بررسی رجیستری آیفون ۱۴؛ آیا قرار است کاربر ایرانی با گوشی‌های پرچمدار خداحافظی کند؟
چند روز به معرفی آیفون جدید باقی مانده و هنوز وضعیت رجیستری آیفون ۱۴ مشخص نیست، بالاخره دلیل این عدم امکان رجیستری چیست؟
چند روز به معرفی آیفون 15 یا به قول مسئولین، گوشی آمریکایی شماره 15 در دنیا باقی مانده است و هنوز آیفون 14 در ایران رجیستر نمی‌شود. واقعیت اینجاست با وضعیت نرخ ارز، بسیاری از کاربران علاقه‌مند به دنیای تکنولوژی و فناوری یک خداحافظی اجباری با گوشی‌های پرچمدار داشته‌اند، البته برخی از کاربران توانسته‌اند در برابر این شرایط مالی مقاومت کنند و همچنان به آخرین فناوری موبایلی دست پیدا کنند. اما به‌نظر می‌رسد مانع دیگری بر سر راه این کاربران وجود دارد و خطر رجیستر نشدن گوشی‌های پرچمدار در آینده از همیشه نزدیک‌تر است. رجیستری حالا به یک ابزار اعمال قانون و سیاست تبدیل شده و دولت درحالحاضر اجازه ثبت قانونی هیچ آیفون ۱۴ (و یا به قول مسئولان، گوشی شماره ۱۴ آمریکایی) را در شبکه ارتباطی کشور نمی‌دهد. این اتفاق ممکن است به‌زودی برای همه موبایل‌ها در سایر برندها هم رخ دهد و مشخص نیست که سرنوشت کاربران و بازار موبایل چه خواهد شد.
با عرضه آیفون ۱۴ شایعاتی مبنی بر عدم رجیستری این گوشی به گوش علاقه‌مندان گوشی‌های آیفون رسید. این اتفاق در وهله اول باورکردنی نبود. با اینکه دولت پیش‌تر اعلام کرده بود که قرار نیست سیاست‌های سلبی را با رجیستری پیش بگیرد، اما درنهایت آیفون ۱۴ با همین بازوی دولت، به دست کاربر نرسید یا دست‌کم آن‌طور که باید، نرسید. آیفون ۱۴ در بازار ایران رجیستر نمی‌شود و کسی هم پاسخ شفافی برای چرایی این موضوع ندارد. نه انجمن واردکنندگان موبایل دقیقاً دلیل این موضوع را می‌داند و نه ستاد مبارزه با قاچاق به‌طور شفاف اعلام می‌کند که چرا آیفون ۱۴ یک کالای قاچاق محسوب میشود. وزارت صمت این سؤال را پاسخ نمی‌دهد و مسئولان در همایش‌های مختلف با خنده و شوخی از آن می‌گذرد. با خود فعالین بازار موبایل هم که صحبت می‌کنیم، هاج‌و‌واج هستند و می‌گویند ده‌ها جلسه با نهادهای مختلف داشته‌اند که واردات آیفون ۱۴ قانونی شود، اما به جایی نرسیده است.
چندی پیش اعلام شد که دولت در حال بررسی واردات رسمی تلفن همراه آیفون 14 است؛ اما تا امروز هم خبری از این موضوع نیست.
با یک مرور کوتاه پیرامون اخبار واردات آیفون ۱۴ و رجیستری آن به این نکته می‌توان پی برد که هیچ‌گاه پاسخ شفافی برای این موضوع به کاربران داده نشده، اما در بین تمام مواردی که گفته شده است، چند احتمال قوی‌تر وجود دارد که در ادامه به تشریح بیشتر این دلایل می‌پردازیم.
۱- اینترنت ماهواره‌ای
از همان روزهای نخستین که آیفون ۱۴ شامل حال رجیستری نشد، شایعه‌های مختلفی درباره علت آن به گوش رسید. از بین تمام موارد مطرح‌شده، موضوع امکان اتصال این گوشی به اینترنت ماهواره‌ای بیشتر از همه در بین مردم پیچید. چند تن از مسئولین هم به این موضوع اشاره کردند، اما هیچ مقام دولتی به‌طور رسمی آن را تأیید نکرد. در آخرین اخبار منتشرشده درباره این موضوع اعلام شد که دولت درحال بررسی امکان اتصال به اینترنت ماهواره‌ای این گوشی است.
درحالحاضر باید گفت که گوشی آیفون ۱۴ به یک شرکت اینترنت ماهواره‌ای که با آن همکاری تجاری دارد، متصل میشود اما امکان اتصال آن به استارلینک و سایر شرکت‌ها دقیقاً مشخص نیست. اما واقعیت اینجاست که گوشی‌های پرچمدار تا یکی یا دو سال دیگر به این ویژگی مجهز می‌شوند و گوشی‌های میان‌رده هم به‌زودی این امکان را خواهند داشت. آیا می‌توان جلوی همه این گوشی‌ها را گرفت و فقط به گوشی‌های تولید ملی اکتفا کرد؟ شاید این یک سیاست باشد اما اینکه چقدر این سیاست مورد پذیرش قرار بگیرد، بحث کاملاْ جداگانه‌ای است.
۲- کمبود ارز
موضوع دیگری که در گفت‌وگو با فعالین بازار موبایل و مسئولین به آن اشاره میشود، موضوع کمبود ارز در کشور است. آن‌ها می‌گویند که دولت با کمبود منابع ارزی مواجه است و ازهمین‌رو باید بین واردات خودرو و واردات موبایل تصمیم می‌گرفته و درنهایت قرعه به نام موبایل و آیفون افتاده است؛ موبایلی که ارز زیادی می‌برد اما حجم زیادی از بازار را جوابگو نیست.
در سال جدید هنوز آمار رسمی از میزان واردات موبایل آیفون به کشور اعلام نشده اما همواره رقم بالایی برای واردات این گوشی لوکس صرف شده است. در سالیان گذشته بیش از ۱ میلیارد دلار ارز برای مدل‌های آیفون هزینه شد و به عنوان مثال، برای گوشی آیفون ۱۳ تنها در عرض شش ماه، نزدیک به ۹۰۰ میلیون دلار ارز هزینه شد. بااین‌حال، نباید فراموش کرد که پرچمداران سامسونگ هم ارز زیادی مصرف می‌کند . واردکندگان موبایل هم معتقد هستند کار آن‌ها یک فعالیت ارزبر از کشور نیست، بلکه به اقتصاد کمک می‌کنند؛ چرا که معتقد هستند همه واردکنندگان، واردات خود را از ارز حاصل بر صادرات خود به‌دست می‌آورند.
۳- سیاست
از سال‌ها پیش درباره این موضوع که نباید گوشی آمریکایی وارد ایران شود، صحبت شده است. حتی چند سال پیش رهبری در یک سخنرانی خود به این موضوع اشاره کرد. مجلس شورای اسلامی از سال‌ها پیش از این سخنرانی به‌دنبال محدودیت در عرضه واردات گوشی آمریکایی آیفون بود. در اواسط دهه نود، مجلس به دولت هشدار داده بود که واردات آیفون را کنترل کند وگرنه برچسب ممنوعیت را به واردات این برند خواهد زد. این کشمکش سال‌ها ادامه داشت و اما در دولت یازدهم و دوازدهم، این موضوع نتوانست به مرحله اجرایی برسد. اکنون در دولت سیزدهم با همسو‌شدن مجلس و دولت، این موضوع جدی‌تر پیش می‌رود.
برخی از کارشناسان بر این باور هستند که نه موضوع کمبود ارز مطرح است (چرا که همین ارز برای پرچمدارهای برندهای دیگر و یا آیفون ۱۳ مصرف میشود) و نه بحث اتصال به اینترنت ماهواره‌ای. این دسته از کارشناسان معتقد هستند که سیاست‌های حاکمیت این تصمیم را اجرایی کرده است تا در مقابل «کالای لوکس آمریکایی» (به قول مجلسی‌ها) مقابله شود.
۴- مافیای موبایل
در این بین عده‌ای نیز بر این باور هستند که موضوع هیچ ربطی به تمام مسائل مطرح‌شده ندارد و پای مافیای موبایل در میان است. این گمانه‌زنی از آنجا مطرح میشود که درحالحاضر با ممنوعیت آیفون ۱۴، قیمت‌های کاذبی به گوشی‌های آیفون ۱۳ اختصاص یافته است که سودهای کلانی به جیب فروشندگان آن می‌برد. برخی از مدل‌های آیفون ۱۳ حالا نزدیک به ۱۱۰ تا ۱۲۰ میلیون قیمت دارند، درحالی‌که ارزش واقعی آن‌ها چیزی حدود ۵۰ میلیون تومان است.
از طرفی برخی از فروشندگان و واردکنندگان موبایل با اشاره به همین شایعه می‌گویند که تیمی با این قدرت در بازار موبایل نفوذ ندارد که بتواند جلوی چنین تصمیماتی را بگیرد. با این حال وزیر سابق ارتباطات از در میان بودن مساله رانت صحبت کرده است. او به تلا‌ش‌های پیشین برای ممنوعیت واردات آیفون اشاره کرده و گفته ««آخرین باری که تصمیم داشتند واردات آیفون را ممنوع کنند، از رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی خواستم که گزارش سه‌ماهه واردات گوشی‌های تلفن همراه را برایم تهیه کند. گزارش گویا بود، شرکتی خارج از روال همیشگی خود و سایر شرکت‌ها، حجم زیادی گوشی آیفون وارد کشور کرده بود.»
با این وجود واردکنندگان همچنان تأکید دارند که آزادسازی رجیستری آیفون 14 می‌تواند کاری کند که بازار یک گوشی داغ که هنوز هم دوستداران اپل تشنه آن هستند، به‌وجود بیاید. آن‌ها تأکید دارند شاید قیمت آیفون 13 در وهله اول پایین بیاید، اما فروش هر دو مدل در کنار هم می‌تواند کاری کند که فروشندگان موبایل به سود بیشتری برسند. در نهایت نباید فراموش کرد که شرکت‌های زیادی از این ممنوعیت به سودهای چند هزار میلیارد تومانی رسیدند.
این در حالی است که اتحادیه صنف دستگاه‌های مخابراتی به تازگی هشدار داد بازار موبایل از گوشی‌های ری‌پک شده آیفون ۱۳ پر شده است.
باید به جرایم شرکت‌ها در واردات آیفون ۱۳ رسیدگی شود
مرور این موارد نشان می‌دهد که به‌طور دقیق مشخص نیست چرا آیفون ۱۴ هنوز به لیست گوشی‌های قابل رجیستری کشور اضافه نشده است. ما برای یافتن پاسخ این پرسش تلاش کردیم با نهادهای زیادی صحبت کنیم اما همواره با عدم پاسخگویی شفاف در این مورد مواجه شدیم.
«محمدرضا عالیان»، دبیر کنگره موبایل هم باور دارد نه‌تنها به رسانه‌ها، بلکه به فعالین بازار موبایل هم هیچ‌گاه پاسخ منطقی و دلیل موجهی برای ممنوعیت آیفون ۱۴ اعلام نشده است. او می‌گوید عمده پاسخ تصمیم‌گیران در این رابطه، وجود یک جنگ سیاسی-اقتصادی با آمریکا بوده است: «از سال ۹۴ مجلس به‌دنبال این ممنوعیت بود و درنهایت الان این کار انجام شده است.» او باور دارد که تحت فشار قراردادن وزیر صمت برای آزادسازی واردات خودرو نیز در ممنوعیت آیفون ۱۴ بی‌تأثیر نبوده است: «ساده‌ترین تصمیم ممنوعیت ورود آیفون بود که مطلوب مجلس هم باشد و ایشان را از استیضاح باز دارد.»
عالیان به شایعه‌ای که در سال گذشته بین فعالان اقتصادی در جریان بود، اشاره کرد و گفت: «در آن زمان چو انداخته شده بود منابعی که برای واردات آیفون صرف می‌شده، قرار است صرف واردات خودرو شود، اما تاکنون این اتفاق نیفتاده است.»
دبیر کنگره موبایل باور دارد نیاز به آیفون در بازار حذف نخواهد شد و خواستاران این گوشی علاقه‌مند هستند تا این دستگاه را تهیه کنند. او موضوع پیگیری بازشدن رجیستری آیفون ۱۴ توسط عده‌ای از فعالین بازار موبایل – آن‌هم در زمانی که قرار است آیفون ۱۵ وارد شود – را موضوع درستی نمی‌داند: «باید واردات تمام آیفون‌ها آزاد شود نه فقط آیفون ۱۴. ضمن اینکه باید به جرایم گران‌فروشی و ویژه‌خواری برخی افراد و شرکت‌ها که از این ممنوعیت بهره بردند، رسیدگی شود. برخی از شرکت‌ها با تغییر رویه واردات با منشأ ارز حاصل از صادرات خود، صاحب درآمدهای چندهزار میلیارد تومانی شدند که باید به این موضوع‌ها رسیدگی شود.»
نتیجه‌گیری
با تمام این تفاصیل، درنهایت چه خواهد شد؟ شنیده‌هایی وجود دارد که قرار است با عرضه آیفون ۱۵ به کشور، رجیستری آیفون ۱۴ آزاد شود. این موضوع دقیقاً همان تصمیمی است که در سال گذشته صورت گرفت و رانت بزرگی را برای برخی فروشندگان درزمینه مبادلات آیفون ۱۳ خود فراهم کرد. مشخص نیست اگر رجیستری آیفون ۱۴ آزاد هم شود تکلیف گوشی‌های در دست خریداران که هم‌اکنون به‌عنوان کالای قاچاق شناخته میشود، چیست و چطور می‌توان آن‌ها را در شبکه موبایل رجیستر کرد. در واقع بیش از ۲۰۰ هزار گوشی در کشور وجود دارد که مالکان آن‌ها هنوز تکلیف خود را به درستی نمی‌دانند و هیچ جواب شفافی هم به آن‌ها داده نمی‌شود.
اگر موضوع رجیستری آیفون ۱۴ بعد از آیفون ۱۵ صحت داشته باشد، باید گفت زین پس دوستداران برند اپل باید یک سال از ترند جهانی عقب بمانند تا بتوانند از آخرین محصول شرکت موردعلاقه‌شان استفاده کنند. البته هنوز صحت این شایعه به‌طور دقیق مشخص نیست، اما اگر دولت این رویه را پیش بگیرد، باید دید که آیا برای سایر پرچمداران هم همین اتفاق رخ خواهد داد یا خیر. اگر بحث به اینترنت ماهواره‌ای برگردد، دولت باید بداند که طی یکی دو سال آینده، گوشی‌های زیادی به این فناوری مجهز خواهند شد. اگر بحث ارز مطرح است، باید روشن شود که ارز ذخیره شده از عدم واردات آیفون ۱۴ به کجا رسیده است؟ شایعه مبارزه سیاسی-اقتصادی با آمریکا هم پیشینه درازی دارد و موضوع رانت و مافیا نیز از آن مسائلی است که دولت باید بتواند بیشتر درباره آن تحقیق و تفحص کند.
در نهایت باید بدانیم تکنولوژی و فناوری چیزی نیست که بتوان در آن یک سال عقب ماند و امید داشت که با این عقب‌ماندگی، بتوان همگام با ترندهای جهانی هم حرکت کرد.