اجرایی شدن خود تنظیم گری از ابتدای بهمن ما برای فعالان حوزه رمزارز این امید را ایجادکرد که بتوانند بازاری که تا کنون بخش‌های مختلف دولتی و حاکمیتی توفیقی در تنظیم‌گری آن نداشتند، تنظیم کنند و در نهایت این اکوسیستم از سوی نهاد ناظر به رسمیت شناخته شود، اما هنوز مشخص نیست که خود تنظیم‌گری یا SRO در حوزه رمزارزها نتیجه خواهد داد یا نه؟

فعالان اکوسیستم رمزرازی امیدوارند با نتیجه دادن خودتنظیم‌گری در حوزه رمزارزها این روش رگولاتوری به عنوان یک روش تنظیم‌گیری و قانو‌ن‌گذاری از سوی بخش دولتی و حاکمیتی پذیرفته شود چرا که در این روش بخش خصوصی می‌پذیرد با پذیرش چهارچوب‌های تعریف شده از سمت دولت و حاکمیت برای خودش قواعدی تعریف کند و سایر فعالان را نیز به تبعیت از آن قواعد تشویق کند.

شاید تنها نمونه موفق در این زمینه به شکلی دیگر فعالیت اتحادیه و نظارت آنها بر واحدهای صنفی است.

در روش خود تنظیم‌گری کسب‌وکارهای حوزه تبادل با دریافت معرفی‌نامه از تشکل‌های صنفی (انجمن بلاک‌چین، فین‌تک یا نصر)، خود را ذیل این طرح تعریف می‌کنند و به واسطه آن نظارت روی کسب‌وکارها از طریق تشکل‌ها انجام می‌شود.

سروش حسین‌زاده، نایب رئیس کمیسیون رمزارز انجمن فین‌تک معتقد است، هدف SRO ساماندهی بازار ارزهای دیجیتال برای جلوگیری از اتفاقاتی مانند کلاه‌برداری تعریف می‌شود. همچنین این طرح استانداردهایی برای این حوزه تعریف می‌کند. چراکه در پلتفرم‌های تبادلی دارایی مردم نگهداری می‌شود و باید سازوکارهای امنیتی برای حفاظت از این دارایی‌ها تعریف شود.

به گفته او، این طرح حمایت کسب‌وکارها را دارد و از سال‌های پیش در حال رعایت الزاماتی هستند که برای حاکمیت اهمیت دارند. به گفته او شورای عالی فضای مجازی با کارگروه رمزارز که از نهادهای مختلف تشکیل شده است و از خروجی این کارگروه می‌توان به سند الزامات فتا اشاره کرد. همچنین خودتنظیم‌گری با مصوبه همین کارگروه پذیرفته شده است.

مرتضی موذنی، رئیس کارگروه تبادل انجمن بلاک‌چین بیشتری حمایت کسب‌وکارها را در انجمن بلاک‌چین می‌بیند. به گفته او، حدود ۱۲۰ کسب‌وکار را در این طرح از طرف انجمن بلاک‌چین داریم. از طرف حاکمیت هم حمایت خوب است در حال همکاری هستیم.

ایده SRO به دلیل مشارکت فعال بخش خصوصی و کسب‌وکارها می‌تواند در این بازار نوپا افزایش اعتماد عمومی را به دنبال داشته باشد. با این حال نظارت تشکل‌ها روی فعالیت کسب‌‌وکارها با سوالات مهمی مانند ابزارهای محدودکننده بازیگران بد، سوگیری‌های شخصی، تضمین تعهد اعضا یا شفافیت مواجه است.

در خود تنظیم‌گری این ایده وجود دارد که فعالان می‌توانند بهترین درک را از فناوری زیربنای ارزهای دیجیتال دارند و به همین دلیل تنظیم‌گری هم به صورت موثرتری انجام می‌شود. به این ترتیب خودتنظیم‌گری می‌تواند از توسعه تصادفی یا تصمیم‌گیری‌های سلیقه‌ای اکوسیستم نوپای رمزارزی جلوگیری و زمین بازی را برای افراد بیشتری فراهم کند تا رقابت عادلانه‌تری شکل بگیرد.

به گفته حسین‌زاده:‌ سند اولیه SRO از الزامات فتا بوجود آمده است. البته مشارکت مقداری کم بوده چراکه خوشبینی برای موفقیت این طرح وجود نداشته است. در نهایت بعد از چند بار ویرایش به سندی رسیده‌ایم که نظرات کسب‌وکارها در آن دیده شده و مورد موافقت حاکمیت هم قرار گرفته است.

معایب و عدم قطعیت‌های خودتنظیم‌گری
در حالی که SRO می‌تواند از تخصص کسب‌وکارها برای ایجاد استانداردهای پیشرفته و انطباق بهتر استفاده کند، برخی از اثر بخشی واقعی این روش را زیر سوال می‌برند. فضای ارزهای دیجیتال برای مدت طولانی به عنوان پناه‌گاه امن فعالیت‌های مجرمانه معرفی شده است و برخی افراد به انگیزه شرکت‌های فعال در این حوزه برای منافع عمومی شک دارند و احتمال سوگیری‌های شخصی و استفاده از روش‌های ضد رقابتی را مطرح می‌کنند.

همچنین با نگاهی به شکل‌گیری سازمان‌های خود تنظیم‌گر جهانی، نگرانی‌هایی در مورد ایجاد شکاف‌های نظارتی مطلوب و به نفع بخشی از بازار دیده می‌شود. با این حال یکی از مهم‌ترین کاربردهای SRO پویایی آن معرفی می‌شود و این در حالی است که خودتنظیم‌گری در سایه مقرراتی عمل می‌کند که تعریفی از رمزارز ندارد.

حسین‌زاده معتقد است، در این طرح نظارت روی کسب‌وکارها از طریق تشکل‌ها انجام می‌شود اما پلیس فتا هم به صورت مستقل نطارت دارد. به همین دلیل در صورت بروز تخلف و محرز شدن آن، پلیس فتا و تشکل‌ها با هماهنگی اقدامات لازم را انجام می‌دهند.

موذنی با اشاره به موضوع تضاد منافع گفت: ما تعریف رمزارز را در ایران داریم. در حالی که بعضی جاها دوست دارند این موضوع را زیر مجمموعه قوانین دیگری کنند. موضوعی به نام تضاد منافع وجود دارد و تعریف رمزارز مشخص است. رمزارزها نه ارز هستند و نه می‌توانند زیر مجموعه قوانین ارزی قرار بگیرد. با یک کلاس داراریی طرف هستیم که تعریف مشخصی هم دارد اما تضاد منافع وجود دارد.

البته در مورد SROها موضوع قدرت بازار هم مطرح است. به این صورت که سازمان خودتنظیم‌گر باید برای اجرای قوانین قدرت داشته باشد و آن را حفظ کند. موضوعی که عکس آن هم می‌تواند اتفاق بیوفتاد و با از دست رفتن بازار، خود تنظیم‌گری با شکست مواجه شود. بازار نوپای ارزهای دیجیتال ایران از صدها کسب‌وکار تشکیل شده است و ممکن است در این مرحله بازار هزینه جدا شدن از این طرح برای برخی از آنها زیاد نباشد.

به گفته موذنی، حاکمیت همواره ابزارهای قهری دارد و این ابزارها همچنان وجود دارد. در این طرح ما با کسب‌وکار تعامل داریم و سعی می‌کنیم مشکل به مرحله پیگیری‌های قضایی نرسد.

او در ادامه گفت: با ابلاغ الزامات خود تنظیم‌گری، کسب‌وکاری نمی‌تواند بدون قرار گرفتن در این طرح فعالیت کند و پای ابزارهای قهری حاکمیت وسط کشیده می‌شود.

حسین‌زاده در پایان گفت: از مواردی که به بزرگ‌تر شدن و قدرت SRO‌ کمک می‌کند تعدد تشکل‌هاست. برای مثال اتاق ایران با فعال‌سازی کمیسیون رمزارز خود می‌تواند آمادگی خود را اعلام کند. چراکه هرچند تعداد تشکل‌ها در این طرح افزایش پیدا کند، احتمال شکست SRO‌ کاهش پیدا می‌کند.