آیا مخابرات در اینترنت زیرفروشی می‌کند؟ کاهش ۶ درصدی سهم FCPها از بازار اینترنت ثابت
آمارهای رگولاتوری نشان می‌دهند سهم شرکت‌های FCP از بازار اینترنت پرسرعت با فناوری ADSL در یک سال اخیر تا ۶ درصد کاهش یافته و در مقابل سهم شرکت مخابرات به همین میزان افزایش پیدا کرده است؛ مدیران شرکت‌های FCPها دلیل عمده کاهش سهم‌شان از بازار را دامپینگ (زیرفروشی) مخابرات، افزایش تعرفه‌های خدمات مخابراتی به FCPها و زیاد نشدن تعرفه‌های اینترنت در طول چند سال اخیر می‌دانند؛ اما در مقابل مخابرات می‌گوید سهم درآمدی شرکت‌های FCP از این بازار بیشتر شده است زیرا آنها فقط در مناطقی سرویس می‌دهند که متوسط درآمد از مشترک (ARPU) بالایی دارد.
۱۷ شرکت ارائه‌دهنده اینترنت ثابت که از سال ۹۴ پروانه جدیدی با عنوان FCP دریافت کردند به‌رغم خوش‌بینی‌های اولیه نتوانسته‌اند سهم بزرگی از بازار xDSL را از آن خود کنند و حتی آمارها نشان می‌دهد در یک سال اخیر از تعداد مشترکان آنها کاسته شده است. در مقابل، شرکت مخابرات ایران به عنوان بازیگر اصلی این بازار و تنها اپراتور مسلط ارتباطات ثابت ایران توانسته است سهم خود را ۶ درصد افزایش دهد و به تنهایی ۶۱ درصد اشتراک‌های اینترنت ثابت را از آن خود کند.
بر اساس آمارهایی که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به صورت منظم در پایان هر فصل منتشر می‌کند، سهم FCPها از مشترکان xDSL از مهر ۹۹ تا آخر آذر ۱۴۰۰، ۶ درصد کاهش پیدا کرده است. طبق گزارش سه‌ماهه سوم سال ۹۹ رگولاتوری، FCPها ۴۲ درصد و مخابرات ۵۵ درصد از بازار ADSL را در اختیار داشتند؛ اما این ارقام در سه‌ماهه سوم سال جاری برای FCPها به ۳۶ درصد و برای مخابرات به ۶۱ درصد از بازار رسیده است.
مدیران شرکت‌های FCP به عنوان ارائه‌کنندگان اینترنت ثابت در گفت‌وگو با پیوست، موضوعاتی مانند دامپینگ مخابرات در ارائه سرویس به مشترکان، گران شدن خدماتی که مخابرات به شرکت‌های اینترنت می‌دهد و در عین حال ثابت ماندن تعرفه اینترنت در طول چند سال را از جمله دلایل کاهش سهم خود به شمار می‌آورند؛ اما در مقابل بیدخام، سخنگوی شرکت مخابرات، می‌گوید مخابرات هرگز زیرفروشی نمی‌کند و گرچه سهم شرکت‌های FCP از تعداد مشترکان کاسته شده، اما سهم درآمدی آنها همچنان بیش از مخابرات است زیرا شرکت‌های FCP تنها در نقاطی سرویس می‌دهند که درآمد بالاتری دارد.
مدیرعامل آسیاتک: مخابرات غیرمنصفانه سهم بازارش را زیاد می‌کند
مدیران عامل شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت در ایران طبیعتاً نگران کم شدن سهم‌شان از بازار هستند. محمدعلی یوسفی‌زاده، مدیرعامل آسیاتک، به پیوست می‌گوید: «مخابرات که اپراتور غالب و ارائه‌دهنده خدمات زیرساختی به FCPهاست مدام اعلام می‌کند درآمدهایی که از خدمات پایه‌ای کسب می‌کند کفاف هزینه‌هایش را نمی‌دهد. از طرفی این شرکت، اپراتور خرده‌فروشی نیز هست و در این بخش هم پایین‌ترین تعرفه سرویس را ارائه می‌دهد. این مساله جدا از این است که کیفیت خدمات مخابرات بالا نیست و همچنین حجم زیادی از شبکه در اختیارش است که اجازه بهره‌برداری از آن را نمی‌دهد.»
محمدعلی یوسفی‌زاده، مدیرعامل آسیاتک، از رقابت غیرمنصفانه مخابرات با FCPها می‌گوید.
یوسفی‌زاده در ادامه گله‌هایش از رفتار شرکت مخابرات می‌گوید: «اصل ماجرا این است که مخابرات با دامپینگ خیلی شدید سعی می‌کند سهم بیشتری از بازار را تصاحب کند. از طرفی حتی با تعرفه‌های مصوب سازمان تنظیم مقررات نیز سرویس را خود را نمی‌فروشد و قیمت‌هایش زیر آن تعرفه‌هاست تا مشتری بیشتری جذب کند. مخابرات همچنین تلاش می‌کند تعرفه تماس تلفن ثابت را بالا ببرد تا روی بخش دیتا سوبسید (یارانه) بدهد و سهم بازار بیشتری را به شکلی غیرمنصفانه بگیرد.»
او همچنین باور دارد مصوبه SMP کمیسیون تنظیم مقررات که مقررات حاکم بر قدرت مسلط بازار را تعیین می‌کند به درستی اجرا نمی‌شود.
مدیرعامل صبانت: اصلاح تعرفه‌ها انگیزه سرمایه‌گذاری ایجاد خواهد کرد
احمد بیدآبادی، مدیرعامل صبانت، نیز مدیر دیگری بود که از او پرسیدیم چرا شرایط بازار FCPها به شکل کنونی است. او در جواب می‌گوید: «یکی از دلایل، زیرفروشی مخابرات است و دیگر اینکه این شرکت قرار بود امکاناتی مانند بیت‌استریم در اختیار ما قرار بدهد ولی عملیاتی نشد.»
مصوبه ۲۶۰ کمیسیون تنظیم مقررات یا بیت‌استریم سال ۱۳۹۶ به تصویب رسید تا بازار را به سمت رقابتی شدن پیش ببرد و با رفع انحصار مخابرات و اشتراک‌گذاری زیرساخت‌های فیبرنوری در بخش دسترسی، فرصت‌های بیشتری در اختیار دارندگان پروانه FCP و Servco قرار دهد. این مصوبه تاکنون به صورت کامل اجرایی نشده است.
بیدآبادی با توضیح بیشتر علل این مساله می‌گوید: «وقتی کافوهای مشترکین ما نوری میشود به اجبار از سوی شرکت‌های ارائه‌کننده اینترنت ثابت باید تخلیه شود و چون نمی‌توانیم سرویس را با سیم به مشتریان ارائه دهیم عملاً باید به سمت مخابرات مهاجرت کنند. طبق توافق قبلی قرار بود هر جا فیبرنوری کشیده شود به همان اندازه به ما پورت نوری داده شود که تاکنون انجام نشد.»
مدیرعامل صبانت اصلاح تعرفه‌ها را در برون‌رفت از وضعیت فعلی موثر می‌داند.
او ادامه می‌دهد: «همچنین با قیمت پایین تعرفه‌های اینترنت سیار، گرایش به سمت اینترنت موبایلی هم بالاست و این مساله نیز موثر است.»
مدیرعامل صبانت اضافه می‌کند: «چون هزینه‌های مخابرات بالا رفته قیمت‌های امکاناتی را که در اختیار FCPها قرار می‌دهد افزایش داده است. این باعث میشود هزینه FCPها افزایش یابد و قیمت تمام‌شده آنها به سمت ضرر برود. دولت و رگولاتوری نیز با وجود اینکه قیمت بسیاری از کالاهای اساسی افزایش یافته اجازه افزایش تعرفه را در این سال‌ها نداده است.»
بیدآبادی البته با توجه به قول‌هایی که وزیر ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات داده‌اند، به اصلاح تعرفه‌ها در سال آینده هم در بخش ثابت و هم سیار امیدوار است: «امیدواریم وزیر و رگولاتوری تدابیری بیندیشند که بخش خصوصی انگیزه سرمایه‌گذاری را در این حوزه پیدا کنند.»
یکی دیگر از مدیران شرکت‌های FCP که ترجیح می‌دهد نامی از او ذکر نشود در این باره می‌گوید: «قیمتی که مخابرات به مشتریانش خدمات ارائه می‌دهد زیر قیمت تمام‌شده خودش است. از طرفی می‌گویند شرکت زیان‌ده هستیم و از طرفی نصف قیمت تعرفه می‌دهد. چهار سال است هنوز یک پست بیت‌استریم دریافت نکرده‌ایم. از طرف دیگر تعرفه‌های برق و فضا نیز از سوی مخابرات چند برابر شده است.»
او ادامه می‌دهد: «به مخابرات حق می‌دهیم تعرفه‌های امکاناتی را که به ما می‌دهد افزایش دهد اما این شرکت از آن طرف تعرفه‌های خرده‌فروشی خود را زیرفروشی می‌کند و در نتیجه بازار جمع میشود و به سمت مخابرات می‌رود.»
سخنگوی مخابرات: نه دامپینگ می‌کنیم نه سهم بازار شرکت‌های FCPها کمتر از ماست
شرکت مخابرات ایران اما با FCPها هم‌نظر نیست و حتی سهم بازار FCPها را از بازار، به لحاظ ریالی، بیشتر از مخابرات می‌داند. محمدرضا بیدخام، سخنگوی شرکت مخابرات، در گفت‌وگو با پیوست در این باره توضیح می‌دهد: «دو نکته در این باره وجود دارد. یکی اینکه با توجه به قیمت تمام‌شده بازار DSL، جذابیت این بازار برای FCPها کاهش پیدا کرده است. دوم اینکه شرکت‌های FCPها در مناطقی که ARPU (درآمد به ازای هر مشتری) بالاتری وجود داشته باشد سرمایه‌گذاری می‌کنند. این دو مساله باعث شده این شرکت‌ها از لحاظ عددی سهم بازار پایین‌تری نسبت به ما داشته باشند.»
او ادامه می‌دهد: «از لحاظ ریالی اما محاسبات مخابرات نشان می‌دهد سهم شرکت‌های FCP دست‌کم ۱۰ درصد بیشتر از سهم ریالی شرکت مخابرات است. چون در مناطقی که ARPU بالاتری وجود دارد فعالیت می‌کنند.»
بیدخام، سخنگوی شرکت مخابرات ایران، سهم بازار ریالی FCPها را ۱۰ درصد بالاتر از این شرکت می‌داند.
بیدخام در مورد دلایلی که باعث کاهش جذابیت این بازار برای شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت ثابت میشود نیز می‌گوید: «با توجه به شرایط بازار، بازگشت سرمایه FCPها توقع آنها را با در نظر گرفتن میزان سرمایه‌گذاری‌شان برآورده نمی‌کند. یکی از دلایل عمده این مساله این است که تعرفه‌های فعلی در حوزه اینترنت است. قیمت تمام‌شده در تمام بخش‌های ارتباطی با توجه به رشد تورم افزایش پیدا کرده و تعرفه‌ها عملاً پاسخگوی نیاز فعالان حوزه ICT نیست.»
سخنگوی شرکت مخابرات ایران همچنین گران‌فروشی در ارائه زیرساخت از سوی مخابرات به شرکت‌های FCP را رد می‌کند و می‌گوید: «تعرفه‌های ما تعرفه‌های سازمان تنظیم مقررات است. قیمت تمام‌شده تجهیزات برای ما به مراتب بالاتر از تعرفه تجهیزاتی است که در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهیم و این تعرفه‌های پایین پاسخگوی نیاز ما نیست.»
در شرایطی که وزارت ارتباطات اعلام کرده می‌خواهد به گونه‌‌ای بازار را تنظیم کند که تعداد مشترکان اینترنت ثابت تا سه سال آینده چند برابر شود و همچنین مهاجرت فناوری از ADSL به فیبرنوری تحقق یابد، حال باید دید با تغییر تعرفه‌های خدمات ارتباطاتی که در دستور کار کمیسیون تنظیم مقررات است آیا اوضاع بازار تغییر محسوسی خواهد کرد؟