قطعات تقلبی، بلای جان صنعت آی تی در دوران «کرونا»
یکی از مشکلات بزرگی که شیوع کووید19 در جهان ایجاد کرد، عدم توازن بازار عرضه و تقاضا در بازار آی تی و ناتوانی کمپانی‌های تولیدکننده تلفن همراه، تبلت، خودرو و… در انجام تعهدات و ارسال محصولات تولیدی به بازار بوده است. همزمان با شیوع کرونا و تعطیلی یا کاهش ظرفیت تولید کارخانه‌های تولید تراشه در جهان، شاهد کمبود این قطعات که مغز وسایل دیجیتال محسوب می‌شوند بوده‌ایم و ازسوی دیگر کمبود تراشه در جهان عملاً دروازه‌ای به سوی افزایش میزان تقاضا برای محصولات تقلبی در بازار گشود. تراشه‌ها و قطعات تقلبی حالا دیگر یکی از بزرگترین دردسرهایی محسوب می‌شوند که غول‌های فناوری تولیدکننده محصولات دیجیتال با آن دست به گریبان هستند.
آن روی دیگر سکه
شیوع کرونا در جهان علاوه بر ضربه به پیکر اقتصاد و نظام سلامت جهان، بار اضافه‌ای بر دوش تولیدکنندگان محصولات دیجیتال در جهان قرار داد. با توجه به طولانی شدن مدت زمان قرنطینه در جهان و افزایش تعداد افراد دورکار، آموزش آنلاین، سلامت و بررسی‌های پزشکی از راه دور، خرید آنلاین و…. میزان تقاضا برای محصولات دیجیتال در جهان روندی صعودی به خود گرفت ولی ازآنجا که کمپانی‌ها خود را برای چنین وضعیتی آماده نکرده بودند و کارخانه‌های تولید تراشه هم به تعهدات خود عمل نکردند عملاً کاهش تولید و به هم خوردن بازار عرضه و تقاضا رقم خورد.
سکه کمبود تراشه در جهان روی دیگری هم دارد و آن هم تولید قطعات تقلبی و ورود خزنده آن به بازار لوازم الکترونیک مصرفی جهان، حوزه سلامت، خودروها و… است. درواقع قرن بیست و یکم که بسیار پرسروصدا آغاز شد و بسیاری در انتظار تحقق بسیاری از غیرممکن‌ها در این قرن بودند حالا دچار یک وقفه و سکته بزرگ شده است و کمبود تراشه در جهان از دنیای خودروها گرفته تا بازی‌های ویدیویی، لوازم خانگی و.. را تحت تأثیر قرار داده و خسارات میلیاردی به کمپانی‌های بزرگ جهان وارد کرده است. به‌عنوان مثال جنرال موتورز به‌دلیل کمبود تراشه، 3 کارخانه خود را تعطیل کرد و چهارمین کارخانه نیز با یک چهارم ظرفیت تولید فعالیت داشت. کمپانی خودرو Detroit هم از کاهش 2 میلیارد دلاری میزان سود خود خبر داده است.
علاوه بر ضرر فراوان کمپانی‌های فناوری در عرصه کرونا، این شرکت‌ها گاه برای تولیدات خود مجبور شدند به جای قطعات شناسنامه‌دار، به منابع ناشناس تولید تراشه اعتماد کنند که همین امر سبب شد لوازم و قطعات تقلبی در زنجیره تولید محصولات جای بگیرند؛ قطعاتی که ممکن است آسیب‌هایی ناشناخته را در محصولات ایجاد کنند و با ایجاد نارضایتی در میان کاربران، عملاً اعتبار کمپانی‌های معروف حوزه وسایل دیجیتال خدشه دار شود.البته محققان معتقدند این نخستین بار نیست که لوازم و قطعات تقلبی فرصتی برای عرض اندام پیدا می‌کنند و تاکنون هر موج مشکلات اقتصادی زمینه ساز افزایش حضور این بازیگران تقلبی در بازار شده است.
شاید با خود بگویید مگر کمپانی‌های بزرگ بخش نظارتی ندارند که در پاسخ باید گفت جعل و تقلب می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که تولیدکنندگان تجهیزات اصلی (OEM) در شرایطی همچون کرونا، به ناچار و از روی اضطرار، به تهیه کنندگان یا فروشندگان غیرقابل اعتماد مراجعه می‌کنند و به محض ایجاد تراشه‌های جعلی، ردیابی آنها در زنجیره تأمین دشوار میشود. با وجود افزایش تقاضا برای محصولات باکیفیت و ضرب الاجل‌هایی برای تولید بدون تأخیر، کمپانی‌های پیشرو در صنایع الکترونیک دیگر فرصتی برای بازرسی ندارند و همین امر زمینه ساز ورود بیشتر قطعات تقلبی به بازار میشود. اما اگر بخواهیم به روش‌هایی برای مبارزه با تراشه‌های جعلی در جهان اشاره کنیم باید گفت که برخی تولیدکنندگان از نرم افزار مدیریت عملکرد برای جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها برای هر بخش از عملیات استفاده می‌کنند. سایر شرکت‌ها هم برای ردیابی و شناسایی تراشه‌ها و قطعات تقلبی به دوربین‌های بینایی رایانه‌ای(computer vision cameras) و فناوری بلاکچین اعتماد می‌کنند. البته گفتنی است ورود قطعات تقلبی به بازار تنها در زنجیره تولید محصولات رخ نمی‌دهد و بخشی از این تراشه‌های تقلبی هم هنگام تعمیر وسایل دیجیتال وارد این چرخه می‌شوند.
بازار 75میلیارد دلاری تراشه‌های تقلبی
طبق گزارش مؤسسه Semiengineering، بازار تراشه‌های تقلبی با ارزش جهانی 75 میلیارد دلار در حال رشد است و این قطعات غیراصل عملاً تهدیدی جدی برای اعتماد جهانی به محصولات کمپانی‌های بزرگ محسوب میشود. واقعیت خطرناک، این است که امروزه تضمین اصالت تراشه‌ها غالباً غیرممکن است. بازار تراشه‌های تقلبی قابل توجه و در حال رشد بوده و اعتقاد بر این است که این قطعات تقلبی در بیش از 169 میلیارد دلار دستگاه‌های الکترونیک ازجمله گوشی‌های هوشمند، لپ تاپ، تبلت، لوازم خانگی، خدمات فرودگاهی، خودروسازی، سیستم‌های ترمز قطارهای سریع السیر، دستگاه‌های بیمارستانی و… به کار رفته‌اند به‌همین دلیل هم زنگ خطر به صدا درآمده است. جولان قطعات تقلبی در بازار، روندی فزاینده داشته و شناسایی اجزای تقلبی به یک اولویت مهم برای تأمین کنندگان قطعات در جهان تبدیل شده است. انجمن صنایع نیمه هادی امریکا (SIA) تخمین زده است که قطعات الکترونیکی تقلبی بویژه تراشه‌های کامپیوتری و قطعات نیمه رسانا سالانه بیش از 7.5 میلیارد دلار برای تولیدکنندگان امریکایی هزینه داشته است و نه تنها شرکت‌ها متحمل ضرر شده‌اند، بلکه به‌دلیل وجود قطعات تقلبی در بازار، شهرت آنها نیز لکه دار شده است. طبق این گزارش، توسعه بازار قطعات تقلبی باعث میشود که سالانه حدود 11هزار شغل در امریکا از بین برود. ازسوی دیگر گفته میشود 15درصد از قطعات یدکی که در یک سال گذشته توسط پنتاگون (وزارت دفاع) خریداری شده تقلبی بوده‌اند که این موضوع می‌تواند بر امنیت امریکا تأثیرگذار باشد و همین موضوع سروصدای زیادی به پا کرده است.
امریکا در صدر جدول
براساس گزارش بنیاد فناوری اطلاعات و نوآوری (ITIF) امریکا تقریباً هر دوسال یک بار فناوری مدارهای یکپارچه(IC) ارتقا پیدا می‌کند و همین موضوع سبب دوبرابر شدن تعداد ترانزیستورها روی میکروچیپ‌ها میشود تا سرعت پردازشگرهای کامپیوترها و سایر وسایل الکترونیک افزایش یابد و البته قیمت آن نیز کمتر شود. طبق گزارش این بنیاد، در سال 2020 بیش از یک تریلیون پردازنده نیمه هادی در جهان به فروش رسیده که حاوی 30 میلیارد ترانزیستور بوده است؛ ترانزیستورهایی که قدرت محاسباتی عظیمی دارند و امکان برقراری ارتباط و تقویت سیستم‌های حافظه را در هر بخش فناوری فراهم می‌کند. گفته میشود ارزش بازار این ترانزیستورها در سال 2020 حدود 470 میلیارد دلار بوده و انتظار می‌رود تا سال 2026 این رقم به 730 میلیارد دلار برسد. در این میان شرکت‌های فعال در زمینه تولید قطعات نیمه هادی، ترانزیستورها و… امریکا سهمی 47 درصدی در جهان دارد به‌گونه‌ای که 70 شرکت عملیاتی بزرگ به‌طور مستقیم 184هزار نیرو به‌کار گرفته‌اند. بعد از امریکا هم کشورهایی همچون ژاپن، کره‌جنوبی، چین و تایوان در این زمینه قرار گرفته‌اند بنابراین تعجبی ندارد که امریکا بیش از سایر کشورهای جهان نگران جولان دادن قطعات تقلبی در بازار باشد.
همچنین این بنیاد تخمین زده است که تا سال 2026 تلاش‌های جهانی برای یکپارچه‌سازی فناوری اینترنت اشیا (IOT) در بسیاری از زیرساخت‌های موجود در کنار تلاش برای اجرای شبکه‌های ارتباطی بی‌سیم 5G، میزان تقاضا برای تراشه‌ها و قطعات نیمه هادی دارای قدرت محاسبات برتر را افزایش می‌دهد. همچنین احتمالاً در درازمدت، هوش مصنوعی، خودروهای خودران و رایانش کوانتومی، این نیازها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و حتی به ریزپردازنده‌های بیشتر با توانایی‌های برتری نیاز خواهد بود. محققان معتقدند همین موضوع باعث میشود تا بازار قطعات جعلی داغ شده و احتمال ورود تراشه‌های تقلبی به بازار بویژه در شرایط اضطراری را بسیار افزایش می‌دهد. به‌همین دلیل هم تحقیق و پژوهش در این زمینه در امریکا بسیار مورد توجه قرار گرفته و گفته میشود هزینه‌های تحقیق(R&D) در زمینه این قطعات زیرساختی در 20 سال گذشته رشدی 6.6 درصدی داشته و تنها سال 2020 تولیدکنندگان برتر امریکایی درمجموع 40 میلیارد دلار صرف هزینه‌های تحقیقاتی در زمینه افزایش توانمندی تراشه‌ها، میکروپردازشگرها و… و همچنین مقابله با توزیع قطعات تقلبی کرده‌اند که این رقم معادل 16درصد از درآمد سالانه این غول‌های دنیای فناوری است.