وقتی در اوایل ماه جاری میلادی نیروهای دریایی بریتانیا، استونی و فنلاند رزمایش مشترکی در دریای بالتیک برگزار کردند، هدف آنها ارتقای مهارت‌های جنگی‌شان نبود. در عوض آنها داشتند برای محافظت از لوله‌های گازی و کابل‌های انتقال داده در مقابل خرابکاری تمرین می‌کردند. این رزمایش بعد از اتفاقات ماه اکتبر انجام شد که طی آنها کابل‌های زیردریایی در این منطقه آسیب دیده بودند. سائولی نینیسته، رئیس‌جمهور فنلاند، به دنبال کشف این موضوع بود که آیا کشتی چینی متهم به این خرابکاری، عمدا لنگرش را در بستر اقیانوس انداخته یا این اتفاق به خاطر ضعف جدی آنها در مهارت‌های دریانوردی رخ داده است.

کابل‌های زیردریایی معمولا به عنوان خطوط اینترنتی تلقی می‌شوند. حالا غول‌های اقتصاد داده‌محور از قبیل آمازون، گوگل، متا و مایکروسافت بر کنترل بیشتر روی جریان اطلاعات تاکید می‌کنند؛ حتی در شرایطی که تنش‌های میان چین و آمریکا، خطر تجزیه و انشعاب زیرساخت‌های دیجیتال را جدی‌تر کرده است. نتیجه این روند، تبدیل شدن کابل‌های زیردریایی به ارزش اقتصادی و دارایی‌های استراتژیک است.

جریان داده‌ها در کف اقیانوس

کابل‌های زیردریایی انتقال داده تقریبا 99 درصد از ترافیک اینترنت بین‌الملل را منتقل می‌کنند. شرکت تحقیقاتی TeleGeography تخمین زده است که 550 کابل زیردریایی فعال و در دست ساخت وجود دارد که در حال حاضر مسیری بیش از 1.4 کیلومتر را طی می‌کنند. هر کابل که معمولا مجموعه‌ای بین 12 تا 16 رشته فیبر نوری با عرضی به اندازه یک شلنگ باغبانی است، در عمق متوسط 3 هزار و 600متری اقیانوس کشیده می‌شود. نزدیک به نیمی از این کابل‌ها در یک دهه گذشته اضافه شده‌اند. کابل‌های جدیدتر قابلیت انتقال 250 ترابیت از اطلاعات را در هر ثانیه دارند. داده‌ها ممکن است در فضای ابری ذخیره شوند، اما در زیر اقیانوس جریان دارند.

شرکت TeleGeography برآورد کرده است که از سال 2019 تقاضا برای پهنای باند اینترنت بین‌الملل سه برابر شده و به بیش از 3 هزار و 800 ترابیت در هر ثانیه رسیده. احتمالا انفجار هوش مصنوعی تشنه داده هم این روند را تقویت می‌کند. شرکت تحلیل داده Synergy Research Group پیش‌بینی می‌کند که در شش سال آینده ظرفیت دیتاسنترهای بزرگ‌ترین ارائه‌دهندگان خدمات رایانش ابری تقریبا سه برابر افزایش پیدا کند. همچنین این پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که بین سال‌های 2020 تا 2025 صنعت کابل‌های انتقال داده، برای اتصال این دیتاسنترها به اینترنت 440 هزار کیلومتر خطوط کابل زیردریایی را نصب خواهد کرد.

یک تغییر بزرگ از سوی غول‌های تکنولوژی ایجاد شده است. تا اوایل دهه 2000 کابل‌های زیردریایی به‌طور عمده برای انتقال ترافیک تماس در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اپراتورهای مخابراتی مانند BT و Orange)France Telecom سابق) کنترل بیشترین ظرفیت این کابل‌ها را در اختیار داشتند. رشد ترافیک داده تا سال 2010 باعث شد تا غول‌های اینترنتی و رایانش ابری – یعنی آمازون، گوگل، متا و مایکروسافت- به اجاره ظرفیت این کابل‌ها روی بیاورند. با افزایش نیاز و وابستگی شرکت‌های تکنولوژی به داده، آنها شروع به سرمایه‌گذاری روی ایجاد خطوط اختصاصی خودشان کردند. در سال 2012 چهار شرکت چیزی در حدود یک‌دهم پهنای باند بین‌المللی را استفاده می‌کردند و حالا این شرکت‌ها مدعی هستند که این میزان به حدود سه‌چهارم رسیده است. جیب‌های گشاد غول‌های تکنولوژی تضمین می‌کنند که این پروژه‌ها تکمیل شوند. بر اساس گزارش‌ها و آمارهای منتشر شده از سوی نهاد صنعتی Submarine Telecoms Forum، تنها حدود نیمی از تمام سیستم‌های کابلی اعلام شده، در واقعیت ساخته و ایجاد شده‌اند؛ مگر اینکه شرکت‌های تکنولوژی پشت این سیستم‌ها باشند که در این صورت تقریبا همیشه پروژه‌هایشان تکمیل می‌شوند.

سیستم‌های کابلی متعلق به غول‌های تکنولوژی، تقریبا یک‌پنجم از مجموع سرمایه‌گذاری‌های 12میلیارد دلاری برای سیستم‌های کابلی در دست ساخت تا چهار سال آینده را در اختیار خواهند داشت. آمازون و مایکروسافت به ترتیب یک و چهار شبکه کابلی را در اختیار دارند. متا یک سیستم کابلی کامل را در اختیار دارد و در چهارده سیستم کابلی دیگر سرمایه‌گذاری کرده است. گوگل در این میان مشتاق‌تر از دیگر غول‌های تکنولوژی است و از 26 سیستم کابلی خود، 12 سیستم را به موتور جست‌وجوی اینترنتی اختصاص داده است. این شرکت در سال جاری میلادی پروژه 360 میلیون دلاری Firmina را تکمیل کرد که در آن از طریق برزیل شبکه کابلی بیش از 14 هزار کیلومتری را از سواحل شرقی آمریکای شمالی به آرژانتین کشیده است.

کابل‌های اختصاصی به غول‌های تکنولوژی این امکان را می‌دهند تا از رقابت با دیگر بازیگران حوزه پهنای باند امتناع کرده و با سرعت به تغییرات ناشی از تقاضای کاربران و مشکلات رایج، واکنش نشان بدهند. به عنوان مثال اگر کابلی روی یک مسیر آسیب ببیند، داده می‌تواند به یکی دیگر از خطوط انتقال داده آن شرکت هدایت شود. «آلن مائولدین» از شرکت TeleGeography به این نکته اشاره می‌کند که اپراتور خود بودن، به غول‌های تکنولوژی امکان طراحی مسیرهای لوکسی را می‌دهد که می‌توانند نیازهای خاص آنها را برآورده کنند. اغلب اپراتورهای مخابراتی به ایستگاه‌های فرود (landing stations) عمومی وابسته هستند که شبکه کابل‌های زیر دریایی را به مراکز داده مشتریان روی زمین متصل می‌کنند. این شرکت‌ها با در اختیار داشتن شبکه کابلی اختصاصی خودشان، می‌توانند این اتصال را به صورت مستقیم برقرار کرده و به این ترتیب سرعت انتقال داده و ترافیک را بالا ببرند. پهنای باند و سرعت شبکه‌های کابلی آنها به کمک تکنولوژی هوشمندی که به‌کارگیری آنها را ساده‌تر می‌کند، ارتقا خواهند یافت. در سال 2019 شرکت گوگل نوآوری را با نام «چندگانه‌سازی تقسیم فضا» رونمایی کرد که تعداد رشته‌های فیبر نوری در یک کابل را از 16 به 24 افزایش می‌داد. امسال این تکنولوژی پیشرفت کرد و تعداد رشته‌های مرکزی دو برابر شدند تا به این ترتیب ظرفیت شبکه کابلی جدید ‌TPU که تایوان، فیلیپین و آمریکا را به یکدیگر متصل می‌کند، افزایش و همزمان هزینه عملیاتی برای هر بیت کاهش یابد.

تمام اینها در حال متحول کردن تجارت کابل‌های انتقال داده هستند. غول‌های تکنولوژی که در حال تبدیل شدن به خریداران بزرگ پهنای باند از شرکت‌های مخابراتی هستند، حالا ظرفیت بعضی از شبکه‌های کابلی خودشان را به اپراتورهای مخابراتی اجاره می‌دهند. شرکت‌های مخابراتی قدیمی از این نظم جدید راضی هستند؛ چون با تقاضای همیشگی مشتریان‌شان برای ظرفیت بیشتر مواجه هستند، ولی برخلاف غول‌های تکنولوژی سرمایه اندکی در اختیار دارند. این سال‌ها برای شرکت‌های متخصص تامین‌کننده تجهیزات که کارشان به کابل‌های انتقال داده وابسته است، سال‌های شلوغ و پر سر و صدایی بوده‌اند.

تداوم نبرد تکنولوژیک آمریکا و چین

تجارت کابل‌های انتقال داده هم مانند بسیاری از دیگر صنایع جهانی، در نبرد تکنولوژیک میان آمریکا و چین گرفتار شده است. شبکه کابلی Pacific Light در اقیانوس آرام با خطوط کابلی 13 هزار کیلومتری که گوگل و متا را در پشت خود دارد، در سال 2016 رونمایی شد. این شبکه با هدف ایجاد ارتباط میان سواحل غربی آمریکا با هنگ‌کنگ ایجاد شد و تا سال 2020 به فیلیپین و تایوان رسید. با این حال در سال گذشته میلادی دولت آمریکا از پذیرش گام نهایی برای رسیدن به هنگ‌کنگ سر باز زد، چون نگران بود که این کار امکان دسترسی راحت به داده‌های مردم آمریکا را برای مقامات چین فراهم کند. حالا صدها کیلومتر کابلی که قرار بود هنگ‌کنگ را به این شبکه متصل کنند، بلااستفاده در کف اقیانوس رها شده‌اند.

آمریکا در یک مسیر دیگر هم چین را ناکام گذاشته است. تعبیه کابل‌ها در عمق دریا، کار پیچیده‌ای است و تنها چند پیمانکار تجهیزات لازم برای این کار را دارند. سه شرکت Alcatel Submarine Networks از فرانسه، NEC از ژاپن و  SubCom از آمریکا، بیش از 80 درصد از کل هزینه صرف شده برای ایجاد شبکه کابلی در جهان را دریافت می‌کنند. شرکت HMN Tech، رقیب چینی زیرمجموعه هوآوی، مدعی است که 9 درصد از کل هزینه‌های سالانه جهانی برای ساخت شبکه‌های کابلی را به خودش اختصاص داده. با این حال اما تنش‌های میان چین و آمریکا باعث شده است که شبکه‌های کابلی جدید مرتبط با آمریکا از پذیرش HMN Tech به عنوان پیمانکار خودداری کنند. مدیران شرکت‌های مخابراتی هم از عدم تمایل خود به امضای قرارداد با این شرکت چینی خبر داده‌اند. چین هم در واکنش به این شرایط، مسیر خودش را ترسیم می‌کند. شبکه کابل زیردریایی 21 هزار و 500 کیلومتری صلح (Peace) که از طریق پاکستان، کنیا را به فرانسه متصل می‌کند، به‌طور کامل توسط شرکت‌های چینی و به عنوان بخشی از «جاده ابریشم دیجیتالی» چین ایجاد شده است. طرح «جاده ابریشم دیجیتالی» برای افزایش نفوذ جهانی چین برنامه‌ریزی شده است.

به گزارش رویترز، در سال جاری میلادی سه اپراتور چینی – شامل China Telecom، China Unicom و China Mobile Limited- 500 میلیون دلار در یک شبکه کابلی سرمایه‌گذاری کرده‌اند که چین و فرانسه را از طریق سنگاپور، پاکستان و مصر به هم متصل می‌کند.

با وجود شدت گرفتن رقابت و تنش‌های چین و آمریکا، در فاصله سال‌های 2019 تا 2023 شبکه پهنای باند میان این دو کشور سالانه 20 درصد رشد داشته است. اپراتورهای موبایل آمریکا و چین –که وابستگی زیادی به این شبکه‌های کابلی دارند- همچنان به افزایش اتصالات شبکه‌ای در قلمرو سرزمینی هر کدام از آنها ادامه می‌دهند. این در حالی است که دریافت مجوزهای لازم به تضمین‌های بیشتر و جدی‌تری نیاز دارند.