آیا روسیه ماهواره مخابراتی اوکراین را هک کرد؟
تصور بر این است که روسیه در روز حمله به اوکراین، ماهواره مخابراتی آمریکا موسوم به وایاست را هک کرد. این ماهواره امکان ارائه خدمات ارتباط از راه دور از طریق یک شبکه ماهواره‌ای را امکانپذیر می‌کند.
سازمان‌های اطلاعاتی غرب که در این باره تحقیق کرده‌اند معتقدند که روسیه در این اقدام دست داشته هرچند هنوز به طور علنی اتهامی در این مورد وارد نکرده‌اند.
به نظر می‌رسد که این حمله تا کنون مهمترین عملیات تهاجمی سایبری در ارتباط با جنگ اوکراین بوده که بر امکانات ارتباطات راه دور ارتش و دولت اوکراین اثر گذاشته است.
اما منابع غربی در مجموع معتقدند که اوکراین ثابت کرده مقاومتش در برابر حملات سایبری بیشتر از میزانی بوده که انتظار می‌رفت.
بررسی‌های صورت گرفته حاکی از آن است که وایاست هدف یک حمله سایبری بسیار پیچیده قرار گرفت که در روز حمله باعث تمامی دستگاه‌ها را از میان برد.
این حمله سایبری بر سایر کشورهای اروپایی- به جز بریتانیا – نیز اثر گذاشت.
مسئولین وایاست گفته‌اند که مودم‌های شماری از مشتریان را عوض می‌کنند ولی زیربنای اصلی شبکه و خود ماهواره آسیب ندیده است.
وایاست، در بیانیه‌ای که انتشار داده گفته است: "وایاست با توزیع‌کنندگان فعالانه همکاری می‌کند تا خدمات لازم را به استفاده‌کنندگان ثابت باند پهن در اروپا که تحت تاثیر این حمله قرار گرفته‌اند بازگرداند."
شرکت وایاست درباره اینکه عامل حمله چه کسی را می‌داند اظهار نظری نکرده و می‌گوید دولت آمریکا در زمان مناسب نتیجه تحقیقات در این مورد را اعلام خواهد کرد.
دکترین نظامی
مقامات غربی تقریبا اطمینان دارند که روسیه عامل حمله سایبری بوده اما پیش از اعلام علنی این اتهام باید شواهد لازم را گردآوری کنند.
یک مقام غربی گفته است که "اگر در نهایت روسیه عامل این حمله شناخته شود، این واقعه دور از انتظار نبوده است، یعنی اینکه روس‌ها توانایی سایبری خود را در حمایت از عملیات نظامی به کار گیرند."
آنها معتقدند که این حمله سایبری با دکترین نظامی روسیه منطبق است که براساس آن حملات سایبری به منظور پشتیبانی از اهداف نظامی مشخص به کار گرفته میشود. در این مورد به خصوص، هدف از این حمله ایجاد سردرگمی از طریق مختل کردن ارتباط فرماندهی و کنترل ارتش اوکراین است.
در روزهای اخیر مقامات سایبری آمریکا هشدار داده‌اند که "از تهدیدهای احتمالی علیه آمریکا و شبکه‌های ماهواره مخابراتی بین‌المللی" آگاه هستند و اف‌بی‌آی و سازمان امنیت سایبری و زیربنایی ایالات متحده ارائه دهندگان خدمات سایبری را ترغیب کرده‌اند به دلیل استمرار خطرات بالقوه، سطح اقدامات امنیتی خودشان را ارتقا بخشند.
به گزارش روزنامه واشنگتن پست، سازمان اطلاعات ارتش روسیه – جی‌آر‌یو – عامل حمله به وایاست بوده است.
سایر مقامات هم گفته‌اند که سازمان اطلاعات ارتش روسیه هدایت عملیات سایبری علیه اوکراین را در دست داشته است.
آسیب فناوری محدود
در مراحل اول حمله روسیه به اوکراین، بسیاری پیش‌بینی می‌کردند که مسکو اوکراین را هدف یک حمله سایبری ویرانگر در ابعادی وسیع قرار دهد.
هکرهای دولتی روسیه مرتبط با آژانس اطلاعات نظامی این کشور پیشتر توانسته بودند برق خانه صدها هزار اوکراینی را قطع کنند. اما هنگام آغاز عملیات نظامی، خرابکاری در یک چنین ابعادی روی نداد.
تحلیلگران غربی برای توجیه این که چرا حملات سایبری ویرانگری صورت نگرفت چند دلیل آورده‌اند.
یکی اینکه روسیه فکر می‌کرد که دولت اوکراین به سرعت سقوط خواهد کرد و یک دولت طرفدار مسکو جایگزین آن خواهد شد. در یک چنین سناریویی، نابودی زیربناها موردی نداشت.
احتمال دیگر اینکه تهیه مقدمات حملات سایبری مخرب زمان می‌برد و امکان دارد که به هکرهای روسی فرصت کافی برای آمادگی داده نشده بود یا اینکه، همانند عملیات نظامی، آنها تا آخرین لحظه از برنامه حمله آگاه نشده بودند.
دلیل دیگر این است که هنگامی که یک درگیری نظامی تمام عیار پیش می‌آید، انهدام هدف‌هایی مانند دکل‌های تلویزیونی با استفاده از حمله مستقیم نظامی قابل اعتمادتر است زیرا معلوم نیست که عملیات سایبری علیه این اهداف همیشه کارگر واقع شود.
البته مقامات رسمی غرب این نظر را که روسیه دست به حمله ویرانگر سایبری نزد قابل قبول ندانسته و معتقدند که چنین حملاتی صورت گرفت اما اوکراینی‌ها توانستند در برابر آنها مقاومت و آنها را تاحدودی خنثی کنند.
ایستادگی و انعطاف‌پذیری اوکراین
یک مقام غربی می‌گوید: "ما شاهد حمله وسیع به شبکه‌ها و سیستم‌های اوکراین بودیم و قصد روسیه واقعا این بود که قبل از حمله نظامی، سیستم‌های سایبری اوکراین را از بین ببرد."
در ماه‌های ژانویه و فوریه، درست چند روز قبل از حمله نظامی، نرم افزارهای موسوم به "وایپر" شبکه اینترنتی دولت اوکراین را هدف قرار داده بود.
به عقیده مقامات غربی، اوکراینی‌ها به خوبی در برابر حملات چندین گروه مرتبط با روسیه از امکانات سایبری خود دفاع کردند.
تجربه حاصل از حملات قبلی نیز ممکن است به آمادگی اوکراینی‌ها برای مقاومت کمک کرده باشد.
به گفته یکی از مقامات غربی، روس‌ها با حملات قبلی به اوکراین، به آنها آمادگی دادند تا با حملات اصلی بهتر مقابله کنند.
این مقام گفته است که اوکراینی‌ها استقامت قابل توجهی از خود نشان داده‌اند. به گفته او، اوکراین کمک‌های با ارزشی از غرب، چه از جانب دولت‌ها و چه بخش خصوصی دریافت کرده بود.
منابع اطلاعات سایبری آمریکا و بریتانیا با همتایان اوکراینی خود از قبل همکاری داشتند. کشورهای غربی در زمینه‌های خاصی مانند مخابرات، کمک‌های مهمی به اوکراین کردند.
در جریان این جنگ، دو طرف همچنان از جاسوسی سایبری به خصوص درمورد ردیابی ارتباطات از راه دور استفاده می‌کنند و سعی دارند ارتباطات افراد و نهادهای نظامی مختلف یکدیگر را شناسایی کرده و هدف قرار دهند.
"اقدام احتمالی"
تا کنون روسیه حمله سایبری مهمی به غرب نکرده است.
یکی از نگرانی‌ها این بود که ممکن است روسیه برای تلافی تحریم‌های غرب، این کشورها را هدف حملات سایبری قرار دهد و حتی به باندهای تبهکار امکان دهد به منظور جلوگیری از دسترسی شرکت‌ها و سازمان‌های غربی به شبکه‌های سایبری آنها، از باج‌افزارها استفاده کنند.
هفته گذشته کاخ سفید آمریکا هشدار داد که اطلاعاتی در مورد اقدام احتمالی در این زمینه دریافت کرده است.
با این وجود، هنوز روشن نیست که آیا این اقدامات از سطح معمولی فعالیت‌های سایبری که همواره صورت می‌گیرد بالاتر بوده یا نشانه آماده شدن روسیه برای عملیات جدی‌تری باشد.
همچنین پنجشنبه گذشته وزارت دادگستری آمریکا و وزارت خارجه بریتانیا آشکارا سازمان امنیت روسیه – اف‌اس‌بی – را متهم کردند که بین سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۸ به هک کردن شبکه‌های مورد استفاده عرضه‌کنندگان انرژی اقدام کرده بود.