حدود دو سال از زمانی که فناوری ۵G آماده تجاری‌سازی شد می‌گذرد و این نسل به سرعت درحال تبدیل شدن به جریان غالب فناوری‌های ارتباطی است. براساس گزارش ارائه شده توسط GSA، در ماه آگوست سال ۲۰۲۰ شمار کشورهایی که به عرصه تجاری‌سازی این فناوری ورود کرده‌اند از ۳۸ گذشت و به سرعت تعداد کشورهایی که در حال به کارگیری این فناوری در شبکه ارتباطی خود هستند در حال افزایش است.

 

 پیش‌بینی می‌شود فناوری ۵G  طی سه سال و نیم از آغاز تجاری‌سازی به عدد سه و نیم میلیارد کاربر در جهان برسد. این درحالی است که رسیدن به این تعداد کاربر برای ۴G حدود ۴ سال و برای ۳G حدود ۱۲ سال طول کشید و این حکایت از سرعت بالای توسعه این فناوری نسل جدید دارد. شاید یکی از اصلی‌ترین دلایلی که بسیاری از کشورها در لیست پرسرعت‌ترین شبکه‌های اینترنت موبایلی در جایگاهی به مراتب بهتر از ایران قرار دارند نیز همین ورود سریع آنها به این حوزه و به‌کارگیری آخرین تکنولوژی‌های ارتباطی باشد. در جدیدترین رده‌بندی سرعت اینترنت موبایل در کشورهای مختلف جهان که توسط Speedtest منتشر شد، ایران از میان ۱۴۰ کشور در رتبه ۷۹ قرار گرفت. متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران  ۱۷/ ۳۰ مگابیت بر ثانیه و متوسط سرعت آپلود ۴۴/ ۱۱ مگابیت بر ثانیه برآورد شده است. این درحالی است که تا ماه مارس ۲۰۲۱، کشورهای امارات متحده عربی (۸۷/ ۱۹۰ مگابیت برثانیه)، کره‌جنوبی(۰۶/ ۱۸۶ مگابیت برثانیه)، قطر (۴۳/ ۱۸۱ مگابیت‌ برثانیه)، چین (۴۰/ ۱۴۹ مگابیت‌ برثانیه) و عربستان سعودی (۲۹/ ۱۴۸ مگابیت ‌برثانیه) به ترتیب رتبه‌های اول تا پنجم این رده‌بندی را در اختیار دارند.

 

کره‌جنوبی و چین جزو کشورهای پیشگام تجاری‌سازی ۵G  در کشورهای خود بوده‌اند. در واقع کره‌جنوبی اولین کشوری بود که به کارگیری فناوری ۵G  را در شبکه ارتباطی خود آغاز کرد. با سرعتی که این کشور درحال به‌روزرسانی شبکه ارتباطی خود است پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ حدود ۶۰درصد از شبکه موبایلی خود را به این نسل جدید ارتقا دهد و پیشگامی خود را در این حوزه حفظ کند. طبق گزارش اخیر اسپیدتست، کره‌جنوبی با سرعت دانلود ۰۶/ ۱۸۶ مگابیت بر ثانیه‌ای در جایگاه دوم پرسرعت‌ترین اینترنت موبایل دنیا جای دارد. از مهم‌ترین ویژگی‌های مهم نسل ۵ تلفن‌همراه می‌توان به سرعت و پایداری بالاتر، تاخیر کمتر و حجم ارتباطات وسیع‌تر اشاره کرد و توسعه این نسل جدید را از ضرورت‌ها و تحول اساسی کسب‌وکارهای اینترنتی و توسعه اقتصاد دیجیتال کشورها به‌شمار آورد. 

 

 وضعیت توسعه ۵G  در ایران

ورود و توسعه نسل چهارم اینترنت همراه در ایران با شگفتی‌های بسیاری همراه بود و شروع اوج‌گیری فعالیت بسیاری از کسب‌وکارهای اینترنتی موفق امروزی خصوصا در حوزه تاکسی‌های آنلاین را باید مدیون این رویداد دانست. پیش‌بینی‌ها از روند تجاری‌سازی ۵G  حاکی از آن است که احتمالا تا سال ۲۰۲۴ فراگیری نسل پنجم اینترنت همراه با فراگیری فعلی ۴G برابری کند. با وجود آنکه روند توسعه نسل پنجم اینترنت همراه به سرعت در بسیاری از کشورهای جهان درحال انجام است، ایران ورود نسبتا دیرهنگامی به این حوزه داشت. حسین فلاح‌جوشقانی، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اصلی‌ترین علت ورود دیرهنگام ایران به این حوزه را تحریم‌ها می‌داند و معتقد است اگر شرایط این‌گونه نبود ما نیز بسیار زودتر از اینها به این عرصه ورود می‌کردیم. رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی معتقد است درحال‌حاضر در اکثر کشورهای دنیا تکنولوژی ۵G  به صورت هات‌اسپات و FWA مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

فروردین ماه امسال بود که فلاح‌جوشقانی در گفت‌وگو با «ایسنا» درباره روند قانون‌گذاری حوزه ۵G  در کشور گفت: ما در مجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، از دو سال پیش بررسی این موضوع را شروع کردیم و از اپراتورها هم مشاوره گرفتیم. وی در این باره افزود از سال گذشته نقشه راه ۵G  را هم تعیین و به ITU اعلام کردیم، باندهای فرکانسی را که برای ۵G  موردنیاز است مشخص کردیم و آماده واگذاری هستیم و این‌طور نیست که ببینیم چه اتفاقی می‌افتد و بعد بخواهیم واکنش نشان دهیم و از قبل خود را برای این حوزه آماده کردیم.

 

معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه نقشه راه ۵G  از FWA یا Fixed Wireless Access شروع می‌شود، گفت: در اکثر کشورهای دنیا ۵G  به صورت هات‌اسپات و FWA مورد استفاده قرار می‌گیرد و بیشتر از حوزه‌های B۲B و سرویس‌های کسب‌وکارها شروع می‌شود. پیش‌بینی می‌شود این نسل جدید اینترنت همراه تا سال ۲۰۲۴ در دنیا فراگیر شود و به وضعیت فعلی پوشش ۴G برسد. اما اکنون که در سال ۲۰۲۱ هستیم، دنیا در حوزه هات‌اسپاتی یا FWA کار می‌کنند. وی تاکید کرد البته کشورهایی هم بودند که ۵G  را در حوزه موبایل نیز راه‌اندازی کردند و از جمله آنها می‌توان به کشورهای حاشیه خلیج فارس اشاره کرد، اما آنچه در نقشه راه دنیا وجود دارد این است که تجاری شدن ۵G  در دنیا در سال ۲۰۲۴ اتفاق می‌افتد. این درحالی است که در ایران فرآیند تجاری‌سازی ۵G  FWA از اسفند ۹۹ آغاز شده است. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با تاکید بر ارائه راه‌حل‌هایی مانند ۵G  FWA، یعنی استفاده از ۵G  برای اینترنت خانگی و توسعه اینترنت ثابت، گفته بود: اگر یک سایت ۴G با پهنای باند ۱۰۰ مگابیت‌برثانیه و ۴۰ مگاهرتز فرکانس، یک دکل برای کاربرانش عرضه کند، تست‌های ۵G  می‌تواند ۳ گیگابایت‌برثانیه عرضه کند، یعنی حتی تا ۳۰ برابر کیفیت روی یک پهنای باند فرکانسی محدود، ظرفیت را بالا می‌برد. مفهومش البته این نیست که می‌توانید روی گوشی‌تان سرعت ۳ گیگابیت دریافت کنید، چون این ظرفیت به تعداد کاربران تقسیم‌ می‌شود، اما ارائه ۱۰۰ مگابیت ظرفیت شبکه با ارائه ۳ گیگابیت ظرفیت برای ۲۰۰ مشترک تفاوت زیادی دارد.

 

 کاهش هزینه‌های زیرساخت و پهنای باند برای اپراتورها

برنامه ورود اپراتورهای ثابت به حوزه ۵G  در هفته اخیر بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاد. حسین فلاح‌جوشقانی، معاون وزیر ارتباطات روز شنبه در گفت‌وگو با «ایسنا» اعلام کرد برای اپراتورهای بی‌سیم نقشه راهی در نظر گرفته‌ایم تا بتوانند وارد حوزه ۵G  شوند و منابعی که دارند را با اپراتورها به اشتراک بگذارند. وی در این باره افزود: این برنامه برای دارندگان پروانه FWA، گزینه خوبی برای ورود به حوزه‌های ۵G  است. فلاح‌جوشقانی با بیان اینکه وقتی زیرساخت‌هایی وجود دارد بهترین، ارزان‌ترین و سریع‌ترین راه، به اشتراک‌گذاری آنهاست، گفت: در تمام دنیا هم همین کار را می‌کنند و اینکه پیمانکارها خودشان دوباره شبکه ایجاد کنند باعث افزایش چندبرابری قیمت سرویس‌ها می‌شد. رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با اشاره به فناوری۵G FWA بیان کرد: یک موضوع مهم دیگر بحث اپراتورهای ثابت بی‌سیم است که یک نقشه راه برای دارندگان این پروانه در نظر گرفتیم تا بتوانند وارد حوزه‌های ۵G  شوند و منابعی که دارند را با اپراتورها به اشتراک بگذارند تا بعد از چند سال بتوانند به یک اپراتور موبایل تبدیل شوند. این برنامه برای دارندگان پروانه FWA، گزینه خوبی برای ورود به حوزه‌های ۵G  است. فلاح‌جوشقانی ادامه داد: در چند سال گذشته بحث ۴G را بسیار جدی دنبال کردیم و نگاه کمیسیون و رگولاتوری به این تکنولوژی نگاه ویژه‌ای بوده است و سعی کردیم همگام با دنیا، در داخل کشور در حوزه ۵G پیش برویم، بر این اساس برای اولین بار در حوزه ۵G  با کمک همه ذی‌نفعان مطالعات قبل از ورود فناوری انجام و نقشه راه برای آن ترسیم شده است. البته بستر آن قبلا با موضوع بی‌طرفی فناوری در پروانه‌ها فراهم شده بود.

 

 تمرکز روی رگولاتوری مشارکتی

جوشقانی با اشاره به لزوم تغییر در مقررات‌گذاری و نهادهای مقررات‌گذار در دنیا همزمان با تغییر فناوری‌ها بیان کرد: الان مانند نسل پنجم فناوری، نسل پنجم رگولاتوری نیز مطرح است. نسل پنجم رگولاتوری لزوما در امتداد نسل ۴ نیست. براساس شاخص‌ها و رتبه‌بندی اتحادیه بین‌المللی ارتباطات (ITU)، رگولاتوری ایران در آستانه ورود به نسل ۴ رگولاتوری است و از آنجا که نسل ۵، در امتداد نسل ۴ نیست الزامی وجود ندارد که ما حتما نسل ۴ را رد کنیم تا بتوانیم وارد نسل پنجم شویم. معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: تمرکز اصلی رگولاتوری نسل ۵، رگولاتوری مشارکتی  (cooperative regulatory) است که با توجه به تکنولوژی‌های جدید مانند ۵G و IOT، موضوع تحول دیجیتال، اقتصاد دیجیتال، ضرورت مشارکت رگولاتوری‌های حوزه‌های مختلف با یکدیگر را مطرح کرده است که در چند سال گذشته سعی کرده‌ایم وارد این حوزه شویم.

 

فلاح‌جوشقانی ادامه داد: برای مثال ورود شرکت‌های IT به حوزه بورس، نتیجه پیاده‌سازی رگولاتوری مشارکتی با حوزه بازار سرمایه بود، با وزارت نیرو به‌عنوان رگولاتوری حوزه انرژی نیز تعاملات خوبی داشتیم تا بتوانیم از زیرساخت‌های برق برای توسعه ICT و بالعکس استفاده کنیم. جلساتی با بانک مرکزی، بورس، حوزه انرژی و شهرداری‌ها برگزار کرده‌ایم. رگولاتوری در حوزه ICT از آن حوزه‌هایی است که به طور مداوم درحال تغییر و تحول است و لازم است ما نیز همگام با آن تغییر کنیم. البته رگولاتوری سایر حوزه‌ها نیز باید راه‌های گفت‌وگو را باز و با ما همکاری کنند.