ضرورت لایه‌مند کردن محتوای فضای مجازی برای کودکان
ضرورت لایه‌مند کردن محتوای فضای مجازی برای کودکان براساس تولید محتوا از نگاه فقهی در قالب ارائه مقاله ای پژوهشی در پژوهشگاه فضای مجازی مورد بررسی قرار گرفت.
به گزارش پژوهشگاه فضای مجازی، سومین کرسی ترویجی ارائه مقالات مرتبط با جشنواره بین‌المللی «دین و فضای مجازی» با ارائه محبوبه راستین با موضوع «بررسی فقهی ارائه الگوی لایه‌مند کردن فضای مجازی بر اساس تولید محتوا برای کودکان» با نقد و بررسی دکتر سید علیرضا طباطبایی دکتری حقوق فضای مجازی و حسین حسنی کارشناس دفتر مطالعات اسلامی فضای مجازی، برگزار شد.
ارائه این مقاله در ۳ بخش تبیین ضرورت لایه‌مند کردن فضای مجازی، روش تولید محتوا و بستر انتقال محتوا دسته بندی شد.
در این زمینه محبوبه راستین با اشاره به اینکه رویکردش در ارائه راه‌حل، رویکردی ایجابی است، اظهار داشت: رویکرد ما در این موضوع رویکردی ایجابی است تا کودک و نوجوان تمایل بیشتری به این رویکرد داشته باشند. روش ما سلب دسترسی نیست؛ بلکه جذاب سازی تولید محتوا است.
وی هدف از لایه‌مند کردن فضای مجازی براساس تولید محتوا برای کودکان را تربیت نیروهای باورمند به انقلاب اسلامی و متخصص عنوان کرد که نسبت به حل مسائل و معضلات جامعه درست و دقیق اقدام کنند و گفت: یکی دیگر از اهداف لایه‌مندی فضای مجازی، تربیت نسل ساختار پذیر است که به جامعه و قوانین آن احترام می‌گذارد و برای حل مشکل، به فکر دور زدن قانون نباشد و با اصلاح وضع موجود مشکل آن را مرتفع سازد.
راستین سومین هدف لایه‌مند کردن فضای مجازی را پی‌ریزی ساختار و سیستم با رویکرد تمدنی دانست و گفت: باید کودک و نوجوان را طوری تربیت کنیم که ساختار پذیر باشد و به آن فهم تمدنی مدنظر مقام معظم رهبری برسد. سیستم با ابزار قابل دسترسی است و نوجوان با اصلاح سیستم، خود را تقویت می‌کند و یاد می‌گیرد که همه امور را از مسیر قانون پیش ببرد.
وی یکی از ضرورت‌های فضای مجازی را کنترل و قاعده‌مند کردن فضای مجازی دانست و گفت: با گسترش فضای مجازی بحث آموزش، کسب و کارها و بحث اداره حکومت و دولت الکترونیکی و اقتصاد دیجیتال وارد مرحله جدیدی شده و این موضوعات به‌عنوان یک زیست جدید در زندگی انسان‌ها مطرح شده است. بحث کنترل، قاعده‌مند کردن و آموزش این مسائل یکی از دغدغه‌های مهم جهانی است.
راستین با اشاره به تولید محتوا با رویکرد فقهی خاطرنشان کرد: بحث فقه فضای مجازی بحث جدیدی است که مطرح است و دارای مسائل مستحدثه متعددی است؛ بحث نفی سبیل یکی از این موارد است که می‌توان سیمکارت کودکان را با این قاعده تطبیق داد که آیا از مصادیق تسلط کفار بر نسل کودک و نوجوان محسوب شود یا خیر؟ آموزش فلسفه برای کودکان نیز مهم‌ترین بخش آموزش فهم و از جمله آموزش‌های فراشناختی است. در مبحث آموزش فلسفه برای کودکان می‌توان از عنصر داستان‌گویی و داستان‌خوانی بهره برد.
وی با تبیین سه محور مهم در تولید محتوا اظهار داشت: محور اول در تولید محتوا، شناسایی و زدودن موانع شکل‌گیری تمدن اسلامی نظیر تسلط محتوایی کفار بر فضای مجازی است. محور دوم تثبیت انگاره‌های همسو از طریق تولید روایت و یا داستان مانند کارتون، فیلم، انیمیشن و … برای کودکان است و محور سوم تربیت نیروی انسانی فکور و منطقی برای تولید این انگاره‌ها است.
در ادامه این نشست دکتر طباطبایی در نقد مقاله ارائه شده گفت: موضوع این پژوهش بررسی فقهی ارائه الگو برای لایه‌مندکردن فضای مجازی براساس تولید محتوا برای کودکان است؛ اما از بررسی فقهی به‌جز موارد اندکی مانند نفی سبیل، نشانی وجود ندارد. عنوان مقاله، بازتاب‌دهنده پژوهش است و باید رویکرد فقهی در بررسی‌ها بیشتر منعکس می‌شد.
وی ادامه داد: نقد بعدی به تحقیق جعل اصطلاح در معنای «لایه» است. در مفهوم شناسی باید دقیقاً معنا و مراد لایه را تبیین کنید نه معنا و مفهوم ذهنی خود از این لغت را.
طباطبایی با اشاره به وجود دو رویکرد مقابله با ناهنجاری‌ها اظهار داشت: در مواجهه با ناهنجاری‌ها یک رویکرد، رویکرد اجتماعی پیشگیری از جرایم و دومی پیشگیری وضعی از جرایم است. یک مثلث ارتکاب جرم داریم یک ضلعش فرصت ارتکاب جرم، یک ضلعش ابزار ناهنجاری و ضلع دیگرش قصد ارتکاب جرم است و جرم با تحقق این سه واقع میشود.
وی ادامه داد: پیشگیری اجتماعی بهترین نوع پیشگیری است و روی قصد ارتکاب تمرکز دارد که در این‌صورت انگیزه انجام جرم را مهار می‌کنیم. جامعه‌شناسان در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند که در خانواده‌هایی که ارتکاب جرم وجود دارد باید عوامل اجتماعی را مرتفع کرد تا افراد انگیزه ارتکاب آن را نداشته باشند.
دکتر طباطبایی پیشگیری اجتماعی را جزئی از پیشگیری دانست و گفت: هر کاری کنیم افرادی هستند که انگیزه جرم را دارند و صرف پیشگیری اجتماعی از انجام اعمال مجرمانه دست برنمی‌دارند. در این مرحله باید پیشگیری وضعی کنیم؛ یعنی ابزار و فرصت ارتکاب جرم را از فردی که نیت عمل مجرمانه دارد، بگیریم. با توجه به این دو نوع رویکرد، راه‌حل ارائه‌شده تلفیقی از این دو نوع رویکرد است؛ گاهی رویکرد پیشگیری اجتماعی و بحث روایت و داستان است و در طرف دیگر اقدامات دولتی و پیشگیری وضعی به‌عنوان راه‌حل عنوان شده که با توجه به سیاق تحقیق باید به روش‌های پیشگیری اجتماعی بپردازیم.
در ادامه این نشست حسین حسنی نیز به نقد مقاله پرداخت و گفت: در بررسی فقهی این موضوع باید در کنار قاعده نفی سبیل، موضوع حفظ نظام و عزت هم مورد بررسی قرار می‌گرفت. نکته بعدی نحوه ترتیب مباحث است که می‌توان آیات و روایات مرتبط با بحث را مقدم آورد و در چارچوب آن به عقل عملی رسید و ادله عقلی را مترتب بر آن ذکر کرد. موضوع محوری کودک هم مغفول مانده است و به بحث لایه‌مندی و مفهوم آن توجه ویژه‌ای نشده است؛ درحالی‌که در موضوع به‌عنوان یک بخش به آن تصریح شده و باید به‌صورت دقیق و علمی به این محور به تفصیل پرداخته می‌شد.