بیش از یک سال پس از عرضه ChatGPT، شرکت‌های چینی در توسعه بنیاد هوش مصنوعی با مشکل مواجه هستند. تیم رایجی که حتی فعالان بازار چین به آن اعتراف می‌کنند، استفاده از مدل‌های متن‌باز آمریکایی و به ویژه LLaMA از شرکت متا است. به نظر دسترسی محدود به داده و فضای بسته رگولاتوری باعث شده تا نوآوری برای فعالان بازار خطرناک باشد و این کشور چند سالی در مهمترین فناوری روز از رقیب اصلی خود عقب افتاده است.

از پیشتازان استارت‌آپ هوش مصنوعی چین می‌توان به 01.AI اشاره کرد، شرکتی که تنها پس از هشت ماه فعالیت چیزی حدود یک میلیارد دلار ارزش‌گذایر شده و بنیان‌گذار آن کای‌فو لی، یکی از سرمایه‌گذاران و فناوران شناخته شده چین است. بنیان‌گذار 01.AI آنرا به عنوان جایگزینی برای مدل هوش مصنوعی متا معرفی کرده اما جالب اینکه بخشی از سیستم 01.AI مربوط به مدل متن‌باز LLaMA از شرکت متا است. گزارشی از فوربز نیز پیش از این به ابزارهای هوش مصنوعی تنسنت اشاره کرده بود که با استفاده از فناوری اوپن‌ای‌آی ساخته شده‌اند (البته ابزارها تنسنت برای بازار جهانی هستند.)

سرمایه‌گذاران از عملکرد مدل‌هایی که از صفر در چین ساخته می‌شوند راضی نیستند. براساس گزارشی از نیویورک تایمز، جنی شیائو، از مدیران شرکت سرمایه‌گذاری Leonis Capital، که روی هوش مصنوعی تمرکز دارد، مدل‌های چینی که از صفر ساخته می‌شوند «خیلی خوب نیستند» و درنتیجه بسیاری از شرکت‌های چینی از «نسخه‌های تقویت‌ شده مدل‌ّای غربی» استفاده می‌کنند. به گفته او چین دو تا سه سال در توسعه هوش مصنوعی مولد از آمریکا عقب است.

با توجه به کاربرد این فناوری در صنایع مختلف و افزایش بهره‌وری، پیشتازی در عرصه هوش مصنوعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دولت ایالات متحده مدت‌ها است که به دنبال محدود کردن دسترسی چین به سخت‌افزار و فناوری لازم برای توسعه این صنعت است اما عرضه نرم‌افزارهای متن‌باز به یکی از حوزه‌های مشکل‌ساز تبدیل شده که هر فعالی از سراسر جهان می‌تواند به آن دسترسی پیدا کند.

اما حتی در چنین شرایطی هم شرکت‌های فعال در چین، با وجود تمرکز دولت بر توسعه این فناوری، از نوآوری چشمگیر در این حوزه ناتوان بوده‌اند.

چرا چین در هوش مصنوعی مولد از آمریکا عقب افتاد؟
اولویت‌دهی به هوش مصنوعی در پکن به سال‌ها پیش و زمانی برمی‌گردد که ابزار هوش مصنوعی AlphaGo دو بازیکن برتر بازی گو را در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ شکست داد. سیاست‌گذاران چین از همان زمان برنامه بلند‌پروازانه‌ای را برای پیشتازی در این صنعت تا سال ۲۰۳۰ تنظیم کردند. دولت نیز میلیارد‌ها دلار سرمایه را به تحقیق و توسعه AI اختصاص داده است.

لی، بنیان‌گذار 01.AI، می‌گوید این شرکت «درست مثل بیشتر دیگر شرکت‌های هوش مصنوع» به توسعه براساس LLaMA پرداخته و این یک روند رایج صنعتی است اما مدل هوش مصنوعی تماما براساس داده‌ها و الگوریتم‌های اختصاصی آموزش دیده و همین موضوع باعث عملکرد عالی مدل 01.AI است.

شاید یکی از دلایل مهم بی‌میلی شرکت‌ها به توسعه و آزمایش در حوزه هوش مصنوعی، محدودیت‌های دولتی باشد. فعالان این حوزه علاوه بر لزوم تاییده پکن، با مسئولیت سنگینی در مقابل خروجی مدل‌های خود روبرو هستند. اگر هوش مصنوعی شرکتی قوانین مربوط به سانسور محتوا، در رابطه با تاثیر بر انظار عمومی و مخالفت با حزب حاکم، را زیر پا بگذارد با جریمه‌های سنگین روبرو می‌شود.

این در حالی است که کنترل زبان یک چت‌بات هوش مصنوعی، آنهم اگر از صفر ساخته شده باشد، بسیار دشوار است. اندرو نگ، مدرس علوم کامپیوتر استنفورد و مدیر سابق شرکت بیدو چین، می‌گوید: «ممکن نیست که بتوان از شر تمام روش‌های مشکل‌سازی که این سیستم‌ها خود را بیان می‌کنند، خلاص شد.»

غول‌های فناوری چین با مقررات تازه‌ای در رابطه با آموزش این مدل‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. این مقررات داده‌هایی که می‌توان برای آموزش مدل‌ها به کار برد را محدود می‌کنند و مدل‌های هوش مصنوعی پیش از عرضه عمومی باید نزد دولت ثبت و تایید شوند.

کوین ژو، بنیان‌گذار صندوق سرمایه‌گذاری Interconnected Capital، که در حوزه سرمایه‌گذاری جسورانه هوش مصنوعی فعالیت دارد، می‌گوید: «نوآوری هوش مصنوعی در رژیم فعلی رگولاتوری، که به پیشروی ادامه می‌دهد، هم دشوار‌تر و هم خطرناک‌تر است.»

سرمایه‌گذاران به دنبال ترفند‌های ساده‌ اما پول‌ساز
یران چن، پروفسور برجسته مهندسی کامپیوتر و الکتریک در دانشگاه دوک، می‌گوید سرمایه‌گذاران فناوری چین در پی راهکارهای سریع هستند که یعنی هدف از تحقیقات بنیادی و بلند‌پروازانه به اپلیکیشن‌های ساده تغییر کرده است. به گفته او چیزی در حدود نیمی از سرمایه‌گذاری های هوش مصنوعی چین به جای مدل‌های بنیادی هوش مصنوعی مولد، به فناوری دید کامپیوتری اختصاص یافته که یکی از ملزومات نظارت عمومی است.

حتی مدیران فناوری چین هم به رقابت بیهوده میان مدل‌های ساده هوش مصنوعی اعتراف می‌کنند. رابین لی، مدیر ارشد اجرایی بیدو، سال گذشته در جلسه‌ای رقابت صدها مدل ساده را وقت تلف کردن خواند.

البته بیدو خود ارائه دهنده یکی از محبوب‌ترین چت‌بات‌های چین به نام ارنی (Ernie) ‌است و از جمله معدود شرکت‌هایی که تلاش‌های ساخت مدل بنیادی هوش مصنوعی از صفر را رهبری می‌کند. اما در ماه مارس سال گذشته زمانی که مشخص شد فیلم معرفی این چت‌بات از پیش ضبط شده بود، سهام شرکت ۱۰ درصد سقوط کرد.

غول‌های دیگری مثل تنسنت و علی‌بابا هم برای توسعه مدل‌های بنیادی تلاش می‌کنند اما محدودیت‌های ایالات متحده برای دسترسی به تجهیزات باعث شده تا آینده این پروژه‌ها با ابهام مواجه شود. حداقل می‌توان گفت که در آینده‌ای نه چندان دور و در صورت ادامه روال جاری، شرکت‌های چینی به فناوری روز برای توسعه زیرساخت دسترسی ندارند اما برای مدتی می‌توانند از آنچه پیش از تحریم ذخیره کرده‌اند برای توسعه استفاده کنند.