برنامه و بودجه، دانشگاه‌ها، بخش خصوصی و مراکز تحقیقاتی و برای نظرخواهی نخبگان منتشر کرده است.

این سند که در دومین جلسه کمیته تخصصی ستاد توسعه فناوری و کاربرد هوش مصنوعی با حضور معاون علمی رئیس‌جمهور بررسی شد، نخستین نقشه‌راه جامع توسعه هوش مصنوعی کشور محسوب می‌شود که در ۲۳ صفحه جزئیات دقیق اجرایی هر محور را از سطح زیرساخت تا بازارسازی و همکاری‌های بین‌المللی ارائه کرده است.

در این گزارش، ۱۵ محور این برنامه ملی که با هدف توسعه زیست‌بوم هوش‌مصنوعی ایران منتشر شده، بررسی شده است.

سکوی ملی خدمات ابری
یکی از اصلی‌ترین بخش‌های این برنامه، توسعه مراکز پردازش پرقدرت ملی است. بر اساس سند، در گام نخست طراحی معماری سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مراکز داده انجام خواهد شد و دست‌کم ۴ هزار کارت گرافیکی H100 برای تامین توان پردازشی پروژه‌های ملی در نظر گرفته شده است. این ظرفیت که معادل استانداردهای جهانی است، در فاز اول به ۲ هزار کارت خواهد رسید.

مراکز Tier-3 و Tier-4 برای میزبانی پروژه‌های کلان انتخاب شده‌اند و سکوی ملی خدمات ابری برای دسترسی دانشگاه‌ها، استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان راه‌اندازی می‌شود. بودجه فاز نخست این طرح ۲۰ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان اعلام شده و وزارت ارتباطات، سازمان برنامه بودجه و معاونت علمی مسئولیت اجرای آن را برعهده دارند.

محور دوم برنامه بر تامین مالی پایدار برای پروژه‌های هوش‌مصنوعی تمرکز دارد. در این چارچوب، ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری تخصصی AI، استفاده از منابع صندوق توسعه ملی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بین‌المللی پیش‌بینی شده است. این طرح در افق دو ساله هدف‌گذاری جذب ۵ میلیارد دلار سرمایه خارجی را دنبال می‌کند و شرکت‌های دانش‌بنیان مشمول معافیت‌های مالیاتی خواهند شد.

بازارگاهی ملی برای داده‌ها
در محور سوم، کشور به سمت ایجاد چارچوب ارزش‌گذاری داده به‌عنوان دارایی دیجیتال حرکت می‌کند. طبق برنامه، دستگاه‌های اجرایی موظف‌اند حداقل ۱۰۰ مجموعه داده راهبردی را در اختیار یک بازارگاه ملی داده قرار دهند تا از طریق آن شرکت‌ها و پژوهشگران بتوانند به داده‌های طبقه‌بندی‌شده دسترسی داشته باشند. این بخش شامل تصویب مقررات داده در دولت الکترونیک، ایجاد ۵ بازارگاه تخصصی و تدوین استانداردهای تبادل داده است.

چهارمین محور، تدوین چارچوب‌های قانونی و اخلاقی هوش مصنوعی است که شامل ایجاد پنج نهاد تخصصی تنظیم‌گر، تدوین آیین‌نامه‌های مسئولیت‌پذیری الگوریتمی و مقررات شفافیت مدل‌ها می‌شود.
همچنین در محور پنجم، حفاظت از داده‌ها، مدل‌ها و سامانه‌های AI در سطح ملی مورد توجه قرار گرفته و برای نخستین بار پروتکل‌های امنیت مدل‌ها تدوین خواهد شد. مرکز افتا، ستاد توسعه فناوری و وزارت ارتباطات در این محور مسئولیت دارند.

در محور ششم، ایجاد مرکز ملی ارزیابی و رتبه‌بندی محصولات و خدمات AI پیش‌بینی شده است. محورهای هفتم و هشتم بر توسعه مدل‌های زبانی بزرگ فارسی‌محور و مدل‌های بنیادین چندوجهی تمرکز دارند. این اقدام قرار است به کمک شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز دانشگاهی در بازه دو تا سه ساله به سرانجام برسد.

این سند در محورهای نهم تا دوازدهم بر تربیت نیروی انسانی، بازگشت نخبگان ایرانی مقیم خارج، مرجعیت علمی منطقه‌ای، و فرهنگ‌سازی عمومی تمرکز کرده است. ورود آموزش‌های AI به مدارس، تولید محتوای رسانه‌ای و افزایش سطح سواد دیجیتال از دیگر بخش‌های این محور است.

بازارسازی، اولویت‌های ملی و دیپلماسی فناوری
در بخش پایانی سند، حمایت از تجاری‌سازی محصولات هوش مصنوعی، ایجاد بازارگاه ملی خدمات AI، تمرکز بر صنایع کلیدی انرژی، حمل‌ونقل، بهداشت و کشاورزی و همچنین تقویت دیپلماسی فناوری ایران در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی به‌عنوان اهداف استراتژیک گنجانده شده است.

وزارت ارتباطات، وزارت علوم، معاونت علمی، سازمان فناوری اطلاعات، صندوق نوآوری و شکوفایی، بخش خصوصی و نهادهای عمومی غیردولتی به‌عنوان بازیگران اصلی اجرای این برنامه ملی معرفی شده‌اند.

متن کامل برنامه ملی توسعه هوش مصنوعی