فعالیت در بازار نرم افزار ایران با یک مجوز و چند متولی
سوسن صادقی – روزنامه ایران : بازار نوپای نرم افزار ایران در رقابت با حریفان نیرومند چشم به حمایت نهادهای داخلی دوخته است. فعالان این بازار می گویند در نبود چنین حمایتی، آنها یارای ماندن در این میدان سخت و نفسگیر را ندارند. شواهد نشان از این دارد که دولت یازدهم به این مطالبه فعالان بازار فناوری پاسخ مثبت داده است، آن هم با این انگیزه و هدف که سهم فناوری را در مسیر تولید و ثروت ملی افزون تر کند و چرخه تولید ملی در این حوزه را سرعت بخشد.
به گفته رضا باقری اصل، معاون سازمان فناوری اطلاعات، آیین‌نامه توسعه و گسترش کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات از سوی هیأت وزیران در آخرین جلسه هیأت دولت به تصویب رسید. انتظار می رود با اجرای این آیین‌نامه فضای کسب و کار، تجارت الکترونیک و اقتصاد دانش‌بنیان در تمام عرصه‌های کشور فعال شده و زمینه‌های جلب مشارکت بخش خصوصی و ترغیب سرمایه‌گذاران در این حوزه فراهم شود اما در کنار این ارزیابی امیدوارند از تصمیم دولت، برخی کارشناسان فناوری نسبت به پاره ای عوارض این تصمیم دغدغه خاطر دارند. دغدغه نسبت به افزایش بار بوروکراسی.
در پی تصویب این طرح، «ایران» به سراغ تولید‌کنندگان و کارشناسان صنعت نرم افزار رفت تا بداند این مصوبه چقدر در بهبود و تحول بازار فناوری و تولید داخل مؤثر واقع خواهد شد.
بار اضافی بر دوش تولید‌کننده‌ها
مقدسی یکی از مدیران شرکت نرم افزاری (ساینا) با بیان مطلب یاد شده به «ایران» می‌گوید: تصویب آیین‌نامه‌ها برای حمایت از تولید داخل خوب و مفید است. او در عین حال نگران آن است که با این مصوبه یک مرحله دیگر به مراحل قبلی کسب مجوز اضافه شود.
وی می‌افزاید: اگر ثبت در سامانه مر کز اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای جلوگیری از کپی رایت و پیگیری حق و حقوق افراد حقیقی و حقوقی باشد، کار خوبی است ولی اگر قرار باشد یک مرحله به مراحل دریافت مجوز اضافه کند بار اضافی روی دوش شرکت‌های تولید‌کننده نرم‌افزار گذاشته است و این وزارت نمی‌تواند از نظر فنی درباره نرم افزارهای تولید شده بخصوص کاربردی اظهار نظر کند.
جوکار مدیر بازرگانی شرکت تولیدی نرم افزار (نرم آفرین پویا) نیز همین ملاحظه را دارد. او به «ایران» می‌گوید: نمی‌دانم چرا گرفتن مجوز به‌گونه‌ای است که برای دریافت آن باید به چند جا مراجعه کرد و حتماً باید مهر چند دستگاه پای آن زده شود. چرا کارشناسان هر بخش مانند تکنولوژی، کپی رایت، امنیت و غیره را در یکجا متمرکز نمی‌کنند تا کار در جهت حمایت از تولید داخل سریعتر انجام گیرد.
تعدد متولی مشکل صنعت نرم افزار
شاهین طبری رئیس کمیسیون نرم افزار سازمان صنفی رایانه‌ای استان تهران (نصر) نیز مانند تولید‌کننده‌ها معتقد است با ثبت نرم افزار‌ها در سامانه وزارت ارشاد یک مرحله به مرحله‌های دریافت مجوز شرکت‌های تولید‌کننده نرم افزار اضافه شده است و این نشان از تعدد متولی در این حوزه دارد که همین مسأله مشکلات عدیده‌ای را برای صنف تولید‌کننده‌های نرم افزار ایجاد کرده است.
طبری می‌افزاید: برای تولید نرم‌افزار و اخذ مجوز باید به وزارت صنایع، شورای عالی انفورماتیک و سازمان صنفی رایانه‌ای مراجعه کرد ولی حال یک مرحله دیگر نیز به مراحل قبلی اضافه شده و آن هم دریافت مجوز (هولوگرام) از سوی مرکز اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. باید نرم افزار تولید شده در سامانه سرآمد این وزارتخانه ثبت شود و تا ثبت نشود ارگان‌ها اجازه خرید محصول را ندارند. دریافت این همه مجوز برای یک محصول زمان‌بر است، هزینه در پی دارد و نباید یک کار چندین متولی و صاحب داشته باشد.
رئیس کمیسیون نرم افزار سازمان نصر به «ایران» می‌گوید: البته بحث ارائه مجوز فقط به همین دستگاه‌ها ختم نمی‌شود به عنوان نمونه برای دریافت مجوز امنیتی نرم افزار تولید شده، بین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان پدافند غیرعامل نیز اختلاف نظر وجود دارد چرا که وزارت ارتباطات تنها تأییدیه 4 آزمایشگاهی را که خود معرفی کرده قبول دارد و سازمان پدافند غیرعامل هم تأییدیه آزمایشگاه‌های مورد قبول خود را می‌پذیرد. این در حالی است که انجام هر کدام از این مراحل برای شرکت‌های تولید‌کننده نرم افزار هزینه اضافی در پی دارد. طبری با بیان اینکه وزارت ارشاد می‌تواند بر محتوای نرم‌افزار تولید شده نظارت داشته باشد تا خلاف شرع و نظام نباشد می‌افزاید: اگر بحث ثبت مالکیت نیز مطرح باشد به نظر می‌رسد کار درستی در حال انجام است ولی بهتر است تمام کارهایی که قرار است برای اخذ مجوز صورت گیرد در یکجا متمرکز و تجمیع شود و زیر نظر یک متولی انجام گیرد. همچنین بهتر است کارشناسان حوزه‌های مختلف درباره نرم افزار تولید شده نظر کارشناسی بدهند و در نهایت یک گواهینامه یا مجوز برای محصول تولیدی صادر شود.
وی می‌گوید: وقتی مسئولان قانونی را تصویب می‌کنند هر دستگاه و سازمانی دوست دارد که مهر سازمانش‌را بر پای آن بزند ولی در جایی که شرکت‌های تولید‌کننده به کمک مادی و معنوی نیاز دارند هیچ دستگاهی پا پیش نمی‌گذارد و از هرگونه کمکی دریغ می‌کنند.
پروتکلی برای ثبت مالکیت
«مرکز اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای عالی انفورماتیک پروتکلی را تدوین کرده‌اند که محصولات نرم‌افزاری را از نظر مالکیت، ثبت معنوی کنند تا بحث کپی رایت قابل پیگیری باشد.»
علی آذرکار رئیس کمیسیون استاندارد سازمان نظام صنفی تهران (نصر) با بیان این مطلب و با اشاره به اینکه وزارت ارشاد تنها از نظر محتوایی می‌تواند درباره محصولات تولیدی نظر دهد می‌گوید: به نظر نمی‌رسد تأیید نرم افزار از نظر فنی از سوی وزارت ارشاد کار درستی باشد چرا که این دستگاه تنها می‌تواند بر رسانههای مالتی مدیا سینمایی که بیشتر فرهنگی است نظارت فنی و محتوایی داشته باشد.
در همین راستا معصومه قاضی کارشناس ثبت نرم‌افزار با اشاره به اینکه بحث ثبت نرم افزار‌ها در سامانه مرکز توسعه اطلاعات و رسانههای دیجیتالی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی (سرآمد) از سال 85 برای شرکت در نمایشگاه‌ها آغاز شده است به «ایران» می‌گوید: از آن سال به بعد تصمیم گرفته شد تمام نرم افزارهای کاربردی و محتوایی تولید شده از نظر فنی و محتوایی بررسی شده و در سامانه سرآمد ثبت شود بنابراین تمام نرم افزار‌ها باید در سامانه ثبت شود تا دارای اعتبار باشد.
وی با بیان اینکه هر نرم افزار داخلی که در این سامانه ثبت شود، هولوگرام مالکیت دریافت می‌کند، می‌افزاید: وقتی هولوگرام مالکیت از سوی مرکز رسانههای دیجیتال به نرم افزار اختصاص می‌یابد دارای کدی است که وقتی کد درج شده در هولوگرام به شماره سامانه وزارت ارشاد ارسال شود، اعتبار نرم افزار را اعلام می‌کند.
اما یک کارشناس دیگر در مرکز اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به «ایران» می‌گوید: ثبت در سامانه سرآمد وزارت ارشاد علاوه بر ثبت معنوی، در راستای حمایت از تولید‌کنندگان است تا محصولات داخلی خریداری شود و تولید را رونق بدهد.
وی با بیان اینکه وقتی هولوگرام ارشاد به نرم افزاری تعلق می‌گیرد یعنی از نظر فنی و محتوایی مورد تأیید است، می‌افزاید: مشخصات تولید‌کننده و اثر تولید شده در سامانه ثبت میشود بنابراین آثاری که ثبت شوند و مجوز بگیرند تمام حقوق مادی و معنوی آن محفوظ است و اگر کسی از آثار آنها کپی کند یا در سایت خود قرار دهد می‌تواند به دادگاه شکایت کرده و اقامه دعوا کند.
این کارشناس می‌گوید: سعی شده است با نظر کارشناسان از نظر فنی و محتوایی ارائه هولوگرام و ثبت در سامانه در کمترین زمان صورت بگیرد و تاکنون تعداد قابل توجهی از نرم‌افزار‌ها در این سامانه ثبت شده است.
به هرحال با تمامی این اوصاف فعالان صنعت نرم افزار تأکید می کنند اکنون که مسئولان امور ارتباطات در پی حمایت از صنعت نرم افزار تولید داخل هستند بهتر است برای پیشبرد کار، در امر بحث انگیز اخذ مجوز <راه تجمیع> را که مورد قبول این صنف صنعت نرم افزار است در پیش بگیرند تا نتیجه قابل قبول تری حاصل شود.