در دنیای امروز ابزارهای دیجیتال به جزء جدایی‌ناپذیری از مطالعه و آموزش تبدیل شده‌اند. آیا وقت کنار گذاشتن کتاب‌ها فرا رسیده است؟

براساس مطالعات، خواندن متون از روی کاغذ، نسبت به خواندن از روی صفحه نمایش معمولاً به درک بهتر و عمیق‌تر مطالب منجر می‌شود.
تفاوت اصلی میان خواندن از روی متن چاپی و دیجیتالی در این است که مغز هنگام خواندن متن چاپی و دیجیتالی اتصالات عصبی متفاوتی ایجاد می‌کند.

مشکلات خواندن از روی صفحه نمایش این است که با وجود سرعت بالاتر مطالعه، درک مطلب به‌ویژه برای متون طولانی و سخت کافی نیست. پیمایش صفحات طولانی و موارد مزاحمی مانند اعلان‌ها یا پیوندهای متن می‌توانند تمرکز را برهم بزنند.
از مزایای خواندن دیجیتال دسترسی آسان‌تر و همچنین کمتر بودن هزینه نسبت به نسخه‌های چاپی است. علاوه‌بر‌این، گزینه‌های دیجیتال غالبا امکان تنظیماتی مانند اندازه فونت و رنگ‌های پس‌زمینه را فراهم می‌کنند که برای افراد با مشکلات بینایی یا خوانش‌پریشی می‌تواند بسیار سودمند باشد.

آیا می‌خواهید جمعیت فعلی کشور هند را بدانید؟ می‌خواهید سریعا گام‌های ماه را به یاد بیاورید؟ اینترنت بهترین گزینه برای پیدا کردن پاسخ است. علاوه‌بر‌این، می‌توانید داستان‌های مورد علاقه خود را نیز به صورت آنلاین بخوانید. اما اگر واقعا به یادگیری چیزی نیاز دارید، طبق نتایج بسیاری از پژوهش‌ها، احتمالا نسخه چاپی برای شما بهتر است.

بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند وقتی افراد از روی صفحه نمایش مطلبی را مطالعه می‌کنند، به خوبی زمانی که نسخه چاپی آن را می‌خوانند، مطلب را درک نمی‌کنند. به‌عنوان مثال، گروهی از پژوهشگران ۵۴ مطالعه گذشته را بررسی کردند که خواندن دیجیتال و چاپی را مقایسه کرده بودند. مطالعه آن‌ها که سال ۲۰۱۸ در مجله‌ی Educational Research Review منتشر شد، درمجموع شامل بیش از ۱۷۱ هزار شرکت‌کننده می‌شد. آن‌ها دریافتند وقتی افراد نسخه چاپی را می‌خوانند، بهتر مطلب را درک می‌کنند.

پاتریشیا الکساندر، روانشناس دانشگاه مریلند در کالج پارک درمورد نحوه یادگیری مطالعه می‌کند. بیشتر پژوهش‌های او روی تفاوت بین خواندن متن چاپی و متن روی صفحه نمایش تمرکز دارد. الکساندر می‌گوید دانش‌آموزان اغلب فکر می‌کنند با خواندن آنلاین بیشتر یاد می‌گیرند. اگرچه در آزمایش‌ها مشخص شده است در این شرایط، آن‌ها کمتر از زمانی که مطلب را از روی نسخه چاپی مطالعه می‌کنند، یاد می‌گیرند.

سوال این است: چرا؟

شاید فکر کنید خواندن همان خواندن است دیگر. اما مرین ولف، عصب‌شناس از دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس توضیح می‌دهد که خواندن طبیعی نیست. ما با گوش‌کردن به حرف‌های اطرافیمانمان صحبت کردن را یاد می‌گیریم و این امر کاملا اتوماتیک است. اما یادگیری خواندن به تلاش واقعی نیاز دارد؛ چرا که مغز شبکه مخصوصی از سلول‌ها را ندارد که کارشان فقط خواندن باشد.

برای درک متن، مغز شبکه‌هایی عصبی را که برای انجام کارهای دیگر تکامل پیدا کرده‌اند، قرض می‌گیرد. برای مثال، بخشی از مغز که برای تشخیص چهره‌ها تکامل پیدا کرده است، برای تشخیص حروف به کار گرفته می‌شود.

این کار مانند تطبیق ابزار برای کاربردهای جدید است. برای مثال رخت‌آویز برای قرار دادن لباس‌هایتان در کمد بسیار مناسب است. اما اگر دانه گیلاسی قل خورده باشد و زیر یخچال رفته باشد، ممکن است بتوانید از رخت‌آویز لباس برای رسیدن به گیلاس و بیرون کشیدن آن استفاده کنید. در این‌جا از ابزاری که برای هدف دیگری ساخته شده است، برای کاربرد جدیدی استفاده کرده‌اید. این همان کاری است که مغز هنگام مطالعه انجام می‌دهد.

یکی از ویژگی های خوب مغز این است که انعطاف‌پذیری بالایی دارد. انعطاف‌پذیری مغز یکی از دلایلی است که می‌توانیم انجام کارهای جدید را یاد بگیریم. اما همین انعطاف‌پذیری هنگام خواندن متون مختلف می‌تواند مشکل‌ساز شود.

وقتی مطلبی را به صورت آنلاین مطالعه می‌کنیم، نسبت‌به زمانی که متن را به صورت چاپی می‌خوانیم، مغز مجموعه متفاوتی از اتصالات را بین سلول‌ها ایجاد می‌کند. درنتیجه، هنگام مطالعه روی صفحه نمایش، مغز ممکن است به حالت اسکیم (خواندن سریع متن) برود و وقتی سراغ نسخه چاپی می‌روید، ممکن است به حالت خواندن عمیق وارد شود.

افراد معمولا روی صفحه نمایش با سرعت بیشتری مطالعه می‌کنند. این کار برای بررسی متون و پست‌های رسانه‌های اجتماعی خوب است. اما وقتی صفحه نمایش کوچک است، پیمایش اضافی که برای خواندن مقاله یا کتاب طولانی نیاز است، ممکن است به ذهن سپردن متن را دشوار کند.
نائومی بارون که در دانشگاه امریکن در واشینگتن مطالعه می‌کند، کتاب جدیدی با عنوان «اکنون چگونه می‌خوانیم» درباره خواندن و یادگیری دیجیتال نوشته است. او می‌گوید ذهن پیش‌بینی می‌کند خواندن متن چقدر آسان یا راحت است. اگر فکر کنیم راحت است، ممکن است تلاش زیادی هم برای درک آن نکنیم.

بیشتر مطالبی که روی صفحات نمایش می‌خوانیم، معمولا پیامک‌ها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی هستند که غالبا درکشان راحت است.

الکساندر از دانشگاه مریلند می‌گوید وقتی افراد از روی صفحه نمایش مطالعه می‌کنند، سرعت خواندن آن‌ها بیشتر است. چشمان آن‌ها سریع‌تر صفحات و واژه‌ها را مرور می‌کند. اما هنگام خواندن سریع، ممکن است کل مطلب را متوجه نشویم.

هنگام مطالعه از روی صفحه نمایش معمولا سرعت خواندن متن بیشتر است

خواندن سریع می‌تواند به عادتی در هنگام خواندن مطلب از روی صفحه نمایش تبدیل شود. فکر کنید تلفن خود را برای خواندن دروس خود روشن می‌کنید. در این هنگام، مغز شما ممکن است شبکه‌هایی را فعال کند که از آن‌ها برای خواندن سریع پست‌های تیک‌تاک استفاده می‌کند. این روش در صورتی که بخواهید متن سختی از کتاب درسی خود را بخوانید یا بخواهید جدول تناوبی را یاد بگیرید، چندان مفید نیست.

کجا بودم؟
سرعت تنها مشکل مطالعه از روی صفحات نمایش نیست. مساله پیمایش یا اسکرول‌کردن هم وجود دارد. هنگام خواندن صفحه چاپی یا حتی کتاب کامل، معمولا می‌خواهید بدانید کجای آن هستید. علاوه‌بر‌این، شماره صفحه را نیز می‌خواهید بدانید. به‌عنوان مثال، ممکن است به یاد داشته باشید که بخشی از داستان که در آن سگ مرده بود، نزدیک بالای صفحه‌ای در سمت چپ کتاب وجود داشت.

وقتی صفحه‌ای بسیار طولانی را پیمایش می‌کنید، آن حس مکان را ندارید (گرچه برخی از دستگاه‌های خواندن الکترونیکی رد کردن صفحات را شبیه‌سازی می‌کنند).

چرا حس صفحه مهم است؟ وقتی چیزی را یاد می‌گیریم، معمولا نقشه‌های ذهنی می‌سازیم. توانایی قرار دادن یک واقعیت در جایی روی نقشه ذهنی به ما کمک می‌کند آن را به خاطر بسپاریم.

مسئله‌ی تلاش ذهنی نیز وجود دارد. پیمایش صفحات دیجیتال نسبت‌به خواندن صفحه‌ای که حرکت نمی‌کند، به تلاش ذهنی بیشتری نیاز دارد. در این شرایط چشمان شما فقط روی کلمات متمرکز نمی‌شود، ‌بلکه هنگام پیمایشِ صفحه باید کلمات را نیز دنبال کنند.

مری هلن ایموردینو یانگ، عصب‌شناس دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در لس آنجلس می‌گوید وقتی ذهن شما مجبور است با پیمایش صفحه به سمت پایین همراه شود، منابع چندانی برای درک آنچه می‌خوانید، باقی نمی‌ماند. این امر می‌تواند به‌ویژه درمورد متون طولانی یا پیچیده صادق باشد. حین پیمایش به پایین صفحه، مغز باید مرتبا مکان واژه‌ها در دید شما اصلاح کند و این امر درک همزمان ایده‌هایی را که آن کلمات باید منتقل کنند، دشوارتر می‌کند.

طول متن نیز مهم است. وقتی متن‌ها کوتاه باشند، دانش‌آموزان حین خواندن نسخه دیجیتالی به همان اندازه متن چاپی یاد می‌گیرند، اما وقتی متن طولانی‌تر از ۵۰۰ کلمه می‌شود، مطلب را از نسخه چاپی بهتر یاد می‌گیرند.

هنگام خواندن داستان‌های تخیلی مانند داستان‌های هری پاتر، افراد معمولا از تبلت‌ها به اندازه کتاب‌های چاپی یاد می‌گیرند.
نوع مطلب و داستانی و غیرداستانی بودن آن هم مهم است. داستان‌هایی که توسط یک نویسنده ابداع می‌شود، مانند کتاب‌های هری پاتر داستانی هستند.

بارون در کتاب خود بسیاری از پژوهش‌هایی را که درمورد خواندن آنلاین منتشر شده، مرور کرده است. بیشتر مطالعات نشان می‌دهند هنگام خواندن متون غیرداستانی، افراد وقتی نسخه چاپی را بخوانند، مطلب را بهتر درک می‌کنند.

جنای کوهن در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در ساکرامنتو روی استفاده از فناوری در آموزش مطالعه می‌کند. از دیدگاه وی، بزرگ‌ترین مشکل ممکن است واژه‌های روی صفحه نباشند، بلکه موارد دیگری هستند که حین خواندن صفحات ظاهر می‌شوند و جلوی خواندن را می‌گیرند. هنگامی که چند دقیقه یک بار چیزی مزاحمت ایجاد کند، تمرکز روی متن می‌تواند دشوار باشد. برای مثال، اعلان‌ها یا تبلیغات روی صفحه می‌توانند تمرکز را مختل کنند. همچنین، پیوندها و کادرهایی نیز که قرار است به درک مطلب اضافه کنند، می‌توانند مشکل‌ساز باشند و حواس شما را پرت کنند.

مطالعه از روی صفحات نمایش می‌تواند سودمند باشد
اگر می‌خواهید عملکرد شما در مدرسه و دانشگاه بهتر شود، راه چاره‌ی آن کنار گذاشتن تبلت و برداشتن کتاب نیست. دلایل خوبی برای مطالعه از روی صفحه نمایش وجود دارد.

همان‌طور که دنیاگیری کووید ۱۹ به ما یاد داد، گاهی اوقات چاره‌ای نداریم. وقتی کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها بسته می‌شوند یا رفتن به این مکان‌ها خطرناک است، مطالعه با دستگاه‌های دیجیتال می‌تواند ما را نجات دهد.

هزینه نیز عامل مهمی است. کتاب‌های دیجیتال معمولا نسبت‌به نسخه‌های چاپی قیمت پایین‌تری دارند و البته باید مزیت‌های زیست‌محیطی کتاب‌های دیجیتالی را نیز درنظر بگیرید، زیرا برای ساخت آن‌ها نیازی به قطع درختان نیست.

وقتی متن به فونت خاصی نشان داده شود، افراد مبتلا خوانش‌پریشی ممکن است بهتر بتوانند مطلب را درک کنند.
خواندن دیجیتال مزایای دیگری نیز دارد. در بیشتر موارد، وقتی درحال خواندن از روی صفحه نمایش هستید، می‌توانید اندازه حروف و همچنین رنگ پس‌زمینه و شاید حتی طرح حروف را تغییر دهید. این قابلیت‌ها کمک بزرگی برای افرادی است که خوب نمی‌بینند یا دچار ناتوانی در خواندن هستند.

وقتی متن با فونت خاصی (Open Dyslexic) نمایش داده می‌شود، افراد دچار خوانش‌پریشی بهتر می‌توانند بخوانند. رایانه‌ها، تبلت‌ها و دستگاه‌های خواندن دیجیتال مانند کتابخوان کیندل (Kindle) آمازون می‌توانند این گزینه را ارائه دهند.

بسیاری از کتابخوان‌های الکترونیکی دارای برنامه‌هایی هستند که در تبلت‌ها و تلفن‌های همراه نیز قابل استفاده هستند. منابع آنلاین همچنین به ویراستاران اجازه‌ی افزودن لینک‌ها را می‌دهد. این امر می‌تواند به خواننده کمک کند تا برای درک بهتر یا پیدا کردن اصطلاح خاصی به منابع دیگر مراجعه کند.

برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند اگر حواس‌پرتی‌ها را حذف کنید، خواندن از روی تبلت می‌تواند تقریبا به خوبی خواندن از روی نسخه‌های چاپی باشد.
میشل لوهتالا، کتابدار مدرسه‌ای در نیو کینن کنتیکت به دانش‌آموزان خود کمک می‌کند تا به بهترین نحو از اطلاعات دیجیتال استفاده کند. لوهتالا درمورد خواندن دیجیتال نگران نیست. او معتقد است راه‌های زیادی برای خواندن روی صفحه نمایش وجود دارد. به‌گفته‌ی وی، برخی از کتاب‌های درسی الکترونیکی و پایگاه‌های اطلاعاتی که در مدارس به‌کار می‌روند، همراه ابزارهایی ارائه می‌شوند که یادگیری را آسان‌تر می‌کند.

برای مثال، برخی از کتاب‌های الکترونیکی به شما اجازه می‌دهند بخشی از متن را برجسته کنید. سپس کامپیوتر آن را با صدای بلند می‌خواند. ابزارهای دیگر به شما این امکان را می‌دهند تا یادداشت‌برداری کنید و پس از بازگرداندن کتاب به کتابخانه آن یادداشت‌ها را نگه دارید. اکثر این متون به مواردی مانند نقشه‌ها، کلمات کلیدی و آزمون‌ها پیوند دارند. چنین ابزارهایی می‌توانند دستگاه‌های دیجیتال را بسیار سودمند کنند.

بیشترین بهره را از خواندن دیجیتال ببرید
همه‌ی کارشناسان در رابطه با این موضوع اتفاق‌نظر دارند که خواندن دیجیتال ماندگار است، بنابراین بهتر است نهایت استفاده را از آن ببرید.

بارون می‌گوید مهم‌ترین ترفند یادگیری متون دیجیتال کاهش سرعت است. وقتی مطلب مهمی را می‌خوانید، سرعت خود را کم کنید و به آن توجه کنید. او می‌گوید: «وقتی مطلبی را از روی صفحه دیجیتال می‌خوانید، می‌توانید تمرکز کنید، اما باید تلاش کنید.» او پیشنهاد می‌کند به خودتان بگویید: نیم ساعت وقت می‌گذارم، فقط می‌خوانم و به اعلان‌ها و به روزرسانی‌های اینستاگرام توجه نمی‌کنم. او می‌گوید اعلان‌ها را روی تلفن یا تبلت خود خاموش کنید و وقتی خواندن به پایان رسید، دوباره آن‌ها را روشن کنید.

همچنین ایده خوبی است که کمی آماده‌سازی کنید. بارون مطالعه را با ورزش یا نواختن موسیقی مقایسه می‌کند و می‌گوید: پیانیست یا ورزشکار، پیش از شروع مسابقه یا اجرای کنسرت، خودشان را آماده می‌کنند. برای خواندن نیز به همین شکل است. قبل از خواندن مطلبی که واقعا می‌خواهید روی آن تمرکز کنید، خود را آماده کنید و به آنچه قرار است بخوانید و اینکه چه چیزی قرار است از آن یاد بگیرید، فکر کنید.

نسخه‌های چاپی و دیجیتالی هر کدام مزایای خود را دارند. گاهی اوقات بهتر است از هر دو استفاده کنید.
بارون می‌گوید برای اینکه از خواندن بیشترین بهره را ببرید، باید با کلمات روی صفحه ارتباط برقرار کنید. یک تکنیک عالی برای این کار یادداشت‌برداری است. می‌توانید خلاصه‌ای از آنچه را که خوانده‌اید، بنویسید.

می‌توانید لیستی از کلمات کلیدی تهیه کنید. اما یکی از مفیدترین راه‌ها برای تعامل با مطالبی که می‌خوانید، طرح سوال است. با نویسنده بحث کنید. اگر چیزی منطقی به‌نظر نمی‌رسد، سؤال خود را بنویسید. سپس می‌توانید پاسخ را جستجو کنید. اگر مخالف هستید، دلیل خود را بنویسید. برای دیدگاه خود استدلال خوبی ارائه دهید.

اگر درحال خواندن کتاب چاپی هستید، می‌توانید روی کاغذ یادداشت‌برداری کنید. وقتی درحال خواندن کتاب از روی تلفن یا تبلت هستید نیز می‌توانید همین کار را انجام دهید. فقط کافی است کاغذی در کنارتان داشته باشید.

بسیاری از برنامه‌ها به شما این امکان را می‌دهند که مستقیما روی اسناد دیجیتالی یادداشت‌های مجازی ایجاد کنید. برخی حتی به شما اجازه می‌دهند در حاشیه‌ها بنویسید.

آنچه از خواندن روی صفحه به دست می‌آورید، به تلاشی که برای آن می‌کنید بستگی دارد. مجبور نیستید بین نسخه چاپی یا دیجیتالی یکی را انتخاب کنید. الکساندر می‌گوید هنگام گفتگو درباره مطالعه از روی نسخه چاپی یا دیجیتالی، لزوما یکی بهتر از دیگری نیست. هر دو جای خود را دارند، اما با هم فرق دارند. به خاطر داشته باشید برای یادگیری خوب، شاید نیاز باشد نحوه تعامل شما با آن‌ها متفاوت باشد